sábado, 24 de diciembre de 2011

AOS CORMELÁNS NA DIÁSPORA. BOA NOITE.

Boa noite, meus amigos: Hoxe no noso Corme, o noso pobo, a nosa vila, estamos todos. Todos os que estamos, máis os que dende a diáspora están asemade co corazón magoado por non estar fisicamente aquí.

Hoxe, meus, os que temos a sorte de estar aquí, rebousamos de ledicia vendo as faces, as caras cormeláns pasexándo de viños de bar en bar, baixo o ollo sempre avizor da nosa emblemática Fonte do Campo. A noite non pode estar mellor, mesmo parece que cantan os Anxos do Ceo.

Arestora, cando son as once, non se escoita un ren. Nin can nin gato. Nin coche rebirándo ó redor da Axudantía. Ata aló preto da unha que volverá a troula, cando as barrigas vaian cheas. E de novo a Fonte vestida de Papá Noel. ¡Que sería Corme sen a súa Fonte!

Parece que realmente é noite de paz, noite silandeira, noite onde as renxeiras quedan esquecidas e todo cormelán sorrí de ledicia. Dende a miña fiestra vexo pasar as rondas e estarrezo de emoción, sempre me pasa o mesmo nos días que Corme está ateigado dos seus fillos.

Nos sei o porqué, pero cada día vexo que a tiraxe do pobo vai tendo máis raiceiras. Ou máis ben o sei, as cidades son frías en tódolos sentidos da palabra, e, as persoas, os seres humanos necesitan agarimo, calor de lar, coñecerse entre si e pasexar sen medo polas ancestrais rúas que os viron nacer. Estar no pobo de un, é estar na casa de un.

Dicía eu hai uns anos neste mesmo blog, que estarrecía de soidade co despoboamento do pobo. Agora xa non penso o mesmo, Corme comeza a ter vida, unha vida distinta quizais, pero vida. Como en toda a sociedade, tamén no noso pobo hai un cámbeo de ciclo, un virar dos tempos, unha nova maneira de vivir. E a iso temos que acostumarnos, cousa que paseniñamente eu xa o vou facendo: esperar ao venres pola tarde, e, aquí están todos de novo. E así vánse os catro días restantes nun girapaldo.

Falaba no artigo de abaixo da señardade. ¡Que fermosa palabra, como tamén o é morriña! Iso é sentir á terra de un, á terra que nos viu nacer, á terra dos nosos ancestros. Se fermoso é querer a unha persoa, tamén o é querer a un pobo, ao pobo de un. Sentídevos ledos cormeláns por ese sentimento. E que non esmoreza na lonxanía. Dende aquí, dende a Fonte do Campo cando son as doce da noite do Nadal, quero facervos ulir a nosa maruxía, o golfe e a correada da Ribeira, as ondas do mar batendo na Praia da Arnela e do Osmo.

O pobo sigue aínda caladiño. Pero está desperto ata mañá sobor do mediodía. A noite, como vos dicía, promete francachela e ruada. Un ano é un ano e dous son un par. De hoxe nun ano.

P.D. Estou facendo tempo para escoitar, e que escoitedes utópicamente, as doce badaladas do Nadal.

Xa resoan. Feliz Navidad.

martes, 20 de diciembre de 2011

O CORME NOVO








Dicía eu dous capítulos máis abaixo que os nosos devanceiros debían ver o seu novo Corme, o froito do seu traballo, os recantos das súas pedras ribeireñas, as rúas cementadas e a nova fachada fronte á nosa Ría. E pasearían sen perderse pola Fontiña e o Gafote; O Campiño e o Carreixo da Man Peluda; O Recoste e A Paxariña; A Aimea e O Caramanchón; A Riloa e A Regadiña. Iso é o único que non cambeou, ese é o selo de identidade dun pobo con milenarias raigañas.
Eles, os nosos, sinalarían a súa ancestral casiña onde naceron e viviron, aínda que sen a cañeira ou o potín de diante da casa. ¡ “Xa non hai cortellos nin capoeiros e as portas non teñen postigos”!, dirían abradiados. “Canta limpeza diante das casas”!
Tampouco hai porquiño nin galiñas e os vertedeiros non pichan pola caneta sobor do estrume da cañeira”! ¡ “Tampouco hai idoiros para facer caladas, e agora xa non se levan escoteladas, pois, non hai pelouros nos carreixos”! “E a Igrexa, pero se está do revés e o campanario é o mesmo!”.
Mais, que queredes que vos diga, meus lectores, serei un nostálxico, pero a foto que me dá arrepío e non me canso de ollala, é a anterga, de feito téñoa na pantalla do ordenata e pásome horas escudriñándoa. Sempre o digo, pero recordo casemente todo aquel Corme. Porque aquel é o Corme que me viu nacer e os dous xuntos medramos.
Moitas veces maxino en irme tamén para a Cruña, cando menos algúns días da semana. Mais de repente penso que un día fóra de Corme é un día perdido. Un mencer diferente e perder de ver ó serán como o Sol afunde no mar infindo aló pola Sarabia ou O Canto.
A veces non sei se te odio Corme de tan cheo que estou de ti, de verte esmorecer cada ano máis, de ver sempre as mesmas caras e ter que dar os bos días, de escoitar cada semana a campana tocando a morto antes de saír o Sol. E de tanto enterro, pois na Cruña malditún hai á vista, ou polo menos ninguén se entera nin escoita as campás tocando a tanatos.
Pero non, pode máis a forza de quererte que a de rexeitarte. Nas noites de claro e nidio luar, ollaría ás estrelas para verte reflectir nelas. Tería pesadelos en col da mellor almofada. Quero ruído, pero as silandeiras noites de Corme teñen o seu feitizo.
E ti xa o sabes Corme, son un morriñento e a señardade do teu embruxo magoaríame de tristura. Malia que esa mágoa tamén é outra meu Corme, cando ti eras vello eu era mozo. E agora -cal metáfora da vida- ti estás máis mozo, e…, eu vou indo máis vello.



jueves, 15 de diciembre de 2011

OS BARQUIÑOS DA NOSA IGREXA


Dende hai anos sempre subo á tribuna para os actos relixiosos, non sei o porqué, agáx que me sinto máis relaxado. E milleiros de veces vin dende neno os emblemáticos Barquiños, un selo de identidade da nosa Igrexa, un símbolo tan de noso.
Mais foi onte, día de Sta. Lucía, unha misa de diario e coa penumbra da noite, cando ollándoos pensei para min: ¡Cantos bautizos, primeiras comuñóns, casamentos e caixetas de corpo presente víchedes baixo vós! Cantas xeracións! Cantos Cormes pasaron baixo as vosas quillas! O mesmo ca nós, os da miña xeración por debaixo do Sisargas na Praia da Arnela.
E cantos días ledos de festa saíndo a procesión e o pobo fardando coa roupa de festa! Canta historia baixo a súa bodega e ningunha en col da súa cuberta. E cavilei con mágoa e tristura, que vello vou, aínda os recordo coa proa ó revés, ou sexa, antes de dar a volta á Igrexa. Dende iso, os nosos Barquiños tamén aproaron cara o Altar, e, sempre dende a tribuna -antes e agora- somentes os vemos de popa.
Sentín arrepío e gañas de chorar, ó fin e ó cabo, estaba solo na tribuna e a luz chegaba amortuxada. E lembrei en sendo eu rapaz, as obrigatorias novenas de inverno cando os cregos cantaban –en Modo/menor, o de máis tristura- aquelas cantigas de poñer a pel de galiña: “Un chispazo que saliera, de los fuegos del infierno…”. E aqueles frades descalzos berrando o sermón a capela dende o púlpito, mentres lostregos, tronos e bátegas de chuvia facían estarrecer.
Pero xa me saín do guión, e, a cousa era falar dos Barquiños, que tampouco sei como se chaman, por iso os saliénto en maiúscula. O conto é que eles tamén capean o temporal de inverno, pois, co vento entrante polas portas e pendurando do teito, velos aí comezan a “traballar” como se na nosa Ría –a súa- estiveran fondeados e capeándo unha bagha de mar de Suroeste.
Os Barquiños seguirán buliñeándo sobor das nosas cabezas, cal ondas do mar infindo, e nós iremos pasando dunha xeracíon noutra, é a lei de vida. E dirán entreles coas antergas sinais de bandeiras: "Estes veñen sendo os retartaranetos dos nosos primeiros mariñeiros, que sorte tivemos ter de armador a Deus".

domingo, 4 de diciembre de 2011

CHAMÁMBANLLE COCA COLA


Foi onte un pouco antes das nove da noite: “Ola, ti non eres Méndez?”. “E Torrado”, díxenlle eu. “”Pero, de verdade que non me coñeces?”, díxome. “Pois…, o sinto, pero non”, dixen de novo mentres escudriñándo naquel velliño con gafas e un tanto fraquiño, o meu maxin voaba a cen. Aquel home, sen dúbidas coñecíame ben, e eu, nin idea.
“Son Coca Cola, Suso, dáste conta agora?”. Non fixo falla máis e fundímonos nun abrazo. Agora mireino con forza, pero tampouco se me parecía ó compañeiro da mili, aquel regordete, tan ledo e tan bonachón. Sen embargo hai os mesmos anos e, el a min recoñeceume. Non teño perdón.
Malia que a conversa de seguido foi dar ó de sempre: a falar das enfermidades, do cancro e da quimio. Solo había pasado un minuto dende o comezo da aperta e xa estabamos falando das penurias. Cabrona vellés. Mentres, eu seguíao mirando, intentando atopar algúns rasgos faciales. E de certo comecei a recoñecelo, aínda que, se el non se me presenta, eu endexamais me decataría
Case nada, meus, hai 50 anos redondos dende aquilo. Eu era o neno da Compañía con 17 e eles, os da quinta, con catro máis cando embarcamos naquel tren de máquina de carbón dende a Coruña deica Parga-Guitiriz para facer os tres meses da instrucción. El era xa un home feito e para máis da Coruña, iso quere dicir que para aquel tempo tiña moito máis mundo ca min, de feito xa era empregado da devandita empresa.
Pero outra das mágoas, foi que non recordo o seu nome nin apelido, e, non tiven ousadía de preguntárllelo, doume vergoña. En certo xeito, sempre se facía chamar polo seu apodo. Que certa aquela frase que un día lin con respecto a como nos volvemos: "As cousas son como son, non como eran".
Era no Pazo da Cultura de Carballo, eu fora ó concerto da banda do Conservatorio con dous rapaces da miña banda. El, o meu amigo, ía coa súa neta que tamén toca na banda carballesa. Alí presentoume á súa dona e á filla, a nai da neta músico. Que cousas, Deus, esta vida é un contraste en tódolos sentidos! El, que foi empregado da Coca Cola dende rapaz, ten unha neta músico. E eu que nacín entre corcheas e solfa, e nelas sigo remexendo, a ningún dos meus descendentes.
-----------------------------------------------------------------------------------------
P.D. El é o que está ó meu lado, o terceiro pola esquerda. ¡Quen nos viu e quen nos ve, compañeiro amigo!

jueves, 17 de noviembre de 2011

A OS NOSOS DEVANCEIROS







Cada noite á hora do paseo polo muelle, non podo evitar lembrarme dos nosos devanceiros. Miro ó Ceo estrelado e penso: ¡Canto daría eu para que os nosos ascendentes poideran ver este novo peirao, e, a Riveira, a Estada, o Xardín e o paseo marítimo deica ó Osmo!
Non hai dereito, dígolle á muller, eles que tantas penurias sofriron na vida e sen ter un pequeno abeiro para resgardar as súas chalaniñas, tiñan que ver agora o froito da súa sudor. Tan sequera unha hora, aínda que só fora dende o alto do Carral.
Deus o Creador, debía deixar ós que se foron, que visen o pobo que os veu nacer. E ata maxino que voltarían máis ledos para ese Ceo que tan gañado merecen. Ben pensado, o inferno xa o sofriron na vida.
Eu mesmo falo por min, cando recordo o recheo da Riveira comezando camiño da Arnela. Aquelas laxes da Estada todas ateigadas de estadas para secar o congro. O Río dos Pulpos na baixada do Campiño coa súa praiña, alí xogabamos apañando lapas, mexilóns e algún corlou, para facer asadas nas mesmas laxes despois de quentalas cunha boa cachela de carabullos e cascas cheas de piche que a marea deixaba ó baixar.
Despois da Casa do Práctico e do Petón das Gaivotas, aínda de recordo, viña outra ribeiriña baixo o solar do Biscoiteiro. Logo, a Rampla de Debaixo da Capilla, era o atraque dos botes para o desembarco e embarque dos centos de tripulantes de ducias de veleiros. A Rampla de Terra, a última, tivo e ten pouco fondo e rompe o mar con máis forza.
E, ó longo da que hoxe é a Axudantía e a Casa do Mar, un palo de barco era o “local social” dos mariñeiros xubilados, entreles o meu avó Torrado a quén alí sentado recordo. Tan sobado estaba das cueiras que brilaba sen barniz. Sempre o dixen, cando por esa casa loitei, que parecía un fado o erguerse no mesmo solar. ¡Que dirían eles se hoxe viran o verdadeiro Local Social froito do seu traballo! E aquelas roupas remendadas que non se sabía de que lenzo era a peza. Das boinas ruzas e roídas é mellor non falar.
Pero a mágoa meirande era que nin xubilados se podían sentir, iso non eixistía. Eles, os nosos mariñeiros, eran os vellos traballadores do Monólogo de C. Emilio Ferreiro:



“Agora tomo o sol. Pero até agora traballei cincoenta anos sin sosego. Comín o pan suando día a día nun labourar arreo. Gastei o tempo co xornal dos sábados, pasou a primavera, veu o inverno. Dinlle ao patrón a frol do meu esforzo i a miña mocedade. Nada teño. O patrón está rico á miña conta, eu á súa, estou vello. Ben pensado, o patrón todo me debe. Eu non lle debo nin sequera iste sol que agora tomo”.
.

martes, 8 de noviembre de 2011

COMO CAMBEARON OS TEMPOS


Non, non hai dereito, non sei se xa o dixen noutras ocasións, pero por unha máis que non quede así a cousa.
Cando comecei a mocear deica a Guxin, malditún había unha bombilla no percorrido dos tres kilómetros. O medo, que o era moito, ata me quitaba as gañas de encender o foco de petaca, por mor de tan sequera non delatarse un mesmo. Lembro dun compañeiro que para semellar a un coche, viña correndo con dous focos, un en cada man, e moi separadas por certo. O que tiñamos que inventar!
E agora hai ducias de postes alumeando. Xustamente cando non fan falla. Nin para vir as mozas da Aldea ó baile ou ó cine. Ben pensado, tampouco hai ningunha das dúas cousas. Cantas veces lle digo á parienta: “Que vén viría eu agora con este alumeado”!
Mais agora xa non se mocea nas casas e os días de mozas son contos de algún día. Agora collen a rapaza o sábado sabadete á hora que lles pete e aló ás 8 da mañá veñen de volta. Se veñen. E ben pensado, pois, aínda chegan cedo se o miramos no mencer do domingo. Ata chegan para ir á misa.
Mais a cousa non queda aí, a cousa é cando che espeta a rapaza da casa: “Vamos pasar a finde a Portugal, ata a volta”. Así, sen máis e a piques de dárche un infartazo. Pero xa Deus goberna e os pais modernos din treméndolle a voz: “Ala logo, pero ide e vinde con ben”. Ai, e veñen con ben, e moi ben por certo!
A miúdo e sen poder esquencelo, lémbrome de meu sogro cando aquel día do Santo Bernardo estabamos esperando o Cotelo para ir á Graña. Eran as dez do Fusco e o Lusco, ou sexa, día total para o mes de agosto. “Á casa, estas non son horas de ir a ningures que é unha vergoña”, berrou sacando peito.
E estabamos para casar, meus, que xa é dicir. E foi no século XX. E aló pillei costa abaixo ben fardado coa roupa dos domingos. E a pobriña toda perfilada diante de seu pai para a casa, así, sen podernos despedir sequera.
Agora e recordando aquilo, ducias de veces lle dígo á xefa: “Mira, se hoxe foramos mozos, a teu pai e a miña nai, íaos poñer eu no seu sitio”. Eles eran os dous de máis prexuízos, miña sogra e meu pai non eran tan “radicais”.
Pero non, xa non somos mozos nos dous sentidos da palabra. Por conseguinte, permitídeme que proteste, que arrinque os catro cabelos que me quedan e que teña envexa, envexa aínda cando din que é pecado. O que me faltaba, pecado e…, sen pecar.
Logo e parafraseando a C. Emilio Ferreiro maxino: Ben pensado, patrón, a cousa non está tan mal, a cousa foi que me pillou un pouco tarde, codomáis…Manda carallo, que tan antes de tempo nacín!




domingo, 30 de octubre de 2011

NA LEMBRANZA DUNHA NENEZ: A SEÍTO






Estes días remexendo no baúl dos recordos atopei este retrato. De repente din un salto deica atrás no tempo, foi inevitable. E velaí a nosa Ribeira, a mesma da foto onde apañábamos puntas enferruxadas que coas vagas de mar de inverno quedaban ó descuberto. Aí mesmo, onde se coñecía como A Ribeiriña, o meu amigo da nenez, Seíto e máis eu enchíamos unha olla, por suposto vella e furada, para vender na casa da señora Manola, a do Cheíño na rúa da Arnela. En troques xa lle tiñamos que mercar pirulís, un paquete de Chesterfield ou Bisonte. Case nada, tabaco rubio no tempo do cuarterón e a caghetilla cando tiñamos dez anos!
Pero aló se foi el, Seíto, o meu mellor amigo do rueiro, un cachopán de home, pois xa o fora de rapaz cando con Moncho de tía Pilara, facíamos caladas do idoiro que baixaba da Agra e da Arregadiña. Ou xogabamos á billa ou ben ás escondidas. Tamén asadas de lapas nas laxes do Río dos Pulpos mentres o recheo do muelle viña vindo pola preta Estada. Pero nunca trasnadas no vecindario, xogar con Seíto e Moncho era un relaxamento naquel tempo das pedradas e zondras.
Non hai dereito, meu, ti que sabías nadar coma un peixe! Parecen cousas do demo. Despois de unha vida de trafego, formar un fogar e criar uns fillos, de loita e penuria nos primeiros tempos de comenzarmos na vida laboral sendo aínda uns nenos, ti no mar e eu ten terra, agora que podías desfrutar desa xubilación tan sudada, ten que torcerse o fado.
Ata desexo eu berrar: joder, non hai dereito! Malia que é berrar no deserto. E tantotén berrar coma non, as cousas son así e así hai que tomalas. Agora Seíto, estou escribindo neste curruncho onde ti durmías cando nesta casa vivíades fronte á Fonte do Campo. E para máis estes días son os de defuntos, unhas datas que nunca saberemos se para o vindeiro ano nos alumearán a nós.
Xa ves, José, ti pilláches o camiño que teu pai che ensinou: o routeiro do mar, mariñeiro. Eu o que me ensinou o meu: mariñeiro de terra, expallar corcheas e solfa en adros, rúas e turreiros de festa. Esa foi a nosa universidade, a da vida. A de Salamanca ou Santiago era para os fillos dos ricos aínda que foran tontos. Mais hai unha vella frase que dí: Aos amigos non os separa nin a lonxanía nin o tempo.
Dicía eu un pouco arriba que son cousas do demo. Diso nada, meu, a ti o demo non te quere ó seu lado. Da mesma maneira que Deus non quere aos malos, o do inferno non quere aos bos.

sábado, 22 de octubre de 2011

A MALETA E O ESTUCHE









Aínda has teño gardadas e cuidadas, a maleta e o estuche por min feitos aos 16 anos para ir á mili. Que tempos! A verdade que son un nostálxico, non teño que facerlle, pero a miña infancia e pubertade non foi aló de moita cheúra, coma tantos outros da miña idade.
Pois velaí tendes a maleta, e ata estaba empapelada por dentro. É de tabléx, de aquel que había naqueles tempos. Logo unha fundiña de mahón que lle fixo miña nai, e aquilo era chapó, como din agora os chavales. Pero con canta ilusión a fixen no inverno do ano 1960, para no albor da primaveira, o primeiro de marzo e cos 17 cumpridos en febreiro, coller o Guillén camiño da Coruña!
Voluntario, era a única maneira de poder estudar, polo menos música. E así foi como tamén urdín de facer outro estuche para levar a trompeta. E aínda está coma o primeiro día. Mellor dito, estamos coma estamos, todos cheos de polilla. Non, mentres eu viva cuidarei das miñas cousiñas, neste caso por min feitas. Logo xa sei o camiño que terán. Mellor non dicilo.
Pero volvendo ás lembranzas daqueles anos. De vez en cando palpo a maleta e o estuche. E voo na noite do tempo. E véxome. Véxome como era e como son agora. Coma todos, por suposto. Que axiña pasou todo, non hai dereito! Logo a maleta chea de cartas de mociñas. Ateigada de tantas. Cartas de amor, de amor xuvenil e parvo. Pero amor ó fin e ó cabo. Cartas que che ían facendo pasar o tempo nun santiamén.
“Cartas van, e cartas veñen”, dí un poema do meu amigo Xosé Neira Vilas. Canto sabe este Balbino do Neno Labrego! Canto sentimento levaba consigo unha carta. Canta ilusión! Non, agora a mocidade non escribe cartas, e así están sen iso: ilusión. Non me extraña que non se casen, pois, non saben escribir: quérote. Agora escriben: kérote, e todo así polo estilo.
Aquela mañá cheguei á Praza de Pontevedra, parada do coche de liña. Collin as dúas maletas e abranguei por San Andrés, Panaderas e a Praza de España. E alí estaba o meu cuartel: Infantería. Cheguei á porta e dixen tan inocente: “son un recluta, veño presentarme”. E o cabo de portas sorrío vendo aquela cariña de neno. Porque todos eles tiñan máis de 20 anos, algúns ata 23 e xa casados.
Hoxe retratei a maleta e o estuche da trompeta. Palpeinos e chorei en col deles. E ulinos, aínda recenden a min, e, á media ducia de chourizos e un anaquiño de touciño que miña nai me botara dentro. E pouco máis, ou mellor dito nada máis, non había máis e sobrou maleta. Pero eramos uns pobres ricos. Agora que o teño todo ( sen soberbia) son un rico pobre.



lunes, 10 de octubre de 2011

BENIDORM. CANDO SER VELLO É BELLO













BENIDORM
Sempre se dixo que a distancia é o olvido. E nunca máis certo. Esta semana tivemos a nosa primeira viaxe da 3ª idade por así dicilo, aínda que non foi polo Inserso. Pero iso é o de menos, a cousa foi que nunca tal pensei de min, o desconectar total en solo sete días. Se mo contan non o creo.
Sempre falei de que necesito ruído, moito ruído, e por fin atopeino, pois, 67 anos de tanta tranqulidade tamén fartan. Foron moitas as veces que escribin en prol dos nosos veraneantes cando falan que queren paz e tranquilidade. Iso non o cren nin eles. E á vista está, todo quisqui a onde máis ruído hai: a Benidorm, etc. Logo tiña razón eu, as aldeas están valeiras.
E canta ledicia nas faces da xente! Todo o mundo sorrindo e ninguén queixándose da falla de silencio. Tampouco debe morrer ninguén, pois, en toda a semana malditún vin un solo enterro nin escoitei de mañá o toque de Tanatos, o único ruído “tipical” da nosa terra.
Pero volvento ó conto. Tanto me esquecín de todo que nin dos compañeiros da banda me lembrei. Nin deste ordenata, o meu pasatempo diario ou ben para compoñer unhas corcheas. Nin da política ou ler as novas da Voz e a páxina de Bergantiños. Tampouco de ver o televexo coas novas do día a día. Nin das novidades de Corme.
Por fin comprobei o bo que é ser un pasota total. Pasar de todo e sen ansia de contribucións e recibos de canto hai. (Xa os deixei pagos). Tanto desconectei que ata non sabía que día da semana era. Durmir a perna solta e comer e pasear foi unha experiencia que non coñecía.
E en cada calle un músico tocando ou un mimo facendo o seu papel. Logo a cadea de milleiros de candados dos namorados que, unha vez pechado tiran a chave ó mar xurándose amor eterno. Os namorados, supoño, serán da 3ª idade e malo será que non leiren ata que Diolo queira.
Mais, non é un bo lugar para ir con muller allea, (aviso a mullereiros), onde menos o pensas, zás, estámpaste a miúdo cun veciño do pobo ou da bisbarra. Vamos, que case é coma ir ó San Xoán de Carballo, pero aínda así, é un prace camiñar sen ter que dar os bos días a ninguén. Tamén podes falar en galego, pois a maior parte dos turistas son de toda Europa e nin se enteran da vaina, todo ten o seu pró.
Gustoume Benidorm a pesar de que non é unha cidade con raiceiras. Hai 50 anos era un pequeno porto pesqueiro e todo o que hoxe vemos eran leiras de secano. A día de hoxe ten 70.000 habitantes en censo, 200 hoteis e unha media de 100.000 turistas constantes durante as catro estacións do ano.
Ben pensado, a vellés aínda ten un aliciente, a cuestión é cambear o chip e aproveitar as dez de últimas. Agora solo me falta probar o avión, xa me entrou teima en facelo. E voar, voar física e mentalmente, xa está ben de tanta morriña.

jueves, 22 de septiembre de 2011

AS NETAS DE D.CASTO.

Do meu persoaxe:Corme Cháns Cousillas. Século XII



----------------------------------------------------------



Mirade vós como é a vida que: “fanas os bacaros e páganas os bacoriños”, dí o refrán. O conto ben sendo que Castito, como así se coñecía no pobo por ser “hijo de quién era”, casara cunha comenencia de Deus sabe onde, e vivían na mellor casa do Campiño. Ela a dicir verdade, non era aló moi eleuta, dicían as mulleres, pero a paxusmeira tivo dous partos de xemelgas que case non atoparon padriños á hora de bautizalas.
Tamén falaban as malas línguas, que sempre houbo e haberá, que D. Casto o cazique do pobo, desfogárase nas súas pobres rendeiras. Agora o fillo Castito, “desahoghábase” na súa muller. Máis lle valía, por algo seu pai quedou sen un ollo.
As nenas foron medrando, coma tódolos demais rapaces e abofé que non eran nada feas, pero “la mar me deixe” senón debían semellar ó seu avó. Na cara non, no..., xa entendedes. Elas disque non cobraban, esa era a diferenza co seu volito, aínda que seu pai seguía cobrando as rendas e vivindo á conta da pobreza.
Xa mociñas e coa chegada do verán, virades ás catro rapazas na praia do Osmo! Tamén fora un ano de moita sequía por mor de tanto sol. E os corpos fervían daquela o mesmo cá agora. Elas foron as primeiras do pobo en ousar bañarse naquel tempo que para as mulleres era pecado mortal. Agora ben, por algo eran “las nietas de D. Casto”. Ai meus, da mesma maneira cá o avó foi polas súas rendeiras, velaí a cousa que os seus rendeiros fóronlle a polas netas!
¿Lembrádesvos daqueles catro churumbeles que cando naceron fixeron tremer ás nais e ás avoas do Porto? E xa maxinades polo que tremían as nais: por se semellaban a seu pai. Pois, non se engañaban moito porque: “ou nas mans ou nos pés, ás semellar a quen es”. E semellaron e sentaron, ou máis ben deitaron, ás da “alta alcurnia”. “Ai que sorte, siquera pican polo máis fino”, dicían as nais desafogadas.
Eran os mesmos: os fillos de Tío Xoquín, o Chosco. Nin máis, nin menos! Os catro tan semellantes na cara que non os recoñecían nin súas nais. E cun pouco tangaraño nas pernas, ou sexa, algo trencos. E os catro facendo honra a seu pai: quentes coma o lume do inferno. Dicían as meigas- pois daquela xa as había- que moitas veces ía un no sitio doutro coa mesma rapaza e nin elas se enteraban. Tampouco querían enterarse. ¡Eran tan igualitiños!
Outras veces na Furna do Osmo, armaban –mellor dito montaban- un fornicio de “entrecambio” con elas. Dicían eles que inventaran con elas iso que agora lle chaman unha “forgía”, ou algo así. E os rapaces pequenos espiando desde o Mal Paso da Furna. E os curas falaban entreles: “¡Que pecadosas!, de casta les viene a las Castitas”.
Anos antes, as pobres do pobo petaban no postigo de D. Casto para ir pagar “como podían”. Agora, os pobres xemelgos, sen petar, entraban pola fiestra da cociña, uns pasos máis abaixo de onde o fixera seu pai, Q.E.P.D., coa tía Arumiña. Mais non ían pagar o aluguer co seu corpo, senón que “viscisversa”, co seu corpo o aluguer quedaba pago.
Pero despois do verán veu o outono e logo o inverno. ¡Ai que inverno, aquel si que dou que falar! As catro fillas de Castito e netas de D. Casto comezaron a florecer moito antes da primavera. Ou sexa, que, o fornicio no solsticio ventaba traer paricio.
Aquel inverno as rapazas do pobo non poideron saír da casa nin por azafrán para vermellar o guiso. Perigo total, dicían as nais. E os pais: “Ouh muller, por María Santisma, que non salga a nosa filla fóra da casa, con eses catro fogueteiros ceibos por aí”.

E así as pasaron canutas tódalas mociñas do pobo. O Campo, a Calle e a Ribeira semellaban un cabazo sen millo, nin rato. Neste caso, nin rata, pois, sen mozas tampouco había mozos. Como moito á misa, pero entre os avós. E as fiestras comezaron a enreixarse en cada casa onde había unha filla. Os ferreiros non daban mans. Moito chiste, pero…, quen máis quen menos non pegaba ollo de noite. Nin no tempo dos roubos houbera tanta vixiancia!
Un domingo despois da misa, o crego da parroquia mandou aviso ás catro parellas pra que subisen pola tarde á rectoral da Aldea. Aquilo non podía quedar así e mais naqueles tempos. Pero a cousa tivo pelos, ningún dos oito sabía cal era o seu nin a súa. Seica foran arreo. Ata que o cura cortou polo san: “Mirade una cosa, al fine y al cabo sodes cuatro hermanos de las dos partes y llevades la mesma sangre en las vosas venas. Así que, voi poner en la mi mano unos numeritos y cada uno de vós sacades uno. Ellas estarán con le número del uno al cuatro y cada uno cogerá la suya futura esposa. Se non hai acuerdo vos excomulgo a todos fóra de la mi parroquia”.
Miráronse entrelas e, “mecághon la leche”, calquera sabía agora cal deles sería o pai da súa criatura. Eles tamén miraron, miraron as barriguiñas delas e quedaron “abertos do peito”: “Carallo, nós que fixemos?” Elas, as pobriñas sospiraban coa cabeza baixa, ó fin e ó cabo tanto lles tiña xán coma pericán, o asunto era saír do apuro. Total e ben pensado, os catro eran igualitiños! Non diron pío ata que o Crego ditou orde: “Veña, a escogerdes cada uno la suya que hay que hechar las amonestaciones el venidero domingo”. Eles coñecían a cada unha delas. Pero elas a eles?
Sentou as parellas por separado e mandou chamar ó barbeiro do pobo: “A este, a Aurelito, le cortades el pelo a la cunca”, “a Paquito al rape”, “a Venturito sen perrera e a Eladito xa se le conoce por los dos remuíños”, sentenciou. “E por la tarde facer los cursillos matrimoniales sen faltar. E nada de caer nel sexto mandamiento hastra la vuestra boda”, dixo o crego tusindo, pois, iso non o cría nin el con aqueles “fornicieros”, como lle chamaban os curas da táboa. O problema non era caer, o asunto era que non se erguían de riba delas.
Quince días adiante chegou á Calle a carrilana semanal e baixou un vello de moito postin. Ninguén o coñecío por mor do chapeu ata as cellas e a bufanda tapabocas. Cun caxato nunha man e na outra a maleta, no Río da Roda virou Campiño abaixo. Pero o ollo esquerdo tapado cunha tercia de coiro fíxo cavilar axiña ás caviladoras: “Ai carallo, que é D. Casto…!”, dixeron cunha man no queixo e a outra debaixo do mandil.
Levaba uns 16 anos fóra e viña chamado polo seu fillo para axudalo no arranxo de buscar vivendas ás súas netas. E porvir ós seus netos políticos e futuros bisnetos. Pero na carta, o alifáfaro Castito non lle dixera toda a verdade a seu pai, D. Casto cando vío ás netas e soubo quen eran os noivos botou a mascada. Iso si, dixo que era o mareo pola viaxe.
Un més adiante os catro noivos diron o “si quiero” sen malditún zolás. Ai, pero no de: “prometemos ser fieles ata que la muerte nos separe”, xa non foi así a cousa, miráronse de reollo e rosmaron algo en voz baixa. As noivas, xa nin rosmaban, ollábanse entrelas, e limpaban a suor co pano da cabeza.
De padriños, D. Casto con Clotilde (Arumiña) e Castito con Claudomira (Agapita), as nais dos de marras. E logo dúas parellas de mozos que se prestaron á ocasión por falla de familia. As amizades voaran por arte de “birle-birloque”.
Despois dun xantar no Rancho do Campiño mesmo en fronte á casa dos Castos, os matrimoniños foron indo cada un para cadansúa casa das moitas que tiña o vello. Logo, dúas lanchas novas da Telleira para cada dous deles! “Lo que uno tiene que ver antes de morrer”, dicía D. Casto dando o Nombre del Padre. E iso cun ollo solo.
“Diolo queira que non teñan xemelos, pois, elas xa o foron, eles tamén, e, contan os vellos que iso é “herditario”, dicían as agoreiras pelando as canexas no potin da cañeira da porta. “Muller, chegha con ver esas barrighas. E Dios queira que non lle veñan cuatrillizos ó andaren cos catro irmáns”, dixo outra quitándo unha galada co dedo gordo. “¿Vós logho non sabedes que A Pendeja solo parío un e deitouse con seis o día de San Hadrián?”, terciou outra. “¿Vítelo ti, porque aquel día á festa non chegátes e do Porto saíches, naverdá?”, berrou a menos rexubeira.
Entre pitos e flautas ( non pensedes mal, é un dicir) veu o maio das flores coa forza da primavera. E foron chegando os paricios de tales auspicios. Cada unha foi tendo dous xemelgos, e, menos mal que parío unha cada semana.



----------------------------------------------------------------
Eu Corme, o que isto vos conto, pillara unha gripallada no més de abril e estivera uns días na cama. “¿Así que fotes ti quen lle quitou o ollo a D. Casto, non?”, espetoume Carmen unha mañá almorzando. Coa cunca na man e a culler na boca atraganteime e tusindo, as sopas esfungalladas saíronme polo narís. “¿Pero Carme, quen che dixo a ti tal cousa, muller?”. “Ti, meu home, coa febre esvaliáches e soñabas en voz alta que querías quitarlle o outro ollo a D.Casto, pois dixera el que aínda vía de máis. Despois, viñetes cara min e…, senón me aparto…, quedo eu torta”.
Eu pensei que me ía petar e fun recuándo no tallo contra as portas da despensa da salga. Pechei os ollos ó ver o coitelo en riba da artesa e vinme home morto. Carmen, cun trapo limpoume as fungallas dos beizos e maxinei que sería polo de borrar as “ghuellas” ou pra que fora un morto bonito. Xa sen alento sentin os seus labios contra os meus. E quedei patateso con aquel bico de tornillo. Debe ser o bico que me dá antes de morrer, dixen pra min.

“Nunca pensei que me quixeras tanto, meu Corme”, escoitei e fun abrindo unha mingalla as pestanas. Dixérame meu irmán Hadrián: “Corme, as mulleres “sonche moi sen vir ó caso”, se un día che manda baterte do Carral en baixo, percura que sexa desde a Fonte, haiche menos altura”.

domingo, 18 de septiembre de 2011

CHAMADE A TELEFÓNICA, PERO EN GALEGO


Hoxe e por non atopar aló moito de que escribir, e reláxame un montón, vou facer unha limpeza da miña oficiña, por chamarlle algo. Dicía a finada de miña nai cando vía as cousas amoureadas sen xeito nin dereito: "Esto parece unha esterqueira”. Mellor definición imposible, isto é unha esterqueira. E sóbrame espazo para montar as oficiñas de Corméndez & Compani S. A. o día que me toque a primi! Porque o presi xa o hai, as oficiñas tamén, teléfono con ordenata idem e andeles sobran para os arquivos.
Pensando nisto, antonte chamei a telefónica polo vencemento dunha oferta, e, mirada vós se están de pernas abertas que me rebaixaron a tarifa cinco €. Amais diso, que me aumentaban a dez megas a cousa. Ou sexa, báixanche cinco e sóbenche dez. Xa non sei se este é o teorema de Pitágoras ou a báscula da cáneba dun tendeiro vello.
Malia que nunca diron os pesos a catro pts., dicía tamén miña nai. Así a cousa, eu penso que as ditosas “meigas” aínda mas escaquearon, pois, dende o xoves, o día de autos, isto vai máis lento ca unha tortuga vella con reuma, colesterol e artrosis.
Ai, pero a "atención al público” é fóra de serie. Sáeche a voz dunha moza sudamericana, que, con tanta distancia e pensando que é unha mulata, la mar me deixe se a escoitas: “Diga con voz bién clara lo que desea D.Jesú”. E ti intentas poñer ben os catro cabelos que che quedan na molleira, non vaia ser que ela te estea vendo, mentres dis con voz fina: “Facturación y ofertas”. “Ahora con nueve cifras, diga el nº para el que desea la gestión”. E de repente quedas obnulizado e non te lembras do teu nº pensando na morena do outro lado do Atlántico. Como se non souberan o meu nº que o teñen na pantalla! “Ahora diga: “Si desea ser atendido en castellano, diga con voz clara: Castellano". "Se desexa ser atendido en galego, diga ben claro: Galego”. E ti coma bo galego, pois iso: Ghalegho. E escoitas de novo: “De seguido lle pasamos cun comercial, non se retire”.
E comeza a soar: Para Elisa, de Beethoven, en Mi menor, que para algo un é da profesión. E así seis veces. E digo eu, logo non podían poñerme a Quinta Sinfonía, o mesmo tempo chegaba para escoitala enteira?
Pero quedéivos moi contento, tan contentismo e aloulado que me esquecín desta outra dadiva/regalo: Tamén 500 minutos o finde, e cincuenta á móbiles de balde durante a semana. E non paraba o paisano, porque era un home, non pensedes mal. A miña cabeciña, que non para, xa comezou a pensar que nos ían agasallar coa viaxe a Benidorm para a semana que vén, agora que a acabamos de pagar a T.Cotelo. ¡E pensar que chamei para que me quitasen os 0,50 do Buzón de Voz!


-------------------------------------------------------------------------------------------


P.D. Esquencínme de novo: Un cuarto de hora despois, unha voz de señorita moi fina, pero en off, por suposto, preguntábame se había quedado contento coa atención por parte deles. De ser así, que a valorase do 1 ao 10. E dinlle un 10, nunca aprenderei.

miércoles, 7 de septiembre de 2011

POR QUÉ NON FACER ESCOLA DA NOITE?


Así como ledes, pero facendo eu de mestre e aos da miña xeración, pois de cotío me din que non entenden o galego. A verdade que lle collín tanta teima no de estudar agora á miña idade, que, ata teño gañas de ensinárllelo aos meus compañeiros da escola. Mellor dito, da escola que non tivemos. Mais iso si, en plán ledo e pavero. E coido que algo aprenderíamos todos.
Dende que comecei con este mester, decateime que un filólogo da nosa lingua sempre se desenvolverá mellor mundo adiante que un graduado escolar por moito castelán que fale. Foi unha das cousas que máis me abriu os ollos, pois, eu tamén pensaba que non era así.
A prol disto vemos a miúdo que cando fondea un iate na Ría e veñen a terra por exemplo, ingleses ou franceses, deseguido vemos que aínda sen falar español saben andar polo mundo, pois case sempre se ve que son xente con estudos no seu país de orixe.
No concernente a isto, gardo como un meirande tesouro, os artigos de D. Víctor Freixanes que cada semana publica a Voz de Galicia. E vexo con pasmo que emprega os mesmos termos cos que nós falamos, coma se fora un cormelán máis. E dicimos que non o entendemos! O que non entendemos é o castelán por moito que nolo pareza. Se un non entende a lingua que fala, mal pode entender a que non fala.
Hai verbas de nosa fala que por moito que queiramos non teñen traducíón ó castelán respectando o seu verdadeiro sentido:agarimo,aloumiño,señardade, saudade, morriña, celme, acicaladas e un longo, etc. Poñendo un exemplo temos como o poema máis lembrado de Rosalía é Negra Sombra, ela que cáseque escribiu todo no castelán da época, pero castelán.
En base a este exemplo, esta mesma semana decateime disto cando unhas madrileñas me viñeron dicindo que non entenderan a semblanza que fixen d´Os Maravillas (Calixto e Ramona) na Praza do Pan. De seguido me puxen á tradución e xa a rematei. Ben, pois a tradución dame un ataque de risa en castelán por moito interés que puxen e a golpe de diccionario. Tal é a cousa que casemente non me atrevo nin a ensinárlles o traballo.
Volvendo ó profesor Freixanes, que non me diga ninguén que non entende estas súas verbas que eu vou escollendo: “Os vellos veñen fardados de domingo”. “En sendo eu mozo”. “Ela é teimosa”. “Neste mester, ela esixía”. “Os alumnos atuaban ó mestre”. “En que lerios andamos metidos?”. E así podería seguir con estas frases que as entende o máis estulto. A min cáeme a baba léndoas.
En conclusión, o “escolante” xa o hai, e de balde, somentes faltan os alumnos para a escola da noite no preto inverno.
P.D. Que ninguén pense que se me subío á mollera o de mestre, aínda teño os pés no chán. É unha maneira de aprendermos todos, e, eu o primeiro.

domingo, 7 de agosto de 2011

CORME, COMA TI NINGÚN




Co permiso de José Rey utilizo esta súa foto que me enche de abraio.
--------------------------------------------------------------------------
Cada día estou máis namorado do meu Corme, non teño que facerlle, e este ano a pesar do tempo, pois santo do mesmo, aínda parece que hai máis ambente.Levaba anos sen desfrutar tanto da vila que me veu nacer, e agora dende o novo peirao unha nova ilusión parece espertar, non solo en min, senón en todos os nosos veraneantes, asíduos eles que xa forman parte da familia cormelán. A verdade, todo o que vén unha vez queda enganchado de por vida. Ata dá máis devoción ir á misa ós domingos, Deus mo perdoe se peco. E xa te saúdan pola rúa coma un máis do pobo!E que sei eu como vos vou comentar este meu namoro de vello. Cando penso que de rapaz, calquera outro pobo da bisbarra me feitizaba! Sería o saír do cascarón, coma tódolos púberes. Ata que nos decatamos que non, que coma a nosa vila ningunha, sen menosprecio, por suposto, das demais da comarca.Agora temos o froito do noso traballo da Asociación de Veciños: O Xardín Vello, como se adoita chamarlle. E velaí, onde as vilas máis pretas non teñen esta xoia, pois, realmente xa parece unha alameda. Mesmo dá prace ver ás parellas facéndose garatuxas e aloumiños á sombra destes plataneiros e palmeiras que hai uns 40 anos tiven o gusto de prantar con sacho e pá. E dicía eu naquel entón: Chegarei a velos frorecer? E cheguei.Tampouco sei o porqué, ou mellor dito si o sei, pero os nosos cruñeses cada día botan máis de falta o ar do seu Corme. Veñen a finde e van cos pulmóns ateigados. Aproveitan as pontes cada día con máis devezo. E que dicir dos nosos rapaces cruñeses, estes reviven no pobo que os veu nacer.Corme ten futuro, meus, nunca o pensei. Non, non é un futuro industrial, é un futuro de agarimo, de raiceiras, de morriña, de unha idiosincrasia senlleira. De apelidos propios con raíces lonxevas, algo tan sinxelo, pero que non é tan doado atopar.Sentade fronte ó ordenador, premede nesta foto e sentiredes un formigueo, isto no é unha vila, mesmamente parece unha cidade. Ai, meu Corme, coma ti ningún.

viernes, 22 de julio de 2011

NO CARME DO BRIÑO, 18 DE XULLO DE 2011

Pasarían 48 anos dende que toquei nesta romaxe coa banda de meu pai Basilio. Tiña eu 19 e unha gañas de comer o mundo coma calquera rapaz desa idade. Malia que a preta morte do meu proxenitor, truncaría toda aquela ilusión.

Estoutro día foime de mágoa, aínda que a chuvia freou á cantidade de romeiros que sempre acoden á Santa e iso axudoume en certo modo a levar mellor tanta emoción. Por intres a cabeza voábame a aquel outro 18 de xullo do 1.963. Tiven que evitar baixar á beira do Río, onde xantáramos coa friameira de costume á sombra de carballos e vidueiros. Se o fago, será algún día que vaia solo e poida chorar sen testigos. Porque 48 anos despois, choro polo meu coma o primeiro día. Como non vou facelo, se en cada festa ou romaxe só escoito aos máis vellos: "Este é o fillo de Basilio".

E velaí estou eu con 16 anos máis vello cá meu pai. Mais non poido falar aos nenos e mozos das miñas nostalxias. Eles non o entenden. Non entenden que a vida é así. Nin falla que fai, teñen que ter esa ilusión que eu tiña á súa idade. E miro á súa face inxénua mentras penso dirixindo: "Que nunca pasedes por isto, polo de perder a un pai tan novo".

Ollei ao rexo e vello carballo de uns 200 anos e escondínme trás do estaribel dunha rosquilleira para enxugar as bágoas escorrendo polas meixelas. E rememorei os arcos que vedes no retrato do Ara da vella Igrexia. Sí, xa estaban alí hai eses e moitos anos antes. O repicar das campás á hora da procesión fixo a súa parte , tamén son as mesmas. A volta ao Campo trás da Santa foime dura pisando na herba mollada, mais a chuvia que caía axudoume a limpar a face comabén que non choraba.

Este ano cúmprese o 75 aniversario da formación da Banda na fronte de Teruel, de esta mesma que acó vedes, pois, non en van foi resurxida sobre das raiceiras da de meu pai, a derradeira de Corme. E este día, 18 de xullo, foi tamén de triste recordo como subliñaban esa mañá os xornais: 75 anos da triste guerra. Unha data xa en por si de tristura que para máis levoume ao Carme do Briño, agáx que o recibimento dos romeiros non poido ser de máis agarimo: "Por fin tocou o fillo de Basilio".

sábado, 2 de julio de 2011

UNHA MERENDA EN FAMILIA


Antonte publicaba a Voz a foto de unha merenda na romaxe do día de S.Pedro aquí na nosa comarca. Nada novo baixo o sol, somentes que de pronto sentin as meniñas húmidas, eu son así. E decateime do inmenso valor que ten en col dun taboeiro de pino con dous cabaletes, unha empanada, unhas tortillas e unhas sinxelas viandas de calqueira romaxe. Porque ao seu redor estaba toda unha familia e iso ten máis prezo ca todo un banquete de voda a cen euros o cuberto.
Hai cousas, meus, que un non acaba de comprender, eu que vin milleiros de merendas na miña vida de músico, teño que ver esa foto nun xornal, para de repente darme conta do auténtico fervor de acudir rezar unha misa ao Santo, para logo desfrutar coa familia.
Pero digraciadamente non sempre é así, outros acoden ao Santo e procuran alonxar un treito para o intre de dar a man coma irmáns. Velaí a diferencia. E velaí o que eu non entendo, como se pode crer e rezar a Deus sen dar fala á familia e non sentir un remorso? Esta tamén é outra das observacións na miña vida cotidiá de trotamundos, pois, sempre dixen que fun un ollador do meu entorno.
No que a min respecta, nunca aceptei aquel, para min triste refrán: “A familia está para as ocasións”. Para que ocasións? Esta é unha das frase que máis odio, dito sexa en román paladino e sen máis reviravoltas. Eu desde que peche os ollos non teño falla da familia que en vida me dou as costas. E menos que acepten o pésame polo meu pasamento. Non, a familia que só está para as ocasións, que non perda unha noite de velorio nin unha tarde de soterro para acompañarme con face de circunstancias. Dí outro vello refrán: “Mellor solo que mal acompañado”, aínda sendo no derradeiro día.
Por iso, meus, non entendo a que carallo vamos de romeiros ofrecidos e fervorosos, escoitar catro misas, levar un velón de seis quilos e pasarlle o pano ao Santo, se logo non somos capaces de compartir unhas chulas de pan e ovo coa familia.


sábado, 4 de junio de 2011

CHAMÁNBANLLE:CALO CALO

POEMA
Das tebras do mar infindo, en Corme ficou o Calo,
meigas e trasnos coas figas, falaron de conxuralo.
Cal anxo do Ceo coitado / tenrura que entenrecía,
náufrago esmirrado / esgotado el tremía.
De fame esgorecendo / e a roupa sen enxugar,
chegaba a el o recendo / do caldo quente no lar.
Ninguén soubo onde el vir / nin o seu nome chamar,
pois, só sabía dicir / calo calo, ó falar.
Mesmo era un malpocado / das ondas do mar batido,
que semellándo a un fuxido / esmolába un bocado.
Sen roupa de mal remendo / descalciño camiñaba,
mais de abafo repelendo / só nos pobres tiña entrada.
No vagar do triste fado / non atopou un esteo,
tantas noites ó sereo / dos poxigos rexeitado.
Nin de hedras pardiñeiro / nin cabana de palleiro,
non fora o demo deitalo / nun cabanel ó abeiro,
O seu fogar foi a rúa / a súa cama o chán,
durmía co sol do día / que a noite fría era en van.
Mais na noite silandeira / ó rueiro espertaba,
que ó socairo da soleira / ollában como ouveaba.
Loiro famento, ouvía/ alma de cándida pena
da artesa broa resesa/ el duras codias roía.
Unha noite de luar / a unha lubre foi levado
bouránronlle prá eivalo / até case agonizar.
Era a vergoña da vila / dicían coa terra na man,
quen letanxías rezaron / no Cubeiro un serán.
As plañideiras laiaron / irtas meixelas sen bágoas,
baixou o cadaleito á cova / de mostrengo as catro táboas.
Nin campa dun vello valado / nin cruz de dous carabullos,
que pra calar os murmurios / o alcume foi vedado.
Floreceron alecrins / no seu túmulo, cal foxo,
roseiras son as dos ricos / dos pobres a flor do toxo.
Na escura noite ó embalo / petos na amura resoan,
e os cegos morcegos voan / coa lenda de Calo Calo.










viernes, 20 de mayo de 2011

A COITADA DE LUÍSA E ROQUE

NOTA:Parte dun capítulo de miña inédita novela: Carme e Corme, baseada no século XII.

---------------------------------------------------------------------------------------------
Aquela tarde de inverno, Roque pillou camiño da Aldea. O amor podía mais que a chuvia con temporal e, o baile de zanfona era a ilusión semanal. Pero antes quixo saudar aos seus tíos da Escobia e de paso enxugar os trapelos mollados.
Ao carón da lareira viu amosar á súa curmá Luísa baixando do sobrado. Namais ver a Roque estoupou en chanto: “Roque, a túa moza e o meu mozo fánnos os cornos, vense ás furtadelas. Sábeo toda a Aldea”.
Roque quedou irto, sen fala e pálido. A súa noiva, o seu primeiro amor! Se estaba cego por ela! Non, non podía ser verdade. “Si sobriño, é certo, eu mesmo os pescudei nun vello pardiñeiro de Gondomil”, díxolle seu tío Hadrián.
Saíron todos e solos quedaron os dous coitados. Xa non había baile, aínda que iso sería o de menos. Enxugáronse as bágoas coa caluga baixa. Non atopaban verbas para aquela situación. Sentados no tallo da cociña colléronse das mans sen darse conta. Como tantas veces na vida. Centos delas dende pequechos.
De socate, Roque sentío algo que o fixo estarrecer. Nunca sentira aquela sensación das mans de Luísa. Mirouna á face e no brillar das húmidas meniñas viu algo que nunca vira. Un novo destello. ¡Malia que era a súa curmá e aquilo era unha vergoña! Non, non podía ser. Sen dar pío pillou camiño das Areas entre os chuvascos de vendaval. Sempre durmía alí despois do baile nas noites de mal tempo, mais despois da coita e do sentir das mans da súa curmá quedou sen fala e abouxado.
Un mes adiante, os seus infieles ex quixeran volver as noces ó cesto, malia que nos lles valiu de nada. Pero dende aquel día, Roque era outro na casa, comezou a adelgazar e non daba pío. Seus pais estaban ó tanto de todo. Ata que súa irmá Remiña urdío de facer que seu tío Hadrián os convidaran a xantar na festa de aninovo. Para algo era muller e tamén notara algo na súa curmá Luísa.
Na mesa mesmo parecían dous viúvos sen erguer a vista para non ollarse. Rematou o xantar e Remiña falou de saír á eira naquela tarde soleada de inverno. Como tantos centos de veces que alí rebuldaran de pequechos. Ata que foron entrando á fala e Remiña foise ladeándo sen que se decataran para os deixar solos.
Sentaron ó pé da casadeira do cabazo e paseniñamente as súas meniñas volveron a brillar coma un relampo. Sen darse conta, as mans comezaron a buscarse ata entretezer os dedos: “Luísa, aquela noite…,xa sabes cal, a pesar da mágoa sofrida espertou en min un sentimento e, dende iso a miña cabeza é un desfollar margaridas por mor de saber se o meu sentir por ti é de verdade, ou ben polo desengano que os dous sofrimos. Luísa, eu …,non sei que dicirche”.
“Roque, a min pásame o mesmo, sei que somos curmáns, que moitas parellas casaron por amores coitados, unhas foron adiante e…, outras quedaron no camiño. Eu tamén desfollo a margarida nas tebras da noite e na luz do día, sabes?”.
“E ó final, que pétalo che sae, Luísa?”. “Roque, xa que faláche da margarida primeiro, dime cal é o que che sae a ti, pídocho?”
“Pois…, se ti o dis, velaí vai: Que te quero, Luísa. Pero o pétalo da túa flor tenme desacougado, eu tamén devezo por sabelo, aínda que.., vou pechar os ollos,e, se a cousa se tercia, “ollos que non ven, corazón que non sinte”.
Foron segundos tan longos que el tremía ó non escoitar nada. Ata que en vez de ouvir sentiu, sentiu a súa boca contra a del e os seus brazos ó redor do pescozo premendo. Sen erguer as pálpebras abrazouna con paixón e sentiu as molladas meixelas. Abriu os ollos e miráronse de novo ás húmidas meniñas”. “Quérote Roque, ata o fin das nosas vidas”.
Sempre foran coma irmáns e, aquel lerio dou que falar sen resollo na parroquia. Aínda que foi o mesmo, eles comezaron de noivos e agora xa se dicía: “Fixeron ben, e, os outros percales tiveron o que merecían”. Falouse das trabas que poñería a igrexia á hora de os casar se algún día chegaban a iso. Mais os prexuizos había que os deixar a un lado. A familia vendo o que lles pasara ós dous, aledouse que se sentiran namorados de verdade. Sobre todo cando vían o respecto que entreles se tiñan…, alomenos diante da familia!

miércoles, 11 de mayo de 2011

FILLOS DE MAMÁ SUSA





Agora que acabo de aterrizar na 3ª idade, voume dando conta de como o tempo foi pasando e con todos aqueles compañeiros que fomos á escola non cruzamos catro palabras ao longo da vida. Uns bos días, un deica logo e pouco máis. Pero o tempo pasou, pasounos a vida e non tivemos unha conversa nin sequera para lembrar a pouca escola que tivemos.
E levámonos ben. Non estamos a mal. Outros xogan a partida e van de viños, non é o meu caso. Pero tampouco, tampouco hai conversa seria entreles. Fútbol, calamares e pouco máis.
É ben certo que os amigos non son os que nacen no mesmo rueiro, os amigos iránche aparecendo ao longo do camiño da vida. Onde menos o pensas. E de repente sintes unha sensación como se os coñeceras de toda unha vida, coma se foran os teus verdadeiros veciños.
Cada ano ou cada varios, aló polo estío, aparecen os que viven na diáspora e pouco máis ca un guiño de cabeza ou un ola seco. Como moito unha aperta de man e dúas palabras. Parece que nos tivéramos medo.
¡Cantas gañas teño de xuntarnos un día e enchernos de falar! Non hai dereito a isto, parece como se nos tiveramos respecto e falla de confianza. Que ben o pasaríamos lembrando o tempo das pedradas por falla de escola. De carrexar correada e golfe deica o mesmo Cairo ou de ir ás pinas a Serra. Falar daquel leite en polvo que se inventou polo 1.955 e sabía a todo menos a leite, ou sexa, que non se tragaba, pero había que poñer un sorriso ao mestre mentres se che pegaba ao ceo da boca un dos bolos por non ir ben remexido.
Falaríamos tamén de Mamá Susa, pois a nosa xeración podíase chamar: Fillos de Mamá Susa. E poderíamos facer unha Misa na súa honra e logo unha cea, onde por suposto falaríamos dela e dos tempos que xa pasaron e non volverán. Na conversa -a mellor terapia- sairía como íamos á chatarra para comprar pirulís ou algún pitillo de Celtas. E fartaríamos de rir.
Pero non, non somos capaces. Nacemos no mesmo rueiro e xa. Realmente non somos amigos. Non temos confianza entre nós. O destino fixo que as cigoñas de París nos trouxeran na mesma dirección. Pero namais.
E protesto, meus, protesto que solo nos lembremos de irnos ao soterro e ollar no recordatorio cantos anos tiñamos: “Hai sí ho, era un ano máis vello ca min”. De seguir así as cousas, prefiro que non me veñades ao soterro.

lunes, 2 de mayo de 2011

O SPA DOS NOSOS AVÓS


Non tiveron ducha, baño nin chacusi. Tampouco radio nin televisión e menos fío musical. Escasamente coñeceron a luz eléctrica e non ían á piscina nin ao chiscólogo polo de relaxarse co estrés.
Non, os nosos avós non coñeceron esa verba. Quizais viñese no diccionario, pero tampouco había diccionario, aínda que mellor dito, non estaba inventada. Os nosos devanceiro/as relaxábanse co sacho, o rancaño ou co fouciño, co feixe de herba ou co xerro do leite á cabeza.
Outros co remo ou en barcos veleiros coa estiba nas bodegas e na cuberta. E da bodega enchendo sal ou cemento. Malia iso, tampouco tiñan ducha, retrete nin auga doce para lavarse sinxelamente por parroquias. E elas, nosas avoas, coa caixa de peixe deica as minas de Varilongo. E non tiñan estrés os nosos devanceiros.
Os nosos avós tampouco ían á praia para broncearse e menos aínda ao solarium. Xa estaban morenos de tanto sol no traballo, co salitre do mar ou co vento norteiro das agras e chousas.
E agora non nos chega coa ducha, o baño, o chacusi nin a piscina, agora hai que relaxarse co spa, ou sexa, o mesmo antes citado agás que todo revolto, pero con nome moderno.
Mais se nos remontamos á historia, isto xa o inventou Cleopatra bañándose en leite de burra, pois, naquel entón non eixistían as cremas hidratantes en envase de plástivo ou cristal con fecha de caducidade. E á condenastra abanicándoa dúas ducias de doncelas con plumeiros de pavo real!
Non sei porqué, pero creo que nos estamos pasando catro parroquias cando falamos de estrés. Tamén lles estamos faltando ao respecto aos nosos ancestros, eles que na súa humildade xamais empregaron o termo reivindicar nin se queixaron de nada.

sábado, 23 de abril de 2011

UNHA DE CHISCÓLOGO


Sucedeume hai uns meses. Estaba eu esperando a quenda para entrar ao meu psicólogo, cando de súpeto se me ocurreu unha idea, metin man ao peto, saquei unha tiriña de papel e nela escribin: “Non hai dereito que veñamos os que vimos, polos que tiñan que vir e non veñen”.
Namais entrar, lle la din ao psicólogo e quedou pensativo logo de relela unhas cuantas veces. De pronto díxome: “Jesús, este apunte lo llevaré a nuestro próximo congreso”.
Efectivamente ao psicólogo ou psiquiatra vamos moitos, pero non por mor de ser os de máis falla, senón por ser máis débiles de nervios, ou sexa que, o ter nervios non ten que ver con estar mal da casqueta.
Pero velaí onde esta miña frase me comezou a facer mágoa dende aquela mañá, e, máis cando veño de comprobar no día a día a moita falla que tiñan de ir os que realmente debían, pero non van.
Na sala de espera comprobo que a face de todos os pacentes reflicte tristura, pero nunca que estean mal do caletre. Ao mesmo tempo teñen cara de boa xente, agás que falla de carácter e sangue fría, dito sexa en román paladino.
No entanto a isto venme á memoria aquela vella frase tan usual para moitos exemplos: “Nin son todos os que están, nin están todos os que son”. Nunca mellor aproveitadas estas verbas.
Malia que isto caerá en saco roto e todo seguirá o mesmo. O mundo, a vida é dos fríos, cínicos, sangue fría que non coñecen o que antes citei, esa enfermidade como é a de padecer nervios. Persoalmente sempre perdo do meu lado, aínda sabendo que teño razón. Por qúe?, por medo a min mesmo, porque vou ser eu quén o vou a pasar mal.
É triste chegar á conclusión que un se teña medo asimesmo. Parece de risa, pero eu, o meirande inimigo o levo dentro de min, ata perdo de entrar en debates anónimos de algúns xornais, porque sei que esa noite non vou pegar ollo logo de ler as respostas.
Aínda sabendo que é pecado, un sinte envexa cando ve ao do lado tomando un viño ou un café, unha cervexa ou un cubatiña. E un sempre con tila, descafeinado e auga, toda unha vida con auga e sen padecer do estómago. Logo, toda unha vida atiborrándose de pastillas e con elas no peto para unha emerxencia. Agás que sempre hai quen o pase peor, non se pode caer en soberbia
Mais se algo me sirve de consolo é que, da mesma maneira que o polo Norte xa non é tan frío, tamén os tan fríos deixan de selo segundo lles aperten as caravillas. ¡Ai, cantos fortachóns vin chorar! A todo porco lle chega o seu San Martiño.

miércoles, 13 de abril de 2011

A ARTESA

A artesa foi durante séculos un dos mobles máis funcionais en todos os fogares humildes, pero sobre todo moito máis no rural. Esta peza de madeira de pino facía de mesa de cociña e de gardalouzas, amais da súa específica función: a de amasar e levedar a broa ou o pantrigo, cando o había, ata chegar o intre de enfornar.

Colocada ao pé do alcedeiro, estaba ao alcance da man de todos os comensales para pillar sen moito esforzo, o prato, a culler, o garfio, o coitelo, a cunca do caldo ou a caneca do viño. Rematado de comer, axiña se metía baixo a súa tampa toda a baixela empregada na comida por mor de saír axiña ao monte ou cadaquén ás súas trafegas.

Ben mirado, parecía un adianto dos modernos lavavaixelas, neles tamén se ateigan os utensilios do compango. Agora ben, mentres que este último fai a trafega de lavar a louza sen sequera estar á vista, na artesa tampouco se vía, pero xustamente escondíase por non a poder lavar. Había vertedeiro, pero non auga. Aló contra a noite, metíase toda cacharrería do día no balde fervendo da auga das vacas, co cal se obtiñan dúas funcións: aproveitar os restos dos pratos e cuncas, fungallas de broa ou patacas do caldo sobras, para despois de saír lavada deseguido amoureala de canto nunha cesta ou paxe de mimbre e logo de escorrer no vertedeiro encasillala no alcedeiro unha vez enxugada.

Máis unha das típicas funcións deste nesquencido moble, era sen dúbidas a de erguer a tapa, poñer a estanca ou coa mesma cabeza termar nela mentres se botaba un bocado ou ben xantar. Cando o facía unha sola persoa, se alguén petaba á porta, abaixo a tampa e ninguén sabía o que se xantaba, eran tempos de non contar a vida de un nin ao mellor veciño.

Ben pensado, esta función daba o sorriso, pois, co roer do comensal, e, caso de ser unha tallada de pernil, o movemento das fazulas facía que a tampa co bombeo subíse ou baixase ao mesmo tempo. Coa artesa, o alcedeiro, o vertedeiro sen auga, sen baño nin ducha nin luz eléctrica para ver, sempre chegaba o tempo para todo. E o planchar era co ferro de cinzas da lareira e de aspiradoira a vasoira de palla. Logo, a lavadora era o río que máis auga levaba e nel había liortas pola pedra de máis arriba onde a auga chegaba máis clara, cousa natural.

Parolábase ao socairo do cabanote ou no abeiro dun ribazo. Había fiadas e noites de contar contos. E os noivos moceaban sentados en col do tallo de matar o porco, aínda que ben pensado, abofé que xa tiña cabeceira polo de “matar a cousa”, caso de non haber “mouros á vista”. Sempre podía haber un velorio no Lugar de Baixo e a casa quedaba sen guardia.

Agora que non hai bois nin vacas, leiras que prantar e chousas que coller, nin todas as facendas antes nomeadas, a artesa mercada na feira de Portugal, é un adorno máis, pero na cociña do garaxe polo de non luxar a de verdade. E non hai tempo de nada coa casa ateigade de canto cachibáche sae na televisión. Ata saíu a aspiradoira sen fío nin ter que andar cabo dela.

A lavadoira traballa mentres se ve a Belén Esteban, (tamén é moi bonita e vale a pena). Logo o microondas polo de quentar un cazoliño de leite, pois fame non hai malditúnha. A roupa non hai falla de a poñer ao clareo en ningunha matigueira nin a enxugar no balcón en cordelos, xa temos a secadora. E todo traballa mentres durmimos!

jueves, 31 de marzo de 2011

A MESA DO SOBRADO

Ai, a mesa do sobrado, cantas lendas e canta historia en col dela. Sen dúbidas tivo que ser de carballo rexo, noble e centenario para gardar tantas historias de ledicia e tristura. A mesa do sobrado foi durante séculos o símbolo da riqueza ou pobreza da casa dos seus amos.

Mais, en todas elas cumpriu casemente a mesma función. No día do Santo Patrón, a mesa do sobrado era o punto de encontro da familia, onde avós, pais, fillos e netos ateigaban de ledicia aos vellos da casa. Co patrucio da familia na súa cabeceira, mesmo semellaba o cadro da derradeira Cea de Xesús rodeado dos Apóstolos. E o seu sorriso reflectía felicidade ao verse rodeado dos seus descendentes. Ata parecía que os desexaba encher de comida a máis non poder. Coma se tiveran fame! E non paraba o cabo da casa de insistir en comer máis e máis. Cada cunca de viño tinto emborcada sobre do limpo mantel de liño ulindo a pechado no roupeiro, ata era un chouto de ledicia. E sorría a máis non poder a patrona da casa, a nai, a avoa, a vítima da festa que non podía ir á Misa, nin logo á festa na baixa da tardiña. Ela, que pasara dende o mencer coas ollas ao lar mentres as campás repicaban a festa, era feliz a pesar de todo. Feliz de corazón vendo aos fillos e netos ao seu redor. Nin tan sequera podía estar á mesa, ela como cociñeira parecía condenada a estar preto da lareira enchendo as fontes: Cocido de fartura con repolo, arrós con galo do corral e aínda carne asada coas pataquiñas ben adobadas. Logo non podía faltar o seu roscón de pan e ovo con marmelo e un cafeíño de pota.

Pero a mesa do sobrado servíu para moitas máis cousas. Así, era o cadaleito dos defuntos da casa. Na festa cuberta de branco e, agora tinxida de negro! E riba dela a caixeta co finado da familia. Cantas veces durante o día serviu para a festa e esa mesma noite de cadaleito! E moitas das veces, milleiros delas, pola enchenta sobre todo do vello da casa. Sequera ía fartiño, dicían por costume as rexubeiras no velorio! Ai, pero sei de casos onde ao vir de enterrar ao vello, cambeában o pano negro polo mantel de festa e veña a esmorga na mesma mesa do sobrado. Era unha costume nas aldeas de terra adentro o xantar ou a cea do soterro. A mesa do sobrado era tamén a do banquete do casamento da filla da casa. E os noivos espreitando á noite para probar cama de xergón con cazula ou lá de ovella, pois, de palleiros e cabanotes estoupaban de cheos. Pero a morte do pai da noiva polas dúas xerras de viño, máis as perfias de coñac da malla dourada, facíalles pasar a noite en véla en vez de velarse como mandara o crego, segundo o libro. E para iso tanto premer no sexto mandamento! Nun intre, as cantigas de ruada convertíanse en chantos de arrepío.

Durante o ano, a mesa do sobrado servía para pasar o ferro á roupa enxoita no cordelo da horta ou da eira. E así quedaba ateigada e todo amoreado. Cada domingo para ir á misa, remexíase na morea buscando o calzoncillo de felpa ata os pés, o elástico, o pelelo o pantalón e a camisa branca planchada. Elas, as mozas da casa, buscaban con raxeira entre a galloufada que os seus irmáns lles fixeran as súas bombachiñas feitas pola costureira do lugar, a saia, a blusa e as medias coas ligas. Todo na mesma mesa e así durante o ano, pois, non había tempo coa labranza de acomodar un trapo no estante do roupeiro. A mesa do sobrado era a oficiña da casa, e, á luz das raiolas da fiestra, nela escribía a moza ao noivo na mili. En col dela desenvolvía o pai as escrituras amalloadas con cordeliños e cos lentes mercados na feira relía os lindes e ferrados das leiras, chousas de piñeiros, pradeiras e…, a mellora da casa que á súa dona lles deixaran os devanceiros sogros.

Na mesa do sobrado de unha remota aldea galega, que por suposto non vou nomear, fun testigo como convidado na miña vida musical dun feito que endexamais esquencerei. Por non haber fonda onde xantar e sendo costume nas pequenas aldeas de levar un músico a cada casa, tocoume para unha delas. Na cabeceira o patrón e uns vinte comensales ao redor. Unha das fillas viñera de Suíza á festa e estaba fronte a min. Coa euforia de nova rica polo da emigración, (pola escola que amosaba, debía traballar nunha oficiña, pero coa fregona) deseguido se fixo coa atención dos convidados. Logo de súa nai facer de cociñeira e criada, sentou á mesa ao lado de esa filla. Minutos despois e por suposto sen querer, a patrona tropezou, mentres servía a comida, nun vaso de tinto que sen poder evitalo arrolou sobre do novo e rechamandeiro vestido da súa filla: “Usté xa non tiña que estar acó, non sabe estar como a xente, é un atranco na mesa, vaia de aí para a cociña…”. Quedei e quedamos todos abraiados en tal ouvir. Menos mal que a tratou de usté mentres choraba polo seu vestido! A humilde da nai baixou a caluga sen dicir pío. Pobriña, na súa casa, na súa festa, na súa mesa do sobrado.

lunes, 21 de marzo de 2011

O TERMÓMETRO NOVO


Esta foi a digracia máis grande que poido caer en Corme. Mirade que non hai falla de cousas no pobo e veña a darnos teima co artiluxio ese. E todo por culpa do alcalde, pero deixa que xa as pagará el tamén dentro de uns anos. Logo ha de dicir: “Leche, pois tiñan razón os de Corme”. (Un alcalde non pode dicir coño nin carallo).O malo é que para nós…, xa será tarde.
O conto ben sendo que isto é peor cá o barómetro do C.I.S., que sempre marca ao revés do que vai votar a xente. Ai, pero este chámase termómetro e aínda mala chispa o coma que sempre marca ben, ojallá se engañara.
Mais entrando no asunto despois deste pequeno proemio: A cousa ben a conto por mor que dende que o puxeron ao abeiro da Palmeira Maior, as mulleres non quitan ollo nin pé del. Non, non é polo de mirar os teléfonos do coche de liña nin as novidades que pon o Óscar dende a súa casa entre biberón a Antón e o chupete a Brais, nada diso, a cousa que nos trae en “perrillas” aos cormeláns, é que as mulleres solo están pendientes se suben as temperaturas.
E non sabemos o porqué, aínda que o maxinamos. Elas desexando que suba e nós que baixe. Que máis quixeramos que subira tamén!, pero ben cavilado, pouco máis pode baixar, baixado xa o está e sen abrentes de subir, ou sexa, de unha leve melloría, como diría Pemán. Tampouco é de extrañar co zolás que dá o tempo D.Santiago, non é de extrañar que cando sae aquela rapaza nova, ata parece que a cousa tende a mellorar. E non vos digo nada de cando saía aquel rapaz da melena, ai, como andaban as mulleres de alporizadas! Bastante máis cá nós pola Belén Sanesteban de Pravia. Aínda temos gustos!
Pero estamos tremendo coa subida, pois estoutro día chegou a 15º e as cousas comezaron a tomar mal carisma, quén máis, quén menos, enredou ata as tantas sen ir para a casa. Ata servíu de desculpa un partido de 2ª división. Menos mal que logo, os días do mar de fondo, volveu a baixar. Chegou ata 2º aló as catro da mañá. E tomamos un respiro!
Xa é refrán vello que Deus preme, pero non afoga. Eu quixera que virades á saída da misa do domingo, todas cara o panel e sen pestañexar: “Ai, parece que hoxe vai subir”, dí calquera delas que, a intención a levan todas o mesmo. E pillan camiño do peirao co peito cheo de ledicia facéndose unha van ilusión na mañá soleada: “Como siga así o tempo, hoxe case vai chegar aos 20º”. Pero os homes estarrecendo de frío ao socairo do malecón ou da Torriña dando voltas por mor dos pés.
Cóntovos unha cousa, pero que quede entre nós, os blogueiros. Sei de unha que ata sube ao faiado ás catro da mañá, por mor da ditosa temperatura. Ela dí que é polo da pingueira dunha tella para poñerlle unha perfia, pero non me creo nada, nin ren. Aínda que a pingueira “habela haina”.
E xa rematando, eu propoño facer unha Asociación Afectados Altos Acaloramentos: A.A.A.A., falar co señor alcalde axiña para que lle anule o termómetro do panel, ou que traia un panel sen termómetro, tanto monta. O de montar é o problema. De non facer caso ás nosas “rivillicacións”, pois, para o vinte de maio, se te vin non me lembro, que o voten as mulleres
.

lunes, 14 de marzo de 2011

VELORIOS IN. NOVAS MODAS


Como todas as cousas da modernía, tamén así cambearon as modas dos ancestrales velorios. É incrible que despois de mortos aínda seguimos sendo unha fonte de ingresos, máis cando este negocio nunca falla. Pero o tema que hoxe me veu ao maxín –tampouco son unha lumbreira- é o de comparar os antergos velorios cos actuais.
Cando eu era neno e o finado da casa daba ao gancho, (porque sempre somos os homes os primeiros, xa Deus goberna, a onde iremos sen muller?), veña a preparar o sobrado mentres unha muller cruzaba o Campo coa caixeta á cabeza ou no rural nun carro de vacas. E as campás de verdade tanxían a morto. (Agora métenche gravado coma os dúos, ata que veña a S.G.A.E., e pase o recibo, pois, aínda non se deron conta).
O cadaleito quedaba listo e contra a noite achegábanse paseniñamente os homes do lugar. Coma se tiveran dor no camiñar. Abeiraban á porta ou no pasillo, pero iso si, sen subir pé do finado ata aló á media noite cando as mulleres se foran indo.
As mulleres, sempre máis valentes para todo, subían e namais entrar e dar o Nome do Pai, collían o ramallete de loureiro ou oliva no acetre en col dunha banqueta e veña a poñer pingando ao defunto. Cando o sobrado quedaba ateigado, o cadáver estaba enchopado de tanta bendición. E a viúda ao mesmo tempo que enxugaba as súas meixelas co pano da man, pasábao cen veces na noite pola face do seu finadiño.
Naquel tempo os homes no cabanote quentaban o corpo con café de pota e unha ghindanga de anís ou coñá da malla dourada. Así, o sono pasaba e o referver do estómago facía que a mágoa polo morto fora esquecendo entre contos paveiros.
Neste mester non podían faltar as dúas plañideiras, cobraban cinco pesos pola noite enteira máis á hora da saída e con acompañamento. Pero había clases coma nos cantantes, pois, Amapola a Agoreira tiña mellor voz e cotizábase a oito pesos incluíndo dez Santos Rosarios coas súas correspondentes Ladaíñas. Mais a verdade que llas poñían todas e aquilo facíache repelús na pel ou casemente chorar.
No caso dos ricos (sempre foron morrendo coma os demais) había que xuntar unha ducia de plañideiras para facer quendas dado que a familia non soltaba unha bágoa. E para xuntar as mellores voces, había que recurrir ás parroquias da redonda. Ao día seguinte as chamaban á casa dos siñores para pagar a súa boa labor. “Ai, doña Rufina, non sabe vostede a dor que tiven polo seu finado?, choreille con verdadeiro dolor, máis cá polo meu home, Deus o teña na groria e me perdoe se peco. Nin un peso, Doña Rufina”. E así unha tras doutra todas de balde. Mellor non cobrar para non pagar con xuros dúas veces.
Pero os tempos cambearon e agora os velorios xa non son velorios. Morre o patrón da casa e de contado velaí o meten nunha cubeta o mesmo cás que traen os veraneantes na baca do turismo. Seica é para primeiro facerlle a necrolóxicomaquilaxe antes de o pasar á caixeta de verdade. E ábrese o pano cal escenario dunha orquestra (solo falta o fume e a cantante ensinando a perna), agás que cristal no medio. E aparece o mortiño todo bonito, sendo tan feo de vivo. Logo, a familia con calefación e o finadiño a baixo grados mentres que no sobrado da súa casiña aínda estaría quentiño.
Van chegando os primeiros coñecidos, pero alí non chora ninguén. Non é de bo ver as bágoas. E todo mundo espallándose polos sofás que mesmo parace a espera de habitación no holl de un hotel. Falando diso, agora hai cafetería, pero iso si, hai que pagar, acabouse o de beber á conta da familia. Tampouco hai plañideiras, adeus chope, agora podes escoitar o Réquiem de Mozart ou Rostro Lacerado, pero moi baixiño, polo de non facer chorar.
E que dicir dos netos, moda in, veña refregar a espalda á/ó noiva, a/o neta do difunto. Queren facer comabén que choran, pero non, é para máis fregas. Chámadelle parvos. Logo chega o enterro e a familia en limusine Mercedes no mesmo coche do difunto. E con gafas de sol, o mesmo cá jett-set de Madrí, ou sexa, para que se vexa que non ceiban bágoa.
Así as cousas, meus, canseime de falar coa familia que non quero Lotrite na boca, pois…, senón respiro morro. Nin a friaxe do tanatorio, mira que lles rogo me vistan o pijama por debaixo do traxe novo e nada, que nin caso. Ante isto tomei unha decisión despois de moito cavilar: Acordei non irme, quedar acó, pois, antes por moito e agora por tampouco, máis vale non morrer.







martes, 8 de marzo de 2011

O PODER DE UNHA LIGA

Nada novo no entanto a que o home con solo ver unha liga -de fútbol non, de muller- cegueira total. E incrible que unha barbilla de goma faga perder a cabeza moito peor cá unha xerra de viño. Pero así é, coma se nós non tiveramos tamén pernas e coxas o mesmo que as mulleres. Non sei o porqué, pero non temos arranxo. E por encima aínda fan chiste.
Todo isto vén a conto polo que me contou un médico amigo hai unhas semanas. Cando el, de mozo solteiro lle falou ao seu pai de casar, este sorrindo doulle a noraboa, agás que cunha apostilla: “Paréceme ben, fillo, pero cando a muller che mande tirarte do balcón, procura facelo dende o primeiro piso”.
Coido que nesta frase está máis todo resumido e se alguén non a entende, pois iso, a darlle voltas. Contar o porqué, sería matar o final da película, ao caletre tamén hai que darlle teima, dicía un tío meu.
Era eu un púbere, cando na tenda de miña nai lle escoitei a unha muller dicir a un home en plán pavero: “Ala, ala, que sodes o mesmo cá os canciños cando lles ensinan un óso, conforme vedes unha ligha, aló vindes trás dela”. Fora entón cando o fabricante de barbillas pechou a fábrica seguindo instruccións do goberno por mor do aparvamento dos homes.
Pero tanto tivo, a muller, tan diabólica ela, sacou toda súa artillería pesada e non houbo maneira, á falla de ligas, pois, velaí veu a minifalda. E sen medias. E os homes veña a erguer as cellas cal buítre no deserto esperando a súa presa. ¡Que medo!, dicían elas partindo de rir
Pero iso eran os homes de antes, os de Nanderthal non, os da miña xeración sen ir máis lonxe. Aos de agora lles dá o mesmo con liga ou sen ela, solo pestenexan ollándo o ordenador e a Plai Esteixon (así en galego). E non vexades como están coa boca aberta! Logo pasa unha rapaza que quita o zeluco e nada, nin caso. A verdade que a muller está pasando un mal momento, segundo a derradeira estadística, os homes acabáronse. Non sei se é que hai poucos ou se refire ao termo pexorativo de Rosa X.
Así, visto o visto, non é de extrañar que o Xulio Catedrais siga tropezando dez veces na mesma pedra. Mirade vós que é parvo o tío, que, cando hai uns 37 anos compartin camerino con el, faleille e non foi capaz de artellar palabra aínda estando os dous solos. O único sorrir. Home tan tonto aínda non o atopei no mundillo da farándula. E xa vedes, unha tras doutra, ata tiña para o seu Papuchi.
Mais ben pensado, quizais teña razón o de Miami, mellor coa boca pechada e todo que veña á rede é peixe. Quén vos día a vós que non ten alitosis?, porque senón fala, un piropo xa é moito.
As modernías non surten efecto e por riba magoan. Dende a miña xanela escoitei non hai moito a dúas mociñas(SIC): “A ver, muller, ti vés ou qué?”, berrou unha. “Espera muller que non podo correr, metíoseme o tanga non regho do cú”, dixo a amiga a berro pelado.
Así as cousas, meus nenos, un consello: Caso de arrimarse en parella de leito, alugar unha casiña de planta baixa. E a vós, miñas nenas: Que remexádes no roupeiro da avoa para a ver de atopar as medias con ligas.

miércoles, 2 de marzo de 2011

O PASEO DO CAMPO DE CORME


O paseo do Campo, en Corme, foi unha das cousas que máis me quedaron na lembranza da miña nenez e pubertade. É sen dúbidas un fermoso recordo por antonomasia. Quizais para os novos cibernautas isto lles soe a contos de vellos e por outra banda, para os que vivimos aquela época, poucos son os que entran en este mundo que agora lle chaman virtual. Un pena, pois entre moitos recordaríamos moitas máis cousas para lles pasar, cal manda, aos nosos descendentes.
“O Paseo de Corme”, así con maiúsculas pola raigame que tivo en toda a comarca, era todas as noites da semana dende a Fonte ata a Casa dos Cans. Nin un metro aló, nin unha braza acó. De pasar das marcas, faladurías do mundo.
Pero non, non había maneira de pasar das marcas pola razón que na Fonte había un grupo de nais, as do lado da Ribeira, e, na Casa dos Cans as de Givaje. Mais a fermosura era de tanta ledicia e bo ambiente, que, os sorrisos das mozas tan ben acicaladas, facían do Campo ata as dez da noite, unha auténtica festa de diario. Nos anos 50 tería máis relieve co novo alumeado público do cal en algúnha casa aínda quedan restos dos antigos plafóns.
As mozas en filas de cinco, seis o máis, segundo a pandilla de amigas, pasexaban collidas de ganchete e cruzándose coas que viñan de fronte. E súas nais, non vos digo nada, coa disculpa de vir dar conta da filla, aínda o pasaban mellor ouxabeándo o primeiro ligue da filla da veciña: “Ai, casamento á vista, o fillo de Manola de Manoel acaba de arrimar á filla de Josefa de José”. “Muller, tampouco será prá tanto, aínda están vermellos polo de quedar solos!”, dicía a menos rexubeira. “O que eu vos diga vai á Misa, e senón o tempo o dirá. E abofé que el a paga ben, pois ela miña pobriña de Dios”. “E ademais é mariñeiro da mercante!”, dicía outra moi calculadora e chea de envexa, pois…, o da súa filla era chalaneiro.
“Ai, esa si que é unha parella ben axeitada, case parece que Dios os fixo un para o outro”, seguían coa teima e falando de outras. “Xa, pero as futuras consogras lévanse a matar, ou non recordades que o pai de Loliña andivo coa nai de Joselo e dou que falar no Carreixo da Man Peluda!”.
Como era costume, os mozos comezaban a ir tirándo os texos a aquelas que lles gustaban, e logo eran as amigas quén se prestaban ao xogo. Ao día seguinte, o lugar da beira da pandilla era reservado á cortexada noiva, para que o seu galán lle fora contando as catro mentiras de rigor. Un més adiante e cando xa quedaran solos no baile, pois iso, tamén comezaban a pasexar Campo adiante. Pero iso sí, sen pasarse das marcas da fronteira. Despois, as outras “marcas” xa era cousa deles.
Pero tamén da mesma maneira que se vían os primeiros flechazos, asimesmo se dacataban os miróns das coitas de algunhas parellas xa noivos. E iso era máis duro, o pasar a vergoña diante das paxusmeiras: “Aí, mirada vós, e non romperon de mozos despois de tanto tempo!” “Mira ti que boa parexiña facían!, e fálase que xa había máis cá palabras”. “Ai barallo, pero se xa ían botar as monestacións este domingo!”. Cada unha daba a súa persoal opinión cos cadrís arrimados ao Pilón da Fonte.
O Paseo do Campo, foi o romanticismo puro onde os mozos galáns ateigaban de piropos ás mozas cormeás. Algúns chegaron á fama pola fermosura da súa labia á hora de piropear nas portas do Casino. Elas, ata abeiraban adrede para sentirse piropeadas aínda tornando vermellas.
Malia que coa chegada dos anos setenta, os prexuízos deixaron de selo e as mozas comezaron a ir tomar un cafeíño ao bar onde xa se ligaba sen paseo. E perdeuse para sempre a fermosura, o galano varonil con gomina, a coquetería feminina coa permanente, o ulido á colonia La Maja e ao masaje Floid, o sorriso da mocidade nas noites de estío ou do feitizo do luar na lubre. E, os bicos ás furtadelas eran bicos, eran íntimos con solo Deus de testigo. Agora xa non son bicos. Porque as cousas boas hai que saber gardalas e o primeiro bico rebousando na celme do corazón, nunca esquecerá.
Non, Corme xa non é o mesmo dende que se perdeu o Paseo do Campo.

jueves, 24 de febrero de 2011

25 FEBREIRO DE 1967/25 FEBREIRO DE 2011


Pasaron 44 anos dende aquela mañá do 25 de febreiro de 1.967 cando o Suroeste zorregaba con chuvia no intre de baixar cara á Igrexia da Aldea. Mais o sorriso de felicidade brilaba nas nosas meixelas contra vento e marea.
Era o día máis ansiado da vida, da nosa vida, pero tamén de máis responsabilidade, o día que sentas os alicerces do teu fogar. Non sabes nesa borracheira de ledicia as cambadelas que che vai deparar a vida. Tampouco pensas niso.
No embelexo chegou o intre de poñer os aneis e darmos o sí quero, de mirarnos ás brileiras meniñas e os dous cun sorriso que endexamais esquencerá. Nese intre que non sintes os xeonllos en col do coxin ao pé do altar, desexas que pronto sexa túa, a túa muller e a nai dos teus fillos. Ese día marca un antes e un despois, afeitos á cociña da nai, temos que comezar a acostumarnos a ese ulido que marcará un novo lar.
Aquel día pasou coma un relampo, ata , pareceu o máis pequeno de vida a pesar que xa ían medrando pola preta primaveira. Un día que debía durar máis cá os outros. Que longos son os días de tristura e que tampouco duran os de ledicia!
Unha vida xa pasou dende aquilo, coma se fora hai uns días. Foi un abrir e pechar de ollos onde non sabes se estás soñando ou esperto. Parece que agora pasan os días máis axiña que na nenez. Pero non, duran o mesmo, nin un minuto máis nin menos. Mais facendo un reconto de todo o vivido, daste conta que xa coñeces moita historia. Como por exemplo as vodas de prata –onde elas van- ou as de ouro que…, velas aquí están á volta da esquina.
Nas noites en véla imaxinabas como sería a túa vida, a túa familia, os teus descendentes. Querías moldear cal oleiro de Buño no barro, unha familia á túa imaxe e semellanza. Soñabas esperto, porque o ser humano tamén soña cando non dorme, que todo sería un camiño de rosas e chuchameles, de fiuncho e espadañas ou pétalos de flores espallados no teu routeiro.
Agora véxome vello no espello, pero non me sinto, aínda sigo coa mesma teima de comezar de novo, de comer o mundo aínda sabendo que o mundo acó estaba e acó quedará. Cando o intelecto máis ateigado está, velaí fallan as forzas físicas e empezan os queixumes. Mais se algo non sei levar é a idade, aínda dando grazas a Deus por chegar á que teño.
Quizais sexa a senectude, tamén bendito tesouro, pero dende hai un tempo non fago máis cá soñar esperto con aquel día, coa mocidade, co comezo de nova vida. Como foi e como poido ser. Paréceme que agora o faría mellor, de outra maneira. Sen dúbidas, cando se coñece o camiño non se tropeza nel. Pero non, este camiño non se acaba de coñecer, é moi retorto ou…, máis ben o facemos nós.
Como dí aquel poema de C.Emilio Ferreiro: “Ben pensado, patrón, agora tomo o sol…”, sí, agora que son o vedraño da familia tomo o sol do inverno da vida e cavilo en poder volver deica atrás. Pero non, non quero, xa estivo ben así, chegou de sobra cunha vida, para qué vivir dúas? Pasou a primaveira, o verán e o outono. Xa estamos na cuarta das Catro Estacións de Vivaldi.
E falando de música, eu que a tantos noivos solemnicei con Haendel, Mozart ou Mendelsshonn, aquel día, o noso, ninguén nos fixo uns acordes. Non era moda nestes lares. Mais se vivimos, para as vodas de ouro a ver se atopo algún convidado que faga unha nupcial de Méndez Torrado, ese día quero unha composición miña.

jueves, 17 de febrero de 2011

COUSAS DE CREGOS



PREDICANDO QUE É XERUNDIO.
Estabamos estoutro día na misa de unha parroquia calquera, tantotén, e mirada vós por onde o crego que oficiaba metío a pata cando na homilía predicou así: “Hermanos, todo hombre que ponga los ojos y el pensamiento en mujer casada, peca de hecho”. De repente, os das filas de atrás ollámonos de esguello con cara de abraio, e, sen poder evitalo erguemos as cellas fruncindo as sens. Algún que outro tamén chiscou o ollo para namais saír ao adro, quén máis, quén menos sacou o tema a relucir: “Coño, vós escoitáchedes o que dixo o cura?, porque de ser así aínda quedan as solteiras, divorciadas e viúdas de bo ver”. E todos dixemos amén, -por algo viñamos da misa- ou sexa, que era certo, o cura debeu trabucarse. Tamén hai que entendelo, agora non dan feito de tan poucos que son e andan aloulados co viño de tantas misas, hai que perdoarllo.
Mais a cousa dounos que falar mentres remexíamos uns descafeinados en col do mostrador da baiuca de enfronte, onde para máis carallo serviunos un rapaza nova á cal e sen quitarlle o ollo de riba dixemos: “Podemos mirar, pois segundo o cura non é pecado, a rapaza está solteira”. “De calquera maneira, ás casadas xa ninguén lles pon o ollo por mor do seu home, pode dárche uns lostregadas. E tamén por cortesía, todo hai que dicilo”.
Tanto dou que pensar o asunto e seguimos: “Eu penso que non é o mesmo ollar con envexa un Mercedes do trinque, cá roubarllo ao seu dono”. “Ou tamén ver os feixes de billetes nos bancos que tanto nos rouban e caer na tentación, coma roubarllos de feito”. E sinceramente chegamos á mesma opinión: “Se atopo un maletín ateigado de billetes, o dono que lle bote terra, non era ningún pobre”. E penso que non pensamos mal (¿).
Pero tampouco hai aló moito criterio entreles, os cregos, pois, lémbrome cando hai anos outro bo cura e persoa, -E.P.D. e que Deus o teña na Groria-dicía así na misa do domingo: “Todo hombre que tenga malos pensamientos con mujer ajena, peca como si lo hiciera de hecho”. Foi nisto cando meu curmán Pepe me dixo no oído: “Vamos daí, que, a misa está perdida. Tamos en pecado”. Aínda que ben pensado, este cura polo menos falara en xeral de todas
Eu penso que aquel día calquera dos presentes pensou o mesmo: “De caer así en pecado habería que levar o proveito”, dicían no adro os parroquianos con lentes e boina. A saber os sen boina!
Mais unha das cousas que dan raxeira é o porqué sempre están coa mesma teima de cara aos homes, coma se as mulleres non tiveran ollos na cara e caeran na mesma tentación! Vamos, parece que elas teñen bula e están libres de poder pensar e ollar canto queiran. Coma se non lle puxeran o ollo cando vén un médico novo, un cura, un carteiro ou un practicante mozo de bo ver.
Malia isto xa vedes, agora no inverno os homes temos que quitar a boina na porta da igrexia e ás mulleres déixanlle levar sombreiro. La mar me deixe se o entendo, pero así damos ao gancho coas gripes de inverno polas friaxes na calva. Tamén é certo que as féminas lavan e plánchalle as roupas e barren e fregan a igrexia sen cobrar un rén. De algún xeito teñen que serlles agradecidos.
E concluíndo, meus, a ver como facemos para non pecar no noveno ou no décimo Mandamento, pois no sexto xa non ten duda. Parece que levamos o demo no corpo con tanta “penitencia e abstinencia sen complacencia”, que culpa teremos de ter boa vista a Deus grazas. Ou será que elas foron “concebidas sen pecado orixinal”! Sexa o santo que sexa: Ora pro nobis.

miércoles, 9 de febrero de 2011

CARTA Á MOZA

CARTA Á MOZA
En vista de moito que cambearon os tempos, hoxe dáseme por recordar aquelas cartas que na nosa mocidade escribíamos ás mozas e elas a nós. Coido que aínda tendo moitas faltas de ortografía sempre tiñan un valor, digamos literario, que non ten o actual modo de comunicarse. Porque actualmente dende logo non ten ningún, aínda cando as novas xeracións teñen unha escola que nós, seus pais ou avós, nin polo maxín nos pasou.
Que é iso de: “t kiero”. Para isto vou escribir na lingua de Cervantes, o castelán na que fomos “escolarizados”. Elexin a miña época na mili onde eras a envexa cando o cabo de portas berraba: “Pérez, carta da moza”. Así, vou intentar lembrar as frases recollidas no estilo máis habitual naquel entón. Todas elas foron verídicas, nada da miña inventiva.
-----------------------------------------------------------------------------------------

En La Coruña a 20 de marzo de 1.962
Srta. Doña: Rufina Pérez López
Castrelo de Abajo-Ayuntamiento de Pedrouzo
Querida novia: Quiera Dios que al recibo de esta te encuentres bién de salud y en compañía de tú familia, la mía es un dolor por estar lejos de ti.
Recibí tú carta ayer por la tarde y ya ves lo mucho que te quiero, pues perdí de salír por escribirte lo antes posible, pero también te lo mereces por el beso que imprimiste al final de la carta con el jazmin de tús labios. Me pasé la noche besando sobre tú beso y ya casi no se conoze, en la próxima carta cárgale un poco más a la barra de labios. ¡Y no veas toda la compañía, el que más y el que menos se mueren de envidia!
Me cuentas que tuviste un fuerte catarro con fiebre y no me extraña despues de aquella noche que pasamos en el Casal de Abajo el martes de carnaval y sin ninguna manta con que taparnos, pues además del olor de la paja seca, el polvo hacía toser. Como se entere tú madre es capaz de quemar el casal, pues no me traga, y todo porque mi padre compró el prado del Ribón que ellos querían. ¡Ai, cuando hablemos de voda!
Tengo que darte una sorpresa cariño: Me ascendieron a cabo furriel 2º de cocina y ya no tengo que pelar más patatas. Ahora me van a dar 20 pts., al mes, el doble de hasta ahora, y, con cada peso que tú me mandas en las cartas voy juntando para ir a verte en el Castromil. No te olvides de meter el billete entre los pliegues de la carta sin que se note, pues hasta me han robado el gorro cuándo estaba en las letrinas y he tenido que robar otro.
Mi amor, si puedes, me mandas unos chorizos y queso, pues aquí nos salen las alubias por las orejas y acaba de comprar el jefe de cocina cinco toneladas más en el economato.
También si pudieras hacerte con un jamón en la bodega de tús abuelos sin que se enteren, se lo daría al sargento Martínez, pues todos le llevan patatas y ya está empachado de ellas, así casi fijo que me daba permiso para la fiesta de Pascua en la aldea de mi abuela María. Nos queda en camino sú molino, guardan la llave en el cabanote debajo del feixe de hierba y el Pascán no me ladra por mi ulido que ya conoce. Podríamos pasar casi la noche y sin frío porque el abuelo tiene alli un colchón y dos cobertores además del candil.
Todo esto me lo mandas por tú primo el Gumersindo de Casas de Arriba que va a ir de permiso una semana, pero sabes que soy muy celoso y lo digo por el, ya me entiendes, que es capaz de inventarte que salgo con una marmota para que seas sú novia. (Y que no se entere sú Eustaquia, pero va cada semana al Papagaio con la Andaluza, una que solo le cobra 25 ptas. por ser cliente fijo, es tan cierto que lo veo con mis propios ojos cuándo voy con el y yo tan inocente).
Ai mi lejano amor, te quiero más que la comida de hoy al mediodía, y eso que dieron alubias más dos huevos y un chorizo en salsa con patatas fritas. Hasta el alférez de guardia se chupó los dedos, que ya es decir. Pero eso sí, lavé la boca antes de besar tú foto que lo hago 20 veces al día y aún así la llevo gastada, casi me deberías enviar otra, la que sacaste en la romería del San Blás con aquella blusa y falda, ¡ai..,aquella noche en la carballeira..!, bueno, que no se entere tú madre, esconde bién las cartas.
Mi Rufinita, no sabes el regalo que te compré con mis ahorros¡ Pero esto no te lo mando por el Gumersindo, es algo íntimo para la mujer que más quiero y con la que sueño despierto en las noches de guardia. Ai mi amor, se me acaba la tinta del bolígrafo y tengo que terminar, cuidate y no vayas al baile ni al cine hasta que sea conmigo. Te quiero más que al sol de mediodía.
Tuyo que lo soy: Eustaquio Quintela Opazo.