UNHA "COSTA MORTA"

Desde hai un tempo acó, veño observando as incoherencias que os organismos oficiais están a facer na nosa Costa. Refírome que non me cadran as contas en canto ás inversión a facer: Futura autovía, Carballo-Berdoias, ou o novo peirao de Corme, etc, malia se por outra banda nos van quitando o pouco que xa tiñamos: Cuarteis da Garda Civil, Axudantías, Colexios, Médicos e agora tamén as oficinas do IMS. E para acabar de rematala, fálase ultimamente de centralizar as lonxas nunha sola comarcal, pero en vila terra adentro (?).
No entanto a isto, e, nos albores do século XXI, en calquera lonxa da Costa pódese poxar en directo con cámara incluída sen falla de desprazamentos por parte dos compradores. Acaso eles non venden a Madrid desde a mesma Coruña? Como exemplo temos á nova lonxa de Fisterra coa nova tecnoloxía. Penso entón que, non ten sentido ir vender os nosos produtos a ningún outro lugar, pois, énos de vital importancia o pulo que aos pobos costeiros lles dan as lonxas. Para mostra só temos que ollar no verán durante a venta do percebe!
Mais volvendo ao principio, dicía que non entendo o gasto en infraestuturas en prol da Costa, cando a están privando de un servizos outrora logrados a base de loita e reivindicacións, e, ao mesmo tempo que a despoboación vai a máis en xeral. Tamén pode ser que os nosos atafegados políticos queiran a bisbarra deserta para a súa tranquilidade polo “estrés”. De ser así non teñan dúbidas,“catro tele diarios máis” e, isto será a Pampa Arxentina, onde florecerá o alecrín sen falla de chuvia.
Cada día, e goberne quen goberne, todos eles tiran de cara á centralización. Ata nos levan cantas pezas son atopadas en castros celtas, etc! Véxase senón, as que levaron da Cidade de Borneiro para os museos de A Coruña. Eu case os animaría a levar tamén o Dólmen, os Batáns de Mosquetín, os Penedos de Traba ou a nosa Pedra da Serpe! Total, xa nos esquilmaron os montes de pedras rupestres para embelecemento de xardíns públicos e privados.
En canto ao IMS, que problema hai en atender cando menos un día á semana nas oficinas que xa ten en propiedade? Pois non, que se movan centos de mariñeiros antes ca un funcionario se desprace a unha vila. En certo modo, eles, os empregados, tamén están mellor xuntos por se un mariñeiro se sobre pasa coa voz en alto.
Resumindo: “Señorías” que xa o foron a priori, en presente e tamén a posteriori (¿), aclárense dunha vez por todas. Se realmente queren a Costa despoboada, non gasten un euro máis en estradas nin noutras mesturanzas. E viceversa, antes de que sexa tarde non leven o que xa temos que é bastante pouco á falla xa de outras industrias. Perdón, agás a de cemiterios! Pero unha vez soterrados os catro que quedamos xa non será a Costa da Morte, pois, non haberá a quen enterrar! Por iso, Señorías, pronto seremos unha Costa Morta.

A LENDA DO CALO CALO. Poema.

Das tebras do mar infindo, en Corme ficou o Calo,
meigas e trasnos coas figas, falaron de conxuralo.

Cal anxo do Ceo coitado / tenrura que entenrecía,
náufrago esmirrado / esgotado el tremía.

De fame esgorecendo / e a roupa sen enxugar,
chegaba a el o recendo / do caldo quente no lar.

Ninguén soubo onde el vir / nin o seu nome chamar,
pois, só sabía dicir / calo calo, ó falar.

Mesmo era un malpocado / das ondas do mar batido,
que semellándo a un fuxido / esmolába un bocado.

Sen roupa de mal remendo / descalciño camiñaba,
mais de abafo repelendo / só nos pobres tiña entrada.

No vagar do triste fado / non atopou un esteo,
tantas noites ó sereo / dos poxigos rexeitado.

Nin de hedras pardiñeiro / nin cabana de palleiro,
non fora o demo deitalo / nun cabanel ó abeiro.

O seu fogar foi a rúa / a súa cama o chán,
durmía co sol do día / que a noite fría era en van.

Mais na noite silandeira / ó rueiro espertaba,
que ó socairo da soleira / ollában como ouveaba.

Loiro famento, ouvía, alma de cándida pena
da artesa broa resesa, el duras codias roía.

Unha noite de luar / a unha lubre foi levado
bouránronlle pra eivalo / até case agonizar.

Era a vergoña da vila / dicían coa terra na man,
quen letanxías rezaron / no Cubeiro un serán.

As plañideiras laiaron / irtas meixelas sen bágoas,
baixou o cadaleito á cova / de mostrengo as catro táboas.

Nin campa dun vello valado / nin cruz de dous carabullos,
que pra calar os murmurios / o alcume foi vedado.

Floreceron alecrins / no seu túmulo, cal foxo,
roseiras son as dos ricos / dos pobres a flor do toxo.

Na escura noite ó embalo / petos na amura resoan,
e os cegos morcegos voan / coa lenda de Calo Calo.

------------------------------ººººººººººººººººººº-------------------------

LEMBRANZAS CORMELÁNS. Capítulo II

O das tabernas –baiucas- aínda foi indo, pero no entanto ás cánebas –tendas de ultramarinos antergas- xa vai ser bastante máis difícil.
Así e para non a liar máis, vamos facer unha mesturanza de todo o restante que houbo na vila. Aquí si que pido colaboración, pois o asunto, repito, ten o seu máis ou menos.
No concernente ás devanditas cánebas onde se vendía un pouco de todo, vamos comezar polas máis clásicas que están na memoria de todos.
A primeira, e quizais neste momento a máis vella é sen dúbidas a de Carballal, fundada polo pai de Pepe, o señor Manuel.
Outra clásica fora a de Tía Carmen de Tella na mesma Praza do Pan, e anos despois de Fernando e Maruja. Tiña fonda, camas e taberna.
Comezando agora pola Paxariña, había a tenda de Tía Carmen do Couto, para seguir ata a carnicería de Virucha. (Esta, aínda hai poucos anos).

Baixando tiñamos a de Tía Pepa de Cachea. Podíase “mollar a palleta” mentres se enchía a esporta.
Ao seu lado estaba a de miña avoa Rosa, pero quizais era máis ben de louza. Aínda lembro que tamén vendía aspirinas soltas. Que tempos! Tamén tivera tahona, antes de eu nacer.
Dúas casa abaixo, estaba a panadaría de Tía Manuela da Leduza (do Leduzo) e o seu home Evaristo.
Outras dúas máis e atopabamos a tendiña de Tía Angélica, onde había un pouco de todo. Mentres atendía, ela panillaba a eito na súa almofada.
De seguido estaba a nosa casa onde miña nai Teresa tiña mercería, coa cal tamén ía ás feiras de Baio e a Trave.
Xa na esquina - hoxe carnicería- estaba a de Tía Natalia. Anos despois fora a carnicería de Manuel de Lela da Malpicana. Ao lado, nun cuarto, meu pai e Francisco Rey tiñan unha banquilla.
Ollándo á Fonte, na casa onde vivo, houbo tenda de teas antigamente e tamén bailes. Anos adiante, estivo a barbería de Suso da Maximiliana.
Seguimos pola Fontiña e na Rúa Pondal, tivera Tía Carmen de Luísa a súa pequena tendiña de comestibles. Tamén vendía tabaco, coma todas: Cuarterón, Caldo de Galiña, etc., e libritos, mixtos e pedras de mechero.
Un pouco máis arriba, ao socairo do cabazo da Arriloa, tivera tenda de Tía Marinera. Na Praza do Pan, a súa filla Manola tivo tenda de mercería moitos anos.
Ao lado, o Estanco e con tenda de roupa, perdurou durante moitos anos.
Case en fronte, a casa de Sabina foi ultramarinos e carnicería. Anos despois na esquina a tería Carmen do Grocho. Se mal non teño entendido, houbo tenda tamén na de Tía Engracia, ao lado da anterior.

Un pouco máis arriba, queda na lembranza a tenda de pan de Tía Concepción.
Na esquina da Calle co Río da Roda, estaba o correo na casa de Fernando Garrido, a onde tamén cambeara a súa carnicería. Un pouco abaixo estivera a de Bendaña.
Comezamos o Río da Roda e alí nos esperaba Xisco co seu bo humor de sempre. Electicidade e moitos artigos de uso cotián.

Pero tamén houbo, xa máis actual, un videoclube de Romualdo Lista ao lado do Dolmen. Mesmo en fronte, tivera a súa clínica médica D. Celestino.

Baixando ao Campiño, de novo outra cáneba: a de Tía Teresa da Grisalda.
O Correo o tiñamos en Vidal, nesa rúa. Cola á noite das mozas pola carta!
Seguimos un pouco máis e xa estaba a mercería de Tía Lola de Torrado. Parece ser que antes fora taberna.
E temos que baixar á Estada para lembrar a casa de Tía Pepa, onde mercaba a palilla de moitas compañeiras para vendela coa súa.
No Campiño, quédanos a lembranza da fábrica de salazón de Piñeiro, un tempo que xa non volverá. Aínda lembro como encascaban a rede! E alí preto, O Rancho, unha nostalxia cormelán do mundo mariñeiro.
Ao lado, na casa de Tío Patola recordamos a sé do Pósito no 1º andar.
Subimos ao Río da Roda e alí estaba a Peluquería Moderna de Juán Crúz, que logo sería coñecida como a das Barbeiras, as súas fillas.
Pero antes estaba a casa de tío Jesús do Chinito. Aceites industriais e a primeira gasolineira de Corme no Alto da Costa.
En fronte estivo o Hotel Moderno de Victor Cousillas. (O 2º de Corme. Anos 30). (Antigo local da farmacia).
Vindo deica arriba, estaba a frutería de Carmen da Coxa, que anos adiante cambearía para a súa nova casa.
De novo á Praza, pois, súa nai Tía Josefa, tivo tenda de comestibles e lambetadas para os rapaces.
Seguimos baixando para non esquecer a de comestibles de Aurita da Caola. Estaba na subida ao Gafote, preto da Ribeira.
Un pouco máis arriba tivera tenda Tía Frasquilla, na casa de Mourelle.
Facendo esquina a esta subida estaba a panadaría de Cambón, outra das clásicas de Corme.
E camiño da Calle, alí quedaba a zapatería da familia de Ramón Agrazo.
Na casa de Tía América, era un dos puntos de venda de sal, no seu soto.
De novo na Praza, queda a antiga lembranza da panadaría de: As do Pan.
Na esquina, o súper Xemelas pasou a punto de venda da panadaría Estrela.
No Río da Roda (isto é un ir e vir), estivo a tenda de roupa O Dolmen.
Mesmo en fronte, tiveramos a primeira clínica cormelán: A de D. Antonio Ramos. Logo subindo tiñamos a Casa do Estanco e ao lado a tenda de roupa das Chucas, así coñecidas polo nome da nai: Tía Chuca do Recoste.
Mesmo en fronte, tiveramos a carnicería de Manuel e Lela da Malpicana.
Onde hoxe está Vidú, alí estivo o Banco da Coruña. (Pepe de Blanca).
De Casa Isabel xa falamos no anterior capítulo. Tamén tenda de comer.
En casa Cotelo, pois iso, parada e embarque para as feiras, á Coruña coas regateiras, viaxeiros, etc., era a estación de autobuses do pobo. Tamén no baixo tivemos a primeira xoiería de Corme: A de Susita de Cotelo.
Detrás do Bodegón, estivo sempre a lexendaria panadaría de Tecelán.
Casa de Clarisa, a tenda de roupa da bisbarra. Cantos petos ás catro da mañá para vestir e calzar aos difuntos!
Pegadiño e case ao lado do adro, estaba a de Tía Pura. Velas, mariposas e cousas afíns á Igrexa.
Un pouco máis abaixo e aínda recente, estivo a libraría de Aurelita.
Xa no cruce da Igrexa, a Axudantía de Mariña era lugar de obriga do mundo do mar dende o 1929. Cantas trompas os días de quintos!
Na outra esquina do Campo, estaba a parada do Guillén dende o ano 1921.
E enfilamos o Campo, (a Rúa Real) con outra de ultramarinos: A de Blanca do Chinito e o seu home Pepe. Tamén se vendía a Voz de Galicia.
Ao lado, Tía Lola de Áurea tiña case o mesmo, amais de moitas novidades para os rapaces como foron os famosos Pirulís e Chupa Chups.
Xa en fronte, a Casa de dona María era unha das fortes de Corme onde o atopabas todo menos o de comer. Anos hai, tiveran a primeira central de teléfono (1956) de Corme e Ponteceso nun cuarto ao lado da tenda.
Na outra beira, a casa de Birloto tamén tivo un pouco de todo. Tempo despois, Manolo abrira un ambigú na entrada do cine. Hai poucos anos, tivemos sala de xogos de Manolo fillo, e logo outra: a de Finsol (fillo), fronte aos xardíns.
Pero antes do cine Olga (1944) xa quedaba o Avenida (1942). (Deles xa fixen memoria hai un tempo neste blog. Ir a anteriores). Ao mesmo tempo, Santiago mercaba puntilla ás palilleiras de Corme.
Seguindo na mesma man, chegabamos á tenda de Tía Rosalía de Andrés. Louza e droguería, máis cristais á medida para tanta pedrada dos rapaces.

De novo na outra beira, tivera a zapatería Francisco Rey. Anos despois foi a barbería de Jesús Ameixenda.
Baixo da Capilla, solo unha lembranza ás fábricas de salazón de Boedo,etc.
No Campo, subir un pouquiño por pan á tafona do Panadeiro Novo, hoxe Praza da Constitución. Mesmo en fronte tivera libraría Manola Pombo.
Ao baixar alí estaba a clínica privada de D.Ramón, o médico ourensán.
Ao lado queda o local do recén ido Banco Pastor.
Seguindo a rúa, a ferretería e tenda de Porteiro queda na lembranza.
Ao seu lado estivo a moblería Gelín durante moitos anos.
Tamén na outra beira queda no recordo Calzados Jaypa, de Paca de Jaime.
Ao lado tivemos a 1ª farmacia no 1962 de D.Manuel Pazos Pobes.
De seguido, na de Tía Susa de Ricardo tamén se vendía sal.
Seguindo dúas máis, estaba a droguería de Tía Gabriela, xa coñecida como a dos “efectos navais”. Unha tenda mui moderna e moi repleta de pinturas.
En fronte á actual farmacia, estivera a oficiña de correos na casa de Tía Daría. Velaí o apodo de toda a familia aínda a día de hoxe. “As do Correo”.
O Cuartel da Garda Civil, co comandante de posto, máis nove gardas e o radiotelegrafista, impoñían un respecto polas rúas que te facían tremer aínda sen romper nada. E os bos días/tardes, que remedio! E en castelán.
Ao seu lado estaban as casas de Tío Cachea e Tía Encarnación. Primeiro tabernas e logo a última, mercería.
Pegadiño a ela, estaba a do Cheíño, onde nos mercaban a chatarra aos rapaces a cámbeo de pitillos soltos de Celtas ou Peninsulares. Se chegaba, comprabamos Chesterfiel ou Bisonte, facían menos tós!
Pegadiño, estaba a sastrería de Anselmo, o músico e xastre que tocaba a batería no salón Miramar os domingos e festivos. Primeiro namoraba aos noivos e logo lle facía o traxe. Ao noivo, claro. Ai non!
No soto do Miramar, mesmo na Arnela, alí estivo a carpintería de Luís de Armelina coa primeira máquina moderna. (Traballei dous anos nela).
Pouco adiante tivemos un local de vestimenta á medida para as mulleres. O de Basilisa: A Modista, como así foi coñecida.
Na rilleira de Givaje, estaba ao comezo a casa de Tío Arán. Era un mestre artesán da hoxalata que facía xerros do leite, sellas, caldeiros, etc. e reparaba canto facía falla nos cacharros do fogar.
Asentada na mesma praia da Arnela, estaba a casa de El Otro, autos Pombo, a segunda empresa de transporte de Corme. Un pouco adiante, o taller de Pepe o Mecánico (así coñecido, con maiúscula), era a base naval para as embarcacións da época, e algúns turismos que escasamente había.
Na curva do Chalet, Suso Neira foi un dos primeiros en facer aparatos de radio e máis tarde de televisión.
E ao seu lado tivemos no 1918 o primeiro hotel de Corme, O Chalet, propiedade de Tío Eliseo Pailos (dos Teceláns). Onde fora a escola do Pósito, fixera tamén salón de baile e no soto estaba a súa ebanistería.
Pero non debemos esquecer na Rúa Cubeiro, ao artista e artesán Calixto, que amais de ser un mestre da gaita, facíaas el mesmo e..., como soaban!
E no alto, xa vedes, a Serra queda na memoria. Un día tiña que ser, pois os toxos son para o monte.
Mais queda unha no recordo. No Río de Arriba houbo outro aserradoiro antes ca Serra. Movíase a vapor e tiña a típica cheminea de ladrillo.
E rematamos ollándo de esguello á caseta que foi o surtidor de Tío Jesús do Chinito. Medida a xerros e con embudo, deu de “beber” aos primeiros coches e motoras cormeláns.

----------------------------------------------------------------------------------------------

P.D. Como subliñei no anterior capítulo, o tratamento de tíos/as que fago, é unha tradicción cormelán que respecto e con moito agarimo. Que sexa do voso agrado.

LEMBRANZAS CORMELÁNS-Capítulo I

Ocurriuseme esta noite antes do albor: Por que non facer un resumo das baiucas (tabernas), e cánebas (tendas) do Corme dos anos cincuenta? Máis aló xa non chego nin falla que fai, pois, cando falo de hai sesenta anos como se fora do San Roque do ano pasado, sinto un calafrío aínda estando ao sol no mes de agosto.
Velaí entón a iniciativa, na que hoxe comezo coas tabernas, para o cal espero contar coa axuda dos meus lectores. De seguro que hei deixar no esquecemento, senón a maior parte, si algunha por mor do tempo.
Baiucas/tabernas:
Nos devanditos anos e no que eu recordo, había en Corme as seguintes comezando pola Ribeira: A de tía Esclavitude ollando á Ribeira e ao Caramanchón. A súa clientela era por suposto composta polos mariñeiros da tarrafa do seu home Ezequiel, armador e bo carpinteiro de ribeira onde os houbera.
Baixando a Solaina, seguía a de tía Carmen de Moliño. Quedoume quizais un recordo que, a especialidade desa baiuca era o Sol e Sombra. O mesmo ca anterior, ámbalas casas eran estreitas, as típicas dos portos de mar.
Camiño da Torriña, no baixo da hoxe casa de Poliño, estaba o Tantotén ou Non ten duda. Aínda tiña un terceiro nome que axiña non me vén ao maxín. Rexentaba un solteiro de Neaño que morrera afogado aos percebes.
E chegamos ao café bar A Torriña, a emblemática cormelán. A das boas partidas. Ollando ao mar baixo o socairo dos seus soportales, fixéronse milleiros de quilómetros andados no seu chan!
En col da Torriña, está dende hai anos o Bar de Lao, un recanto para a xuventude, con música e ambente da súa idade.
Pero o routeiro aínda só comezara: A de tío Caola, era unha pequena tasca por mor da casa, aínda que cunhas fermosas vistas ao porto e á Ría.
E para rematar na Aimea, estaba a do Vilso, quizais no que eu lembro aberta bastante máis tarde.
Voltamos de novo para a longa travesía deica á Arnela, e para iso comezábase na tríade que conformaban: Paco de Amalia, o Mini bar e o Pinzás. Todos eles con partidas en verán e inverno, as cales ao bo socairo de tódolos ventos, estaban ateigadas a máis non poder.
Na Praza do Pan, o Ranchito (anos 50/60) era lugar de encontro do mundo de terra e do mar coa xuventude. Non tiña partidas fixas.
Mesmo en fronte, a casa Garrido era parada e fonda. Un dos hostales de Corme na época. De alí baixada á casa de tía Carmen de Tella no Campiño, lugar de comelladas polo seu ben cociñar, a marxe do bon carácter. Anos despois, o da praza sería o Bar de Andrès, pois a súa muller era neta de tía Carmen de Tella, a dona da casa.
De novo no Río da Roda, o Arribada esperaba co futbolín sempre fervendo. Foi a escola de rondalla da época e asemade o lugar de nós, os quinceañeiros, ou sexa, o “paff” de moda onde comezamos cun vaso de Revoltosa, Fanta ou unha Mirinda.
Sen dar ao alento xa esperaban na de Jesús de Vila as tazas de ribeiro en col do mostrador e moitos manises. (Os cacahuetes eran e seguen sendo a especialidade de Corme).
E chegamos á Casa Isabel, rexida tamén polo seu home tío Soto. Tapas, comidas e camas, facían dela o lugar de encontro, sobre todo nos quintos e naqueles que viñan pasar revista á Axudantía.
Sen respiro, o “pelotón” dos chiquitos acadaba a primeira meta: O bodegón de Varela. Sempre a tope pola súa boa situación, era o punto de referencia entre Givaje e A Ribeira. Tamén a foto na Fonte do Campo era de rigor con vaso e pitillo na man, antes de espallarse a xantar.
Os máis valentes, ousaban a segunda etapa na de tío Jesús de Fanuco. Un arco en verde no soportal denominábao: Bar Neutro. Sempre sentado co respaldo da silla cara adiante, o seu sorriso bonachón facía entrar sen querer. Anos adiante sería o bar Filgueira, con mesa de billar nun salón engadido.
Asentada no solar do cine Olga, está a día de hoxe o bar e Cafetería Lista. Local de viños na mañá e ao serán, é pola noite encontro da mocidade.
Sen tempo ao respiro, o Bar de Alfredo, ao lado do Neutro, era outra visita de obriga, sobre todo para os patróns, pois, “sempre houbo clases”. (?).
En fronte, o Casino. Aberto no 1916 como Sociedade Unión Vecinal, é un dos mellores locales da vila, coa primeira mesa de billar de Corme. Foi sempre o lugar para as partidas, sobre todo cunha clientela de terra.
Zizagueándo, (en tódolos sentidos), esperaba a casa de tío Chuco do Casino (de Baio). Fora ao mesmo tempo, unha das pensións e fondas moi sonada entre os viaxantes coruñeses.
Dende hai anos, o Bar Osmo, de Julio, é lugar de encontro do estudantado cormelán. Partidas e fútbol compaxinan coas conversas sociais.
E de alí ao Bar de Pepe, o meirande de Corme. Partidas de doce horas, facían que os xogadores nin se enterasen das “zapatillas” do dominó. Sempre a tope, era ao mesmo tempo punto de referencia para nós, os púberes. Este local, antigo salón de Jesús Crúz, fora un referente nos anos 50 das modernas discotecas actuais. O inxenio e audacia do seu dono, ofrecía na época unha iluminación de abraio. Dende hai anos, é a cafetería Roncudo.
Volta a cruzar a estrada para un clásico cormelán como foi o Bar Ricardo. No seu comezo, vodas e banquetes farían gallo da boa cociña durante a súa etapa. A día de hoxe, segue nas mans de Andrés. (Bar de Jorge).
De novo facendo a zeta, era de obriga a visita ao bar O Casqueiro, de Luís de Armelina, na súa casa de aquel tempo ao lado do que foi o banco Pastor.
E deixando o cume do Campo na Casa dos Cans, comezaba a derradeira etapa. Á dereita, Jaime da Marinera coa súa moderna cafetería, sería punto de encontro da mocidade na década dos sesenta.
Anos adiante teríamos ao Bar de Pepe no baixo da súa casa, en fronte á Caixa. Viños, dominó, xadrez e sorte nas quinielas, facían un bo ambente.

No novo edificio fronte á farmacia, houbo hai uns anos o bar Casablanca e logo Stela Maris.
Costa abaixo, boa falla facía!, parada e fonda (nunca mellor dito) no Miramar. Del xa está todo sabido, pois coido entender que é a fonda máis vella de Corme (1930).
Na outra beira e ollándo ao salón, unha taberna e casa de comidas queda na lembranza cormelán como foi a Casa de Asunción e Costero. Outro referente que en tan pouco espazo dou boas comidas a clientela fixa.
Pero a meta final, aínda foi alongándo coa apertura anos adiante do Cabazo e O que faltaba, este último de Santos, e o primeiro tamén de comidas e hostal.

----------------------------------------------------------------------------------------------
Na época actual todos recordamos ao Rincón de Geima, un fermoso paff; O Candi e logo o actual Biscoiteiro. Tamén os Vagalumes de A Calle e o Alto da Costa. A Terraza, de Romualdo Lista no edificio Estrela. O Cháns, un bar de verán que fai unha labor digna, ao dar tapas e comidas nunha época de escasez de fondas. Tamén durante algúns veráns funcionou ao lado da Casa do Mar, o Corral da Pacheca rexentado por Paula de Chencho.
Mais indo moito aló nos tempos que eu quizais non nacera, fálanme os vedraños do pobo de algúns outros: O de Tío Esquerdo e a súa dona Xoquina na casa actual de Plaiero. Eran os avós de Gelin.
Pegado a el, e na actual casa de Lota, o de Tío Pedro de Caramba. (Estaban estes dous mesmo fronte ao actual Biscoiteiro).
Na mesma rúa quedaba a baiuca de Tío Juán do Práctico na súa casa.
No baixo da casa do cura tamén houbera taberna. Era a casa de Ferreiro ao cal eu recordo, pero como ferreiro, non como tasca.
Cóntanme tamén doutra tasca na Calle: A de Tía Trinidad, mesmo onde se baixa para a Ribeira.
E afondando no senso dos nosos maiores, parece que había outra no Campo: A dos Mudos, na súa propia casa.
Pero volvendo á Ribeira, recordan que en casa de Digna tamén tiveran bar. Chamabase A Mina. Anos despois todos lembramos que era os efectos navais de Corme.

E seguen aparecendo máis, esta vez ao lado do Cuartel Vello. Había o de Tío Cachea máis o de Tía Encarnación de Cardalda, aínda que estes tiveran mercería tempo despois.

E apareceu outro moi antigo. Parece que foi na casa dos de Paíño, pero xa moi lonxano.

----------------------------------------------------------------------------------------------
Ao final, pois, xa vedes que fun mesturando os anteriores aos que eu lembro. Isto é coma o rascar, todo é comezar. Se sabedes dalgún outro, pois velaí tendes en comentarios onde sacalo á luz. Con respecto ao tratamento de tíos/as, sabido é que así tratamos con agarimo ás persoas maiores.
P.D. No próximo capítulo falaremos de tendas (cánebas) as cales tamén vendían algún que outro sol e sombra ao mesmo tempo ca un real de unto e un azafrán.

CORME NO 2050, 600 HABITANTES.

Como quizais lemos todos nos xornais de hoxe, 22 de novembro de 2009, Galicia vai a perder ata o 2051, e segundo os datos do INE, un millón de habitantes.
Ante o calafrío desta nova, así pola mañá, de repente e cando aínda estás chocho, o maxín vooume ao noso Corme. Ou sexa, pensei, que o problema polo visto xa non é a despoboación da nosa vila, e, nin moito menos da bisbarra.
Lido isto, cavilei de novo a nosa mágoa no concernente á pérdeda de habitantes, pois, xa non é o feito da marcha á cidade coruñesa dos nosos cormeláns. Velaquí onde confeso o meu erro, polo cal pido perdón a todos aqueles que len os meus artigos, onde no meu perolar critiquei aos que se foron indo.
Quizais fun dende sempre un “sentimentalón” respecto ao noso pobo. Ou ben non tiven a forza suficente para facer a maleta e dar as costas ao monte do Carral! Porque é esta imaxe a primeira que vemos dende o Alto da Costa cando de viaxe voltamos. E tamén a derradeira polo espello retrovisor, cando subimos Vila de García !
Mais retomando o tema xeral da despoboación galega, sen dúbidas serán o rural maila costa os verdadeiramente afectados. Malia isto, de todos é coñecido o envellecemento da poboación, co cal sabido é que hai máis enterros ca bautizos. Non é de extrañar que as antigas pías bautimales, non sexan na actualidade usadas para tal fin.
Aténdonos agora ás porcentaxes da pérdeda de habitantes, sáenos sobre un 40% o descenso, co cal Corme terá dentro dos tamén vindeiros 40 anos, sobre 600 habitantes.
Nestes datos que hoxe dá a Voz, subliña que no percorrido do río Eo ata a súa desembocadura no esteiro de Vegadeo, é o lugar de Galicia onde se rexistra o maior número de nacementos. Abráiame o coñecer todos os lugariños, vilas e aldeas polas que discorre o Eo. E leo con pasmo como se “esquecen da televisión”. Xa me entendedes, pero iso é mocidade!
No entanto a isto, ocórreseme que cabe aquí facer unha análise por parte do INE; vaite ti a saber se o recendo da auga doce e máis “frodisíaca” cá salada! De calquera xeito, as parellas das canles do Eo van pasar á historia de Galicia como as que sentaron “cátedra” xogando máis ca ó fútbol e ó parchís. E para maior mérito, non son cidades.
Cómpre tamén engadir que, esa terra asturgalaica, coñecida como a comarca de Oscos-Eo, foi nomeada pola Unesco como Reserva Natural da Bíoesfera. Ante isto haberá que propoñer á devandita Unesco que asemade a nomee: Reserva Natural Humana, ou algo así polo estilo.
Porén, é vergoñoso para a nosa Costa da Morte –agora si digo que está “morta”- que a mocidade desa zona por min tan querida nos gañen este “parido”(?). Agora decátome porque nesa comarca lindeira con Asturias non son bailadores!
Habidas contas, parellas de “leito”, pero pouco “feito”, tomade medidas Xa, ou con estes datos oficiais á vista non ides ter un netiño que vos chame aquilo tan fermoso de: “avó padriñoooo.., dame un carto pa comprar algo que hoxe é domingo, hó”.

UN AMOR QUE NON ERA AMOR. Curruncho literario.

Subira ao Noitebús leda, feliz, namorada, con gañas de comer o mundo. Coa ledicia dos 20 anos. Isto fora ás 12 da noite.
Baixou do Noitebús bagoando cando eran as 5 da mañá e camiñou coitada cara o Xardín Vello. As follas irtas dos plataneiros caídas no outono, facían ouvir as súas pegadas naquela hora silandeira. Sentou nun banco ondulado e o cóbado dereito no respaldo facíalle de almofada.
A súa sombra na noite sen lúa semellaba a dun malpocado. Ou dun bébedo durmindo a "mona" ó abeiro dun árbore calquera. Un tras doutro, os clinex enchoupados de lágrimas foron espallándose ao seu redor. A mociña choraba sen tregua e sen decatarse da hora. O reloxo deixara de xirar para ela, ou máis ben desexaba que o tempo voara. Que voara para sempre para esquecer aquela noite, aquel amencer de tristura que non desexaba ver.
Acubillada sen forzas ao longo do banco seguía suspirando. Quería durmir, o mesmo cós vagabundos. Desexábao, pero non era capaz. Entre chantos quería voar moi lonxe, tan lonxe como para nunca máis volver.
A noite minguaba entre o lusco e o fusco, cando pola esquina da Estada amosou a sombra dun camiñante de cedo. Ficou quedo ao pé do banco cando viu aquel corpiño envolto nun anorak vermello. Paseniñamente, foise acercando ao vulto. Estaría conxelada, pensou. Ou mais ben sería un imberbe, era máis doado de crer logo da noite de movida!
Pero un novo suspiro fíxoo tremer. Aquilo facíaselle coñecido. E sentiu a pel de galiña. Co mesmo coidado ca unha criaturiña no berce, ergueulle a capucha vermella para ver a súa face. “Santo Deus, pero si é a miña neta!”, exclamou axeonllándose ó pé dela mentres palpaba aquelas febles e conxeladas mans. Sacou o pano do peto e axiña comezou a limpar aquela cariña que tantas veces bicara no seu colo. E a bicos quixo quentala!
“Padriño, el..., el deixoume, padriño. Deixoume por outra, sabes! Era o meu único e primeiro amor. Neste banco roubámonos o primeiro bico. Tiña eu quince anos e cinco levabamos xa. Non, non quero volver á casa. Non serei capaz de mirar á cara de mamá”.
“Ven, ven comigo a présa, a avoa madriña farache algo quentiño e quedas aló connosco. Axiña vou eu pé de teus pais”.
Mais o avó sentiu unha nova tenrura. Un novo sentimento que afloraba na súa recente terceira idade. A vida é un viveiro de experiencias diarias. Coa brétema da mañá, enxugou as meixelas molladas, malia que non era polo frío amencer, aínda que ben pensado, si era un albor de fría tristura.
Co preto desfechar e os chantos na cociña a avoa espertou. Coñeceuna, era de crer, pois ela a criara desde que a súa filla a parira. “Os fillos da miña filla, meus fillos son”, di o refrán. De súpeto, baixou os chanzos do andar, matinando nun accidente. Viuna e aloumiñouna contra o seu peito. E sentiu a súa face mollada coas bágoas da neta. Xa non preguntou, pois, o sexto sentido de muller, nai e avoa doulle a resposta.
“Madriña, deixoume quedar por outra, sabes?, por unha que nin sequera a coñece. Así, sen máis, sen pasar nada entre nós. Se o amor é así, eu quero morrer madriña, xamais quererei outro home”.
“Non filliña, o amor é outra cousa e ese rapaz non o sentía por ti. Ese rapaz non ten sentimentos e, tes razón que non pasou nada entre vós, sabes por que?, porque nada había, miña neta. O amor ten raíces o mesmo cas plantas e non voa nunha noite sen vento. O amor é cousa de dous, netiña, se unha parte non o sinte...,éche que non o había”.
“Non chores, non chores nin sintas pena por quen non chora por ti, ao contrario, quizais foi mellor así, canto antes. Pensa que foi un mal soño, unha noite de pesadelo. Logo, e co tempo, atoparás o home que de verdade che dará amor deica o final das vosas vidas”.
“Avoa madriña, pero serei capaz de esquecelo mentres viva?, a el que todo llo din!”.
“Si, filliña, si, o que non esquecerá será el cando pense o que perdeu. A ferida será a súa, a que irá abrindo co paso dos anos. E..., nada lle deches, pensa que auga pasada non move muíño. Tes todo, moito por dar aínda. O amor nace cada día o mesmo ca auga nas fontes ou cas flores que abrouxan no maio. Pero el, cada vez que te vexa, baixará a cabeza, coa vergoña, co desengano de trocar o de seu polo descoñecido. Logo, nas noites de desvelo, terá de por vida os pesadelos pola súa traizón. E nunca será feliz, iso o podes ter ben seguro”.
Cos dous polgares, enxugoulle as meixelas. “Non máis bágoas, meu amor, e agora almorza e durme, durme na cama da túa nenez. Cando te ergas verás un día claro aínda que sexa na baixa tardiña. E ollarás na noite estrelada unha nova luz, unha máis no Ceo infindo que só brilará para ti”.
Subío ao cuarto e co ulido das monecas de peluche lembrou a súa infancia. Comezou bicándoas todas. Alí estaban sorrindo, unhas na cama e outras no andel. Cada unha, un recordo feliz. E as pobriñas que mesmo parecían esperar por ela! Era de crer, tanto tempo sen velas!
Quixo chorar de novo, mais pareceulle ver reflectida a súa tristura nos ollos do osiño pequeno. Non, non podía ser, el, que tanto a fixera sorrir de nena, non podía sufrir pola súa dor. Mentres lle axeitaba o lazo do colo no seu regazo ollouno fixamente, e..., e iso fixo que ela sorrira.
Tiña razón a avoa, o noso non era amor, pois, nada había entre nós, pensou cos ollos pechados mentres adormecía entre as sabas de flanela e a moneca branca da primeira comuñón.
En col do edredón de la, tódolos peluches arroupándoa. Casemente parecían ter vida ao seu redor. Aínda que ben pensado era certo, eles si foran a súa vida!

CORME,HOXE ÁS 3,30 DA TARDE. 31-10-09

Pois iso, que me sinto feliz e así o manifesto, de vivir para ver como vai quedando o noso Corme. Ata co cámbeo de estación ten o seu encanto. O que máis mágoa me fai é a falla de ruído polas rúas ata que veñen os nenos da escola, despois xa isto vai sendo outra cousa. Ó mesmo tempo na baixa do serán, comezan as rondas típicas e isto vaise animando. Logo e hoxe que é venres, pois o dito, que xa veñen os nosos da Coruña despois desa semana que se lles fai tan longa e Corme de novo alédase de seu.

Deica logo e apertas. Premede nas fotos para alongalas e haber se coñecedes a que currunchos cormeláns pertencen, tampouco é tan difícil!

CORME: COMO SOMOS? Capítulo III.

O POBO NON TEN MÁIS QUE DARNOS

Non, a terra que nos viu nacer non ten culpa da emigración dos seus fillos. Ela é frondosa e de fartura. A nosa terra galega, ou cormelán no noso caso, é algo de envexa se ollamos á veciña Castela. A nosa auga non ten precio, ou quizais non a valoramos ao estar tan sobrados dela. As nosas rías son un viveiro de riqueza senlleiro na península. Os dous mares que nos bañan, dan o mellor peixe. Os nosos cantís, o mellor marisco.
O problema da emigración galega non foi nin é o da terra, é o dos “terra-tenentes”. Eles e só eles, foron os culpables da continua diáspora á que sempre estivo magoada a nación de Breogán. Eles, os señores feudales que todo o quixeron, asemade todo o perderon. Éralles moi doada a pasividade do galego, estulto, segundo eles, pero iso foi o seu engano.
Mais se ollamos a tódolos que emigraron, e xa o dicía no anterior capítulo, tamén a nobreza feudal tivo que facer a maleta cando quedou sen teta. (Que ben rima esta frase e canto di ). Malia iso, o sentimento galego nas mans dos nosos podentes brilou pola súa ausencia: Desde sempre, vendéronse ao mellor ofertante; Fenosa, Fadesa e un longo, etc.
Pero volvendo ao noso Corme natal, dixen no primeiro capítulo, digo e direi mentres viva que: o cormelán non é emprendedor á marxe de filántropos e ricos que tampouco apostaron pola nosa vila. De algún xeito podemos comprobar que fomos unha das vilas da Costa que primeiro fixo as maletas. E non sempre é por falla de traballo, á vista hai casos que, sendo nados de Corme, con casa e emprego no pobo e tendo aqui toda súa familia colleron o camiño da cidade.
Quizais o ser humano é aventureiro por natureza. Como exemplo poño á miña familia materna, a cal nos anos sesenta emigrou a Asturias. Ben, pois velaí algúns dos meus curmáns que tampouco sentaron na comunidade veciña a pesar de ter tres grandes cidades e vilas industriales en potencia. Canarias foi o seu punto elexido. Tampouco lles chegou a península enteira e mira que hai onde elexir! Por máis que intentei razonar o porqué disto, morrerei sen entendelo.
Asi mesmo escribín tamén non hai moito que Corme pobo deixou de ser hai anos. O pobo foise, queda Corme vila e pouco máis. A día de hoxe, unha boa porcentaxe de vivendas cormeláns están mercadas por xentes de distintos puntos de España. Pero sabido é que, esta xente vén buscando tranquilidade e fuxindo do mundanal ruído! Ou sexa, porque non hai industrias, para mellor entendernos. Mais, grazas aínda a súa integración na vila, pois, cos seus impostos axudan a un mellor sostemento de prestacións.
En canto ao futuro de Corme, eu véxoo coma unha vila máis de tantas da bisbarra: Unha cidade dormitorio e de fin de semana, como agora ten a ben chamárselle. Isto podemos comprobalo cada venres pola tarde até o domingo tamén ó serán. Son os signos dos novos tempos aos cales temos que ir acostumándonos.
Outra saída de futuro, non só de Corme, senón de toda a Costa, é a do turismo/hostalaría, na cal podemos ter unha fonte de porvir, aínda cando nesta rama vamos ao rabo de toda a bisbarra: non contamos a día de hoxe cunha cama onde durmir un só visitante. E sen parella, por suposto!
Estamos ante uns novos tempos nos que a palabra reciclaxe haberá que comezar a poñela en práctica. As novas xeracións parecen querer tirar todas da informática e do ordenador, pero sen decatarse que, ao mesmo tempo, un só aparatexo destes elimina ducias de postos de traballo, empregos que por outra banda xa van a menos cada día.
A este respecto debemos ter en conta que nun futuro laboral próximo, unha pequena porcentaxe de mozos/as terán o traballo seguro antes de saír da escola ou universidade para os mellores postos. Por suposto que para isto hai que ser iso, os mellores. Logo e no que respecta á man de obra, xa coñecemos que é absorbida pola nova tecnoloxía.
Porén e ollando a un pasado aínda moi recente, lembremos aquela flota de barcos mercantes que embarcaban a ducias de cormeláns. Aquilo acabouse, como tamén as fábricas de salazón. Máis, irían vindo novas alternativas as cales deixarían no olvido a un mundo de moitos postos de traballo, pero tamén de penuria e inxustizas laborais. Todo ten a súa parte positiva, segundo como se mire. Como din os nosos mariñeiros:"Ou peixe ou pedra, todo non cabe na boca do saco".

CORME:COMO SOMOS?Capítulo II

Quen emigrou por quen?

Dicía eu no anterior capítulo que o cormelán, o mesmo ca o galego, non protesta, emigra. Naturalmente que sempre emigra o que non ten de seu na terra que o viu nacer. E trunfa na nova terra á que vai coma tódolos emigrantes, pois, galegos/emigrantes tamén somos os cormeláns.
No entanto, o cormelán volta á terra que é a súa. Ó Corme dos carreixos lamacentos, das caladas de inverno e dos escallos do millo. Á lembranza de aquelas tardes sen escola: liortas entre Jivage e A Riveira a pedrada limpa, xogar á buxaina, ás zondras ou ben ós niños de merlo e ós lorchos no Río dos Pulpos. Cantas lembranzas da nosa nenez!
Pero iso si, este cormelán volta á terra que é a súa. Porque el non fuxiu de Corme por snobismo. Foise antes de pedir esmola na porta do rico! Aqueles que dicían: “Carmen, hay un pobre en la puerta, verdad que nó hay caldo?”, preguntaba á cociñeira. “Señora, como o vai haber se xa vostede lle está dicindo que non o hai”. Unha frase para a historia.
Non quixera ferir a dignidade de ninguén, porque, eu fun e son un máis entre os humildes, dos que xogabamos á billa e á buxaina. Os que tivemos a mesma escola, os sexa, ningunha. Os que falabamos o galego cormelán de: fotes, viñétes e nada me trouxétes. Eu era da raia da Fonte para arriba, ou sexa: de Jivage. Agora que vivo na Fonte, non sei de que lado sería, tantotén.
Mais a outrora mágoa da emigración, éncheme agora de ledicia cando vexo chegar aos que se foron na pubertade e sentín unha ferida con máis dor ca dunha pedrada na testa ou unha escotelada nun xeonllo. Cáelle a un a baba velos volver cunha posición económica e socio/laboral que che fai rebordar o corazón de celme. Ao fin e ó cabo, un tamén trotou polos currunchos de Galicia, Asturias e León. Eu tamén durmín en cabanotes da aira ollando o luar entre apeiros e palla enxoita. E laveime na beira de centos de regachos sen coñecer a ducha e sen cambiar a camisa branca, e..., e almorcei unha cunca de caldo de repolo da festa do día antes. Ai, termaba a culler en pé de tan espeso que estaba!
Malia, ou mellor dito, que ben, pois os que non fuxiron antes foron indo logo. Aínda que estes non volveron nin volverán, élles intolerábel ver ós que un día lles petaban no poxigo preguntando polo “señor da casa”, agora non leven boina para quitala ó velos pasar. “Como cambiáron los tiempos”, din entreles abraiados. “Y llevan el Palio como si nada. Lo que hay que ver antes de morir”. Menos mal, saben que han de morrer!
De acordo co exposto, velaí onde agora teño eu o entroncollos de saber quen son os que emigraron e por culpa de quen. Aínda que quizais está doado de saber: os primeiros foron por culpa dos segundos. E..., e os idem.., pois..., por culpa dos primeiros. Non temos perdón, meus, así non podemos ter filántropos, mecenas nin jett-sett coa que fardar á hora do domingo despois da misa.
Agora sae crego, médico ou avogado o neto/fillo do máis pobre. E sen falar castelán de Castela, aquela terra a onde se foi dona Urraca aprender castrapo logo de quedar viúva e regalar Galicia ó seu fillo pequeno. Ela, miña pobriña, tamén tivo que emigrar tras dun novo amor. A raíña, a diferenza dos galegos emigrou por amor, o cal tamén é de ter en conta. Porque o amor é cego, xa vedes.
Pero os nosos “nobres” non emigraron por amor, os nosos fóronse por desamor. Por culpa nosa! Entoemos o mea culpa polo dano feito aos nosos ricos. Onde se viu un pobo de ricos, non habendo pobres? En ningures.
Porén, e logo do derradeiro artigo cheguei á conclusión do meu erro en canto á fuxida dos utópicos filántropos. Eles tamén teñen o seu corazón, aínda que non o parece. Aquilo de levarlle –antes, por suposto- o mellor pernil, o raxo, os grelos e patacas, fabas e trigo, galos e besugos con todo noso “cariño”, temos que ter en conta que lles fixo mágoa na súa “sensibilidade”.
Agora os “pobriños” pasexan pola cidade coma uns calquera sobre o alicerce do caxato. Ninguén lles dá os bos días nin ó serán un ata mañá. E maxinan no seu erro mentres pensan: “Por que me iría do meu pobo Corme, aquel que todo mo dou? Alí, aínda era alguén, acó..., acó non son ninguén”. Logo e para máis mágoa, sofren, sofren moito ao ler aquel poema dun libriño que lles regalou un neto de esquerdas en prol do alagado mariñeiro/labrego ou xornaleiro do que el vivía tan ben: “Ben pensado, o patrón todo mo debe. Eu non lle debo nin xiquera iste sol que agora tomo. Mentras o tomo espero”. Poeta tiña que ser, e para máis apelidábase Ferreiro! Ollou na lapela do libro mentres o pechaba con raxeira e cavilaba: "No sé porqué, pero esto me suena a que és oriúndo de Corme".

CORME:COMO SOMOS? Capítulo I

Totalmente coherente co que escribín no anterior artigo, coido que Corme pobo, o mesmo ca un ser humano, ten os seus defectos e virtudes. Pero por norma temos a costume de subliñar de cotío os defectos.
Cando comecei a saír ao mundo con trece primaveiras, o primeiro ano tódalas vilas da bisbarra me pareceron mellores ca nosa. Estoume a referir, por suposto, ás súas xentes. Malia que non me decatei como músico que, os días de festa todo é ledicia e ata parece que non hai renxeiras entre os veciños.(?)
Un ano despois xa me pareceu que non era tan así, e dous máis tarde caín na conclusión que “en tódolos lados cocen fabas”. Xa me ía fixando que, aínda sendo días de festa, algúns dos que levaban os banzos dos santos nin de esguello se ollaban. E iso que naquel tempo aínda non había aquilo de: “Como hermanos daos la paz”, ou sexa, a man. Este foi o ritual máis inocente que puxo por norma o Papa de quenda. Nas cidades aínda pode colar, pero nos pobos pequenos..., nin o dedo maimiño.
De certo é que en ningures teño tantos inimigos e antipatías coma no meu pobo, e iso que non somos máis ca o milleiro, ducia arriba ou abaixo! Sen embargo en Madrid con cinco millóns de habitantes, nin unha alma a mal! Por que será? Pois, de entrada porque nunca aló fun, aínda cando o estou desexando. Tampouco en Barcelona, Valencia, Sevilla ou Villa Arriba de los Cotos teño ninguén a mal. Ou sexa que, ben mirado, entre corenta millóns de españois tampouco é tanto ter unha ducia a mal. Non sei que porcentaxe será, pero nas cidades pasan sen falar con milleiros e non pillan trauma por iso. Xa se sabe, aldea pequena, inferno grande.
Unha vez feita esta persoal reflexión paso a entrar no tema que me trae. Cando pasaron cincuenta e dos anos daqueles meus trece, e sopesando os pros e os contras, quédome onde estou: Corme. Si meus, non saín ás meirandes cidades, pero os pobos e aldeas galegas coñézoos como a palma da man. Todo é fermoso o día de festa, malia que ao día seguinte comezan os problemas!
Defectos da nosa vila?, os de outra calquera, máis logo as parvadas de saír nos xornais polo dos gatos, a Fonte e para a semana que vén, Deus dirá. Pero o verdadeiro problema de Corme -no meu punto de vista por suposto- é o da falla de iniciativa persoal. Dicía Castelao que o galego non protesta, emigra. Pois, meus, o cormelán non arrisca nin loita polo seu pobo, fai a maleta e vaise. Ese foi desde sempre o noso verdadeiro mal, o querer un posto de traballo por conta allea.
Desde comezos do século pasado, Corme foi famoso en patróns, mecánicos navais e bos mariñeiros. Ata aquí todo ben. Mais iso acabouse porque os tempos cambearon. Logo, e como dicía no artigo anterior, os nosos ricos tampouco semellaron o que aínda a día de hoxe segue a facer en Camariñas a familia Cerdeiras: soster en pé as súas industrias conserveiras, un exemplo case senlleiro en toda a Costa de Morte.
Con respecto a isto, sinalar que os nosos “nobles e ricos” non mollaron nin os nocelos en prol da vila que llo deu todo. É triste dicir que, Corme endexamais tivo un mecenas nin un filántropo cormelán. Desde tempos pasados o noso pobo tivo que saír á rúa a reivindicar todo canto temos: Casa do Mar, médicos e pediatras; pagar do noso peto os solares dos colexios, primeiro o da agora praza de Avintes, logo o das Forcadas e así un longo etcétera. Para máis mágoa, isto creóunos na bisbarra unha fama de protestóns, inconformes e..., políticos. Sen dúbidas alí onde hai concello, a política xa llela dan resolta. É neste punto onde nos colgaron o morto de retorcidos. Menos mal que din de nós: “Os cormeláns berran moito, pero morden pouco”.
En canto ás nosas virtudes, pois son moitas: Un dos galanos que nos honra, é a nosa fama de pagadores. Dicir son de Corme, pareceu desde sempre un cheque avalado diante de calquera mostrador, taller ou industria. Éme tamén de goze o feito de nunca ouvir na miña vida musical, que ningunha orquestra marchou da nosa vila sen cobrar.
Noutro orde de carencias, e falando de ter concello de noso, pois coido que é algo que tampouco arranxaría a nosa despoboación. Exemplo: Baio non ten concello de seu e para máis mágoa pertence a dous, tres partes a Zás e unha a Vimianzo. Todos sabemos que a día de hoxe, é con moita diferencia a capital automovilística da comarca, superando inclusive a Carballo. Ao marxe diso podemos comprobar que é unha auténtica cidade comercial onde o atopas todo: roupa, calzado e maquinaria de todo tipo.
No entanto Zás, con ser a súa principal capital municipal, está o mesmo ca hai cincuenta anos e a súa situación xeográfica é de boa estratexia. Na miña opinión, e conste que é un dos pobos que máis lle quero desde a miña nenez, o feito de que a súa rúa principal está en mans de xentes que por unha ou outra razón nin venden nin edifican, é un dos motivos de quedarse a anos luz da súa principal: Baio. A isto temos que engadir que ó mesmo tempo ten unha fonte de ingresos da vila baiesa, a cal pódese considerar o sostemento principal das arcas municipais.
Naturalmente que as comparacións son odiosas, todos o sabemos. Pero aínda así, velaí a mostra de ámbalas dúas vilas. Isto non quere dicir que eu non quixése concello cormelán, nunca máis lonxe diso. Mais se vos son sincero, en calquera outra vila da Costa con concello propio están cen veces máis divididos ca nós os cormeláns. A política divide, e sempre por intereses propios ou partidistas. A modo de exemplo, chega con ollar as páxinas bergantiñáns dos xornais: sentín vergoña persoal en múltiples ocasións.
Non amigos, nunca digades que os cormeláns estamos divididos. A Comunidade Virtual Cormelán, é a máis unida e pacífica de toda a bisbarra. Como somos?, do melloriño, meus.

------------------------------------------------------------------------------------------

E como aquí temos madeixa para o inverno, seguiremos calcetándo, pero iso si, botádeme unha man para mellor desenliar este nobelo de fío. As vosas opinións serán de bon agrado e valía.

QUE CORMELÁN DOU MÁIS POR CORME?

Así con este título quero comezar este artigo, aínda que quizais faga subir a bilirrubina de algún estulto caletre. Mais, ben pensado, ningún caletre estulto se dará por aludido.
Efectivamente eu pregunto se alguén coñece algún/ha filántropo/a cormelán, aqueles que, logo de encher os petos na vila que os veu nacer, dixeron..., deica logo. E ata hoxe! Nunca máis se lles viu o cabelo. Tamén xa irán calvos, a verdade, pois o tempo non perdoa. E sinten noxo do Corme que outrora os enriqueceu. Agora falan castelán, é máis snob. “Yó no nací en Corme, a mi me nacieron”, frase que a ouvín de rapaz e fala por si só. Pero logo iso si, á hora do soterro queren voltar ó pobo. Por que?, pois, todo hai que dicilo: para enterros típicos a Costa da Morte. Toque de Tanatos a eito o cal nas cidades endexamais se escoita. Logo dicían -cando vivían por suposto- que os pobos son máis tristes. Sen dúbidas, a culpa é nosa por consentilo.
Este “proemio” ben a conto pola labor das patroas do museo, as cales sen ser cormeás -seica son madrileñas, agás a presidenta que é cruñesa- están a darnos unha lección. Con respecto a esta última, pois xa vedes, ata nos agasalla coa súa herdanza aínda sen ter raiceiras cormeláns. Primeiro mercou do seu propio peto a casa do Campo sede da Fundación Torre Pujales. A día de hoxe, a inversión entrela e colaboracións, ronda os cen millóns das antergas pesetas. Agás que a casa é do pobo de Corme, ela xa non é dona por vontade propia de esta casa e obra!
Sabe alguén se a nosa fuxi-extinxida “nobleza” agasallou ao pobo tan sequera cunha vella caseta? De ser así, sei pedir perdón. Ata o pediría con gusto! Pero non, coido que nin un pardiñeiro cheo de hedras herdamos dos nosos “ricos”. Como moito, algunha cañeira para ancheamento de retortas estradas.
Con respecto ao tema que nos trae: as patroas da Fundación. Desde a súa aterrizaxe na vila están a abrirnos ó mundo. Ben é certo que os mariñeiros cormeláns son coñecidos nas cidades e mares que bañan os cinco continentes. Pero a Terra non só é mar. E, velaí onde acabamos de atopar unhas embaixadoras que nos abran os routeiros de terra adentro. Ducias de becarios de toda orbe, pasaron xa por Corme.
Así pois, levamos tres anos que a Fundación ten e dá vida á vila, sobre todo no verán. Agás que é no eido cultural e..., iso non son postos de traballo directos! Logo e á marxe diso, ata se rebaixan e sen prexuízos de vergoña, a fregar con lixa e mal como poden os canos da nosa Fonte do Campo.
Malia que se alporizan as nosas mulleres cando ó velas estar pintando a Fonte ata dan o Nome do Pai, mentres rosman: “Alabado sexa el Señor, nunca tal se viu neste Corme” (Son testigo presencial). E é certo, salvo en contadas ocasións personales de pintado e fregado, nunca tal se viu, que os/as cormeláns en xeral pintaran e fixeran brilar a miúdo os canos da Fonte que antano nos dou de beber. Eu mesmo recoñezo que tampouco fixen nunca ren pola Fonte, a que un día erguiu o meu bisavó Pepe Torrado Esmorís. De termos sangue nas veas, brincaríamos -sobre todo os nosos púberes- riba do pilón sacando os pinceles das mans ás donas. Pero non, pasan ollándo de esguello. E sorrindo (?).
Mais, agora reivindicámola todos/as.¡É nosa, quen son esas forasteiras que veñen pintar o fuste de pedra? Ata nin nos decatamos que foi sempre de cemento, velaí o pouco que mirabamos por ela! Tampouco nos miramos ó espello para decatarnos de que as nosas fachadas, outrora de pedra, están, ben cubertas de baldosin, ou..., ou da mesma cor que tanto nos arrouta: “Señor, a que mundo chegamos, unhas madrileñas pintando a Fonte de azul, o mesmo cas nosas chalanas” (?).
Ora ben, unha vez máis estamos a dar a nota –sol menor, patético- coa ditosa Fonte, como si ela fora a mágoa dos nosos males. Antes foron os gatos e, que nota daremos na próxima?, pois, o resto da escala, xa queda pouca. A verdade que nisto si somos unha verdadeira fonte-manancial para o chismorreo e a telebasura.
É por iso polo que debemos un respecto a estas e outra persoas, máis cando están a facer pola nosa vila, repito, o que nós nunca fixemos. Naturalmente que todos, sen excepción, desexabamos unha fábrica con cen postos de emprego aínda sabendo que nos tempos que corren é un soño/utopía.
Porén, penso que esta Fundación vai dar vida e moito traballo indirecto, cando menos á hostalaría, á cal lle fai falla un movemento cotián co que facer fronte ás cargas que mensualmente a atafegan. Nada tiñamos e algo xa temos, máis do que realmente valoramos, un algo/moito cal regalía que o fado nos puxo no zapato da xanela o día de Reiceiros.
É por iso polo que, tras do ovo virá a galiña, esta traerá máis pitos e logo iremos enchendo o virtual capoeiro. E como nos mencionaba Álvaro Cunqueiro co seu persoal xentilicio: Cormeños. Maxinemos entón na historia de noso: Que cormelán dou máis por Corme?

UN CORME CON AIRE NOVO

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ben, pois continuando co anterior artigo en prol da obra da Serra, sigo hoxe coa mesma, pero deixando matizado que non teño arte nin parte na obra. Que máis quixera eu! Nin sequera coñezo aos promotores.

Como vos dicía no anterior, velaí tendes algo que eu mesmo lle pedín ao Alcalde: Que deixásen a futura entrada para o noso peirao. A palabra está cumprida e aí está na primeira foto, un ancho máis ca sufizente e case dicíndolle aos de Costas: "Xa podedes seguir, o comezo está feito".

E pensar que hai dous anos isto era unha matigueira ata de raposos e todo canto escribin no anterior!

Como vos dicía, síntome ledo de vivir e chegar a ver esta ditosa finca arranxada. Ben pensado, tiñamos no medio da vila unha auténtica selva, malia aínda entre as nosas dúas praias máis céntricas e usuales. Observade ao mesmo tempo o ancho na baixada ao Osmo e a esquina da mesma que tremendo corte leva.

Coido que para o vindeiro ano, a faciana de Corme, por chamarllo así, vai ser outra moi distinta no que se refire á estética. Logo en aparcadoiros, un problema do século actual en cidades e vilas, esta obra vén de dar unha alternativa, a cal e aínda sendo privada é digna de ter en conta. Así e a ollo de "bon cubeiro" están feitas máis dun cento de prazas en varios andares.

Na foto da esquerda de abaixo, pódese ver, aínda que non me saiu moi atinada, como están urbanizando e cos seus saneamentos gas e teléfono subterráneos xa a priori para o día que se vaia erguendo polas correspondentes fases.

Quizais me vexades con moita ilusión con esta obra. Xa o dixen no anterior, era unha mágoa para min, repito, o feito de non chegar a vela. Cando menos xa vexo "o meu utópico hotel" erguido. Ata teño gañas de ir durmir unha noite nel, pois, sempre me encantaron os hoteis e neste noso non o poderei resistir. Agora está moito de moda nos festivais do Cancro e Cáritas, que entre os regalos das casas comerciais un deles é o de durmir unha fin de semana no hotel que colabore cos benéficos eventos.

E xa rematando con este tema, quero tocar -de música non, de escrita- o tema da nosa ditosa Fonte no próximo artigo. Outro atractivo para a nosa vila, pois, vexo o que nunca vin desde a miña casa: Que nunca tan fotografiada foi polos forasteiros que nos visitan. De algún xeito coido que quizais chegue a ser o emblema cormelán. Ata agora, ninguén a ollaba nin sacaba a cámara. Agora si. Por algo será

ISTO MELLOR CA NADA

Foi dende a miña nenez a chousa dos meus soños: A Serra. Pero era soñar durmindo! Eu soñaba cun hotelazo de non sei cantas estrelas. Un xeriátrico. Un Parquilandia para traer tódolos nenos da bisbarra e ata das capitais, pois xa se sabe, como un neno se poña a chorar non hai pai/avó que se resista.
A verdade que son un soñador esperto. A onde iríamos a parar cun hotel de 5 estrelas sen ningunha oferta turística que ofrecer? Sen ningúnha industria que tiráse por viaxantes, sen teatros para os actores, sen armadores ao non haber barcos, sen un clima axeitado para a 3ª idade. Non nos decatamos que aos do Inserso fáille falla moita calorciña, pois, unha baixada ó Osmo ou á Arnela en bañador e..., e unha subida de cadavres conxelados coma pitos. Falando disto temos como referente a Neaño, o cal está nunha boa encrucillada e cunha oferta hosteleira do mellor e..., a dúas velas.
En canto ao xeriátrico, pois aínda tería mellor acollida, Corme e a Costa da Morte en conxunto, teñen sen dúbidas unha poboación vella. Somos unha poboación vella. É duro dicilo, pero hai que recoñecelo: a xuventude foise.
Logo queda o 3º soño. Se acabo de escribir que non temos xuventude na bisbarra como vai haber nenos! Ata os avós aquí non temos que dar conta dos netos. Non hai! E onde non hai non se pode sacar.
Malia isto, que o meu soño non o poiden ver cumplido, alomenos síntome ledo de vivir para ver esa chousa urbanizada e libre de toxos, xestas, silveiras e lagartos e “demais familia”. Quedan bastanta pretos os nosos montes dos que afortunadamente estamos sobrados.
Mais un dos meus soños coido velo cumprido cando menos en parte, pois, velaí o tendes: o hotel. Non sei si é de 5 estrelas, pero polo de pronto leva tres pisos e piscina, amén dun contorno que dará unha boa impresión na mesma entrada de vila.
Hai cantidade de cormeláns que parece ser desexaban que iso estivese así de por vida, ou ben que o mercase o concello para facer nel entre outras cousas un auditorio e zoas de recreo. Eles tamén soñan coma min. Demasiado fermoso para ser realidade, se temos en conta que esa parcela custou 500 millóns das antiguas pesetas. Logo había que facer o resto. Tampouco non debemos esquecer que o concello ten 13 parroquias máis, algo que os cormeláns parece non queremos ter en conta.
Si meus, eu penso que a veces soñar tan alto -e falo por min- é unha maneira egoísta de ver as cousas. Todos desexamos o mellor para a nosa vila, pero o pobo é o mesmo ca unha casa de familia: ten que aterse aos seus aforros.
Sexa como for, a obra deixa un ensanche de uns 15 metros na baixada do Osmo, co cal poderáse contar cun amplo aparcadoiro se temos en conta que ata agora non tiñamos nada. Ó mesmo tempo e como podemos ver, están deixando e desmontado xa, a entrada de cara ao peirao, unha utopía á cal esa non conto chegar a vela. Tódolos portos da bisbarra están coa mesma teima, aínda cando teñen bastante máis movemento portuario ca o noso.
Teñen un agarimo especial os mandatarios de Madrid pola nosa costa que é moito. Pena deles pola vindeira Olimpiada, a verdade que os acompaño na dor! A verdade sexa dita, para esa “obra” non ían expropiar nin tocar o medio ambente. Tampouco os ecoloxistas ían pór trabas de ningún tipo, o asunto é facerse ver e sacar peito na costa.
E conclúo aproveitándo aquela famosa frase á Igrexa, pero terxiversándoa: “con Costas hemos topado, mío Sancho”. Coido ben de seguro que coa Igrexa aínda tería algún xeito, con estes..., ningún. A todo hai quen gañe!

50 ANOS DESPOIS

____________________ºººººººººººººººººººººººººººººººººº----------------------------

Que logo pasa o tempo cando parece que foi o outro día! Pero non, xa non foi o outro día, nin a semana, mes, nin o ano pasado. Hai medio século de tanta e tanta historia que casemente nunca matinei chegar a ollala 50 anos despois.
Lembro aqueles meus dezasete cando comezaron cos barrenos para os alicerces. Unha cova duns 15 metros. Logo marchei para a mili e..., á volta xa estaba erguida. Subin somentes unha vez naquel intre e sentín o seu vaivén que me fixo tremer. Pensei para min: Isto non vai a lonxe. Pois si que foi.
Este martes, día do Faro, quixen voltar a subir namentres matinaba: Senón caiu neste tempo malo será que non treme un día máis. Pillei a cámara e subín a costa rilleira. Malia que me atopei coa porta pechada. E o sentín.
Mais cómpreme dicir que sempre me pareciu unha parvada esa inversión, pois, coa décima parte do seu custo, o seu altruista e benefactor houbera erguido en Brántoas, a súa parroquia natal, unha casa escola-cultural que “sentaría cátedra” na bisbarra.
Logo hai unha cousa que nunca me aledou: o feito de que o Santisimo estea dando as costas ó noso pobo. Entendo que o fixo de cara ó seu pobo natal, faltaría máis, pero coido que postos á cousa, ben lles poideron facer dúas imaxes na mesma peza, ou sexa, unha delas dando fronte á nosa península do Roncudo.
Noutro aspecto da Torre, digo eu moitas veces: Ai, si ela falara, cantos namoros de novas parellas e amoríos de malcasados viu dende aló no alto! Pero non, ata en iso teñen sorte os que buscan o seu abeiro, pois, o Santo está de costado ó Campo coma quen non quere a cousa. Quen se pon “verde" é o Santiño que está fronte ó Campo. Un día falo con el, ou ela, que xa non sei, e haber si me conta algo das súas noites de vela.
Mais voltando de novo deica atrás no tempo, recordo que dende a construción do noso peirao -na miña nenez- sempre me decatei que entre Brántoas e Corme hai algo máis ca unha preta vecindade. Non debemos esquecer que quizais sexa a Virxe do Faro a que ten a ben manter eses lazos de unión. Tamén foron eles os que comezaron co noso actual mercado. Aínda lembro como Pedro, o do camión que traguía ós canteiros, comezou ós venres e logo de rematar as obras, traendo ás primeiras vendedoras de froitos da horta que, anos adiante iría medrando ata converterse na feira actual. Coido que se con algún pobo da bisbarra temos irmanamento, dende logo é con Brántoas e Niñóns.
Pero unha das cousa que máis me enchiu, foi cando hai dous anos lle escoitei a unha veciña de Niñóns o día da Romaxe: “Ai, o día que falten os de Corme, o Faro acabouse!”. E o sigo a comprobar cada ano ó ollar como os cormeláns veñen ata de A Coruña para non faltar a súa cita coa Santa! Coido que todos nós temos no recendo da memoria o ulido da tortilla, a empanada, o pulpo na friameira e as chulas da merenda. Xa pode cadrar en semana que é o mesmo: O Faro é o Faro.

CLASES SOCIAIS.Capítulo XII. VODAS CON AMOR

CLASES SOCIAIS
Capítulo XII e último
Amencía o dez de novembro co Ceo cuberto de nubarróns. Un ar de vendaval comezaba a deixarse notar na maruxía daquela mañá. As gaivotas ínquedas non paraban de chiar e os mariñeiros comezaron na Galga, uns a reforzar amarras e outros a dar arriba naquel outono inverneiro.
Hadrián non o pensou máis: “Mamá, vou ir buliñeándo ó barlovento coa lancha para a Telleira antes que o tempo vaia a máis, así xa a güarezo do temporal que se aveciña e quédome ó San Martiño que é mañá en Cándoas”. “Hijo, paréceme bién, pero debías decir que os güareceis los dós, vale?”.
Pero o tempo foi a máis no medio do serán. As lanchas comezaron a tropezar de popa unhas coas outras. Era unha marea das grandes do ano e o Monte do Carral non facía abeiro nin socairo para aquela Surada.
A lancha de Modesto corría perigo de ir contra o Biscoiteiro e saíron na chalana dende a Riveira para ver de reforzar amarras. Con el ían Quique e os outros dous mariñeiros. Malia que nunha manobra a gamela dou volta con todos eles ó mar.
Axiña acudiron os máis pretos, pero Modesto non nadaba ben a pesar da súa longa vida mariñeira. E tragou moita auga. Tanta que perdiu o coñecemento ata o feito de poñelo cabeza abaixo e os pés ó ar para vaciar a auga do estómago.
Na praia falouse que non estaba en condicións de valerse el só e non tiña familia en primeiro grado. Quique sen máis pensalo falou de levalo para a súa casa. ¡Que mellor ocasión para xuntalo con súa nai!, pensou ó mesmo tempo. Ata a xente non picou en maldade dados os anos que o rapaz levaba con el de mariñeiro.
E así entrou Modesto portas adentro na casa do seu amor: nunha parigüela e con cara de estuxado. ¡Que vergoña de presentación!, pensaba el. Pero ó mesmo tempo aínda puxo cara de máis enfermo haber se pasaba alí a noite. ¡E pasouna!
“Venga, subirlo a la habitación de arriba haber si lo cambiamos de ropa y toma algo calentito”. E alí se viu Modesto espido nas máns da súa amada. Pero iso si, coas palmas das mans tapando as “súas partes”encollidiñas por mor do frio namentres ela e as amigas o lavaban cunha almofia chea de auga morna. A xente saiu e el quedou acochadiño. ¡Que sorte tiven, maxinaba para si. Por fin podía falar con ela. ¡E falaron, tiña que ser!
“Caramba Modesto, ahora tienes mejor color en la cara”. Como no ía ter, estaba coma un tomate vermello de vergoña. “Bueno, pois aquí me tes nas túas mans. Vaia presentación!”, dixo el. “Anda hombre, no hay mal que por bién no venga. Mira tú por dónde podemos hablar”.
Os fillos dela pillaran porta a fóra adrede para deixálos a solas e Quique encargouse da lancha. Por fin Modesto sentiu unhas mans de muller contra as súas. E tremío con outro calafrío. “Te encuentras mal Modesto, parece que tiemblas?”. “Non Lupe, latéxame o corazón de ledicia, e sinto esa cousa que lle chaman celme. Ata non me importa a lancha se vai ás pedras ou non. Benvido sexa este temporal. Ai, por fin estou ó teu lado!”.
E veu a noite e seguían falando. A verdade sexa dita, tíñano todo por falar. Despois dun caldiño, Modesto sentiu o primeiro bico na súa face. Nunca un levara máis ca os da súa nai. Lupe era quen tiña que tomar a dianteira: “Modesto, pero tú sabes bién lo que propusísteme? Tengo seis hijos y...?” “Coma se tés dez, Lupe, levo toda a vida namorado de ti. Se me queres son teu en corpo e alma, total..., nas túas mans xa estou”, dixo el atallando. "Máis ben poido dicir a alma, pois o corpo xa ves, non é riqueza”, rematou el sorrindo.
Naquel intre tamén sorrían Hadrián e Lucía na cama de la de ovella. E Castor con Lara, pero sen xergón tan siquera de cazula! A súa era no trasteiro do Rancho do Campiño, sobor dos aparellos de Andrés, o pai dela. Era o seu acocho de cotío. Non había outra cousa. E sorría toda familia con semellante noite de Vendaval!
Modesto quedou tres días ata “recuperarse da pulmoeira”, dicíalle Lupe ás amigas e á xente. “Está aún muy malito con el resfriado que cojióse, aún tiene mucha tós y tampouco tiene quién lo cuide. Yo débole mucho por lo que hizo con mi hijo Castor, sabeis?”. Tós malditúnha tiña. “Mira Lupe, na casa xa o tes e mellor compaña non a atopas”, arrufábana as amigas vendo vir a cousa.
Deica aquilo, Modesto comezou a ir xantar e cear á casa de Lupe. A cousa viña mellorándo o mesmo ca o tempo empeorándo. Un més adiante apareceu Hadrián. Seica aproveitara para arranxar a quilla, o timón e a bancada de popa. Pero traguía unha nova: “Mamá, isto...,teño que casar, pois Lucía está..., xa sabes, iso..., foi sen querer mamá, ou sexa, unha noite de tronos que tiñamos medo, sabes?”, rematou Hadrián.
Unha semana adiante: “Mamá, teño que falar contigo”, era Castor coas bágoas estoupándo. “¿Que tienes luego, hijo?”. “Pois que..., que vou ter que casarme. Xa sabes, ás veces fánse cousas sen querer e saen como lle cadra”, rematou Castor coa cabeza baixa. “O sea y sin más vueltas, que tienes a Lara embarazada, nó?”. “Pois, se ti o dís...”.
---------------------------ºººººººººººººººººººººººººººººº---------------------------------
“Hijos míos, hoy os é reunido a todos, pero nó para pedir la vuestra opinión. Hoy es para deciros que me caso, yo también estoy preñada, sabeis?” Con tal susto, ós fillos veulles o xantar á boca: “Xesús mamá, a estas alturas?”, dixeron a unha.
“Ai, hijos míos, estoy preñada..., pero de amor. Por fin Dios obsequióme con el hombre de mi vida! Y que tan cerca lo tenía! Así que primero yo y luego ya tengo con quién ir a las vuestras bodas. Porque a este paso, esta vá a parecer la casa cuna. Ya no quiero ni saberlo”.
Un més adiante, ás seis da mañá, saían da súa casa: Lupe, Modesto e os fillos dela. Todos silandeiros por mor de non facer ruído. Máis nisto, un gato baixa doente cunha vella tixola amarrada ó rabo. E máis gatos con ollas, bacenillas e vellas ferradas da auga. E todo rueiro saiu ás ventás haber que era aquilo.
Era o típico dos solteiróns, viúvos e viúvas, o de casar a esa hora para evitar ás ollapeiras. Malia que era tamén típico o dos gatos e as trouladas dos amigos. Sempre se sabían as cousas. No carreixo do Campiño para a Igrexa, outra nova lles esperaba: As amigas de Lupe que non quixeron perder o casoiro. E entraron, por suposto.
Unha hora despois, a olla do caldo fervía con chiculate remexido polas amigas. Elas foron chamándo a outras e tamén ós amigos de Modesto. Total, agora xa estaba a cousa feita! Ó mencer naquela mañá de inverno, a cociña de Lupe estaba ateigada de convidados: “Ya no sé por qué casamos a esa hora, total fuénos peor el remedio que la enfermedad”.
Logo diso, veña a olla ó vertedeiro para facer o cocido do xantar. Aínda que os días eran pequenos aquel ía ser longo deica a noite. E foi festa rachada con todas as amizades máis as noivas e noivos dos fillos, entre elas Lara e Lucía todas vermellas cando a futura sogra as ollaba.
E chegou a noite. Ai que noite aquela! Cando estaban quitándo os trapiños, velaí comeza a troula no medio da Calle. Agora eran os vellos cacharros colgados nun chicote os que lles facían “a Pascua”. “¿Que hacemos, Modesto?, mira que son unos incongruentes estos tús amigos”, dixo Lupe.
“Mira Lupe, que berren canto queiran. Deitémonos tan sequera, pois o queu quero é acocharme ó teu lado. En canto ó resto..., eu aínda non aprendín e tí que..., xa esquencerías”. “No te preocupes Modesto, haremos lo que podamos pues, ya no somos unos chavales y eso..., eso és lo de menos. Pero hoy sí voy a acostarme con y por amor. Lo que realmente me importa és la tuya compañía y tú cariño, algo que nunca tuve. Y hablar y desahogar. ¡ Que tan sencillo parece y que tan dificil es encontrar a la persona con quién hacerlo!”.
Unha bátega das de idoiro, fixo que a troula fuxira cadaquén á súa casa. Os noivos eran tan, pero tan e tan felices, que non sabían se soñaban ou estaban espertos. Aloumiñados un contra o outro, aproveitaron para velarse toda a noite. ¡Como o cura mandaba! E rían, rían sen poder evitalo cos dedos das mans mesturados. Canto amor transmite unha man!,dicían os dous á unha.
Un mes adiante na Igrexa de Cándoas, Hadrián e Lucía dábanse o si quero ateigados de felicidade. “¿Que estará pensando o cura desta miña filla?, era a teima de Consuelo.
Lupe non vía como dar grazas a Deus por levar aquela bendición de home ó seu lado e Modesto sentíase cinguido polo ganchete dela que ata lle sabía a pouco o seu arreteigar.
Aquela noite e cuns groios de viño de máis, Eliseo ría a partir vendo a face da súa dona: “¿Pero que tes muller, levas todo o día coma se fora Difuntos!”. “Ai Señor, cando penso na vergoña desta filla. Menos mal que mi madre -que en paz descanse- non tivo que pasar por este tragho”, dicía Consuelo.
“Túa nai non muller, pero teu pai..., ou non lembras aquela noite que nos pescou “a ello” no catre do rancho daquel barquiño que estaba no astaleiro?”. “Pero a Deus grazas non fun preñada Eliseo, pois tiven máis entendemento”. “Non Consuelo, o entendemento foi meu que souben recuar a tempo mellor ca Hadrián. Anda, durme e pensa no netiño. Aínda che contaba un conto, pero con esa cara...”, dixo Eliseo peliscándolle. “Cala que te parto e chégate aló. ¡Ai como tás hoxe, la mar me deixe se non hei ter que ir durmir ó faiado!”, dixo ela no canto da cama.
Quince días adiante, Castor e Lara tamén selaban o seu amor de por vida. Pero a Lara, filla única, ningún dos pais lle rifou o máis mínimo. Era a súa xoia mimada. Logo do casamento con fartura dabondo, os noivos por fin estreáron cama de la de ovella. E os pais: “Ai Andrés, ata tiña gañas de ir pola parella, pois tan vella aínda non son e tesme esquecida ho”, dixo Rosa pasándolle a man polo peito.
“Pero muller, ti daste conta que o sobriño sería máis vello ca o tío?”. “O que me dou conta é que o vello érelo ti”, dixo ela dándolle as costas. “Haber logo muller, xa non sei se me lembrarei do asunto, pois con tanto preñazo e casamentos a miña cabeza está aloulada”.
E foron a pola parella. Traballo custoullo. A Andrés, por suposto. A súa cabeza aquela noite estaba voándo feliz, máis do que pensaba Rosa. Por fin podía durmir tranquilo logo de tantos anos sufrindo pola situación de Lupe. E do seu fillo, por suposto. Agora tíñaos a todos “acomodados” e ía ser avó por partida doble. ¡Ai, se se entera Rosa, entón párteme ela a min!
“¿Sabes unha cousa Andrés, estou pensando que pola parella vou eu, pois ti xa vás polo trio”. “¿Que dís muller, ti tás tola?”. “Si Andrés, sempre souben que Hadrián era fillo teu. E tamén sei o apuro que pasáches cando comezou coa nosa filla, súa irmá, eu tamén tremin, sabes? Aínda asi, sempre o sentin coma un fillo máis. Pero non teñas medo que non vou rifarche por iso. Cando comezamos de noivos xa o sabía. Quérote amor. Nin ti nin Lupe tiveches culpa, Andrés, foron cousas de..., clases sociais”.

FIN

------------------------------------ººººººººººººººººººººº---------------------------------
P.D. Ben meus queridos lectores. Sei que sodes moitos polo contador de Blogger, pero a verdade que non dades unha opinión nin tan "sequera para ben". Dí unha vella frase: "Que falen dun, aínda que sexa para ben".
Agradaríame que neste derradeiro capítulo tivésedes a amabilidade de comentar algo. Poderíame extender moito máis, pero a entrade do verán non é doada para isto e decidin finalizar neste capítulo.
Grazas a todos, e durante o estío, escribirei artigos soltos segundo me vaian saíndo.

CLASES SOCIAIS Capítulo XI AMOR PLATÓNICO

ººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººººº

Penúltimo capítulo de: CLASES SOCIAIS

---------------------------------ººººººººººººººººººººººººº-----------------------------------

Fotos virtuais:Grupo, costureiras de Lara. Foto de Lupe. Bote no astaleiro e Muíño do Mouzo.

----------------------------ºººººººººººººººººººººººººººººººººº---------------------------
“Ben señor Eliseo, hoxe quería levar a lancha para ver de aproveitar algo do verán. Dígame cánto lle debo e vou polos cartos”, dixo Hadrián xantando. “Leva daí a lancha e xa pagarás cando poidas ho, que nos asteleiros do Valadiño ningún cormelán debe nada”.
“Moitas grazas señor Eliseo, pero un non salgo a Barra sen antes pagar o que debo. Se me pode deixar o bote para ir á casa, á volta xa traio ós meus irmáns máis os diñeiros e saímos coa marea”.
“Tamén quero darlle as grazas pola acollida que para min tiveron no seu lar. E..., tamén..., pois a cousa foi que..., que Lucía máis eu, pois, pois parece que sentimos algo un polo outro. Ou sexa, que queremos ser...,iso, noivos”, rematou Hadrián o mesmo cas laranxas.
“Alabado sexa el Señor, xa sabía eu que as faiscas xunto a palla, sempre son un perigo”, apostillou Consuelo. “¿Logo que queres, muller, que a filla quede pa vestir Santos ou que?”, rompío o xeo o pai de Lucía.
“Mamá, logo que pasa, ti non comezáche con papá un día. Ou unha noite que tanto ten?”, dixo Lucía. “Ala, mamaíña, déixame ir con Hadrián a Corme, nunca fun aló e á media tarde xa estou de volta”.
“Haber logo, ho, leva o bote meirande que á volta ides ser media ducia. E cúidame a filla”, dixo Eliseo mentres Lucía pieitábase chea de ledicia.
“Mira, Lucía, esta é a capela da Virxe da Estrela, na súa illa”, díxolle el mentres bordeaban ó socairo da cala de Riocobo. “¿Maréaste, Lucía?”. “A min o que me marea es ti, Hadrián, seguía contigo neste bote ata sabe Deus onde por ese mar infindo”.
------------------------------ººººººººººººººººººººººººººººº------------------------

“Mamá, esta é Lucía, a miña noiva, a túa futura nora”, dixo Hadrián presentándoas na súa casa. “Lucía, mamá chámase Lupe e, estes son os meus irmáns...”. Lucía saiu dar unha volta con Meli e Reme polo pobo, namentres eles preparaban os pertrechos para voltar antes da noite.
Dúas horas adiante saían de novo cara A Telleira, no bote veleiro. Ían os tres irmáns de Hadrián: Castor, Eldo e Quique. Todos eran xa mariñeiros curtidos. Lucía non cabía en si de goce. Agora xa coñecía Corme, a casa de Hadrián máis súa nai e os irmáns.
“Velaí ten os diñeiros, Eliseo. Se non lle importa para o outono volvo coa lancha e rematámola ben, agora haber se aproveito o resto do verán”. “Volve cando queiras, fillo, o malo vai ser coa miña dona, pois agora non sei se che dará pousada “polo que dirán”. Xa me entendes...”, díxolle chiscándo un ollo”. “Non se preocupe ho, durmo na lancha. Aínda que ben pensado, os do “que dirán”, tráenme sen cuidado. ¡O que me ten de cuidado é a súa filla, non pasarei unha semana sen estar con ela. Deica domingo, Lucía!”.
As ducias de bicos xa os diran no bote bordeándo a Area da Vacas, Rebordelo e San Pedro.“Ben ho, tampouco quero quedar eu de mala, así que para a festa deste mes, virás os dous días, pois no Porto tamén é festivo e non ides ó mar. “O malo vai ser o que pense o Cura se che damos pousada na casa”, dixo Consuelo”. “Señora Consuelo, o cura dirá: Casamento á vista. É o único que lle importa”, dixo Hadrián.
--------------------------ºººººººººººººººººººººººººººº-----------------------------
Hadrián saiu con dous irmáns e dous alleos de tripulación. Menos Castor que seguía con Andrés. Caía de caixón. “Síntoo irmán, pero xa sabes, levo toda a vida con el e agora nonme fai xeito deixalo”, dixo el. “Que si, ho, que tés toda razón do mundo. E que sigas toda a vida con Lara, é o que máis desexo Castor. Eu tamén sinto o amor con forza e enténdote. Haber quen casa primeiro?”, dixo Hadrián para arroufalo.
-----------------------------------ººººººººººººººººººº------------------------
O tempo foi pasando e Lupe ía vendo como os seus retoños ían collendo parellas. Mellor. ¡Pero ela non era solteira, casada nin viúva! A súa vida fora unha tristura. Nunca soubo o que era ter un home, un compañeiro para saír un día de festa. Nunca tivo con quen desfogar e, a soidade da futura senectude facía que moitas noites as pasara en bágoas.
Mais nesta vida nunca faltou un roto para un descosido. Lupe era o amor platónico dun veciño dende a súa mocidade. El tamén viviu dende sempre nunha das casiñas da Fontiña. E o mesmo ca Andrés, antaño, pasaba os días da vida ollándoa dende o fachinelo do seu faiado. Tiña cartos para outra casa e a súa situación permitíallo. Pero non, quería vela.
Era Modesto, un home formal, cursidoso e respectado que rexeitaba a troula e a bebida. Malia que a súa timidez ou quizais o namoramento por Lupe, fora un dos motivos de pasar os anos e non buscar outra moza. El fora sen querer, un dos testigos do amor dela con Andrés. Cunha das mellores lanchas do pobo, con el andaba de mariñeiro o fillo dela: Quique..
Modesto seguía desexándo a Lupe. Non importaban os seis fillos dela, mais cando a vía ir quedando sola coa maioría de idade deles. El sufrindo no fachinelo e ela no xardín. ¡Sen saber que era desexada! Pero el non sabía como facer e para máis a esta idade que, como en calquer pobo, todo eran prexuízos.
Un domingo deses cheos de aburrimento ós seráns, Lupe no xardín sentiu caer algo nas súas costas. Xirouse e viu un trapiño trenzando algo. Abriu e: Unha carta! Sen máis erguiu a cabeza no intre que a ventá de Modesto se pechaba.
“Lupe, soy Modesto. No sé cómo explicártelo o si voy a ofenderte con esto. Llevo toda mi vida..., bueno, eso, ya supones. ¿Porqué no podemos pasar el resto de las nuestras vidas juntos, Lupe?. Pero no quisiera ofenderte. Si és así y no quieres saber nada, pues, rompe esta carta ahí mismo y ya lo entiendo. ¡Que lejos estamos, estando tan cerca y sin poder hablarnos! Lupe, ó contigo o con nadie, lo tengo muy claro, es toda mi vida planteándomelo.
Si no rompes la carta puedes hacer lo siguiente: Yo echo un sedal por el ventanuco, tú atas la respuesta y luego la subo por la noche. Mejor correo imposible. Tuya és la decisión, Lupe”.
De súpeto, ela voltou a ollar o fachinelo. Mais agora na súa face parecía brilar unha estrela. Apretou a carta con forza e entrou na casa. Volveu a releela unhas cantas veces. Si, era verdade. ¿Pero que hacer, con quién consultarlo y como hablar con el?, preguntábase.
“Modesto: La verdad que nunca hubiera soñado lo que me dices. Me dejas perpleja con tú sincera propuesta, pero de momento sólo dígote que me dés un tiempo para reflexionar. Tengo seis hijos y tú ninguno, hay por lo tanto un desequilibrio familiar entre los dós muy grande antes de tomar una decisión de esta índole. Recibe mi saludo y gracias por ese tú afecto hacia mi”.
Modesto erguiu o sedal e foi para el o mellor peixe da súa vida mariñeira engarfiado no amocelo. Aquela noite non durmiu ningún dos dous.
“Hijos míos, os é reunido a todos para hablaros de algo que vais quedar boquiabiertos. El asunto és el siguiente, leed esta carta y hablad entre vosotros, mientras tanto subo a la mi habitación”, dixo Lupe á hora de xantar e saíu cos ollos mollados.
Segundo ían pasando a carta ían quedando abraiados. Pero serios e mirándose con pasmo. De repente decatáronse da soidade de súa nai. Do seu triste fado. Todos eles con parella e ela nin siquera tiña con quen desfogar. Coa man na crella, ningún deles ousaba falar.
“Irmáns, a votar, asi acabamos primeiro e logo que ningún diga pío”, falou Hadrián, o primoxénito. ¡E todos dixeron si! Quique non poido calálo: “A verdade que para min xa foi sempre..., un pai”.
“Mamá, baixa. Mira, todos estamos dacordo, pois parécenos o mellor compañeiro para ti. Agora a decisión é túa mamá”, falou Quique e engadiu en broma: “E se queres, eu poido facerche de recadeiro ata que vos vexades de fronte”.
“Gracias hijos, pero tenemos nuestro especial correo”, rematou Lupe co sorriso de todos. ¡E co seu, pois a verdade que lle caía a baba de ledicia!.
--------------------------ºººººººººººººººººººººººººººººº-------------------
Máis volvendo ó de Hadrián. O que non discurre un namorado non o fai ninguén. Agora, e para ter a disculpa de poder durmir en casa de Lucía, urdío ir ós sábados nas lanchas do Río cando voltaban de cargar os veleiros de madeira. ¡E ata o luns non volvían!
Malia que aquel sábado chegou e Lucía non estaba. Seica ía no muíño da Cancela. Pasou un tempo e ela non chegaba. Falabase que o muiñeiro era mui tirado ás mulleres. ¡De repente, unha sensación de celos ateigouno!
Sen esperar máis, pillou a choutos polo Regato do Roncadoiro. O corazón saíalle do peito. ¿Pero sería ela capaz de enganalo? Era case noite cando nunha congostra encrucillada a encontrou bagullándo, tirada na lameira e toda enfariñada. “¿Que pasou Lucía?”, preguntou ó tempo que a erguía. “Pois, que virei un pé nun xeixo, caín e o saco desamarrouse. E xa ves, perdín toda a fariña e non sei a maneira de voltar á casa, Hadrián”.
“¿De que muíño viñas?”, preguntou ínquedo. “Do Mouzo, o do señor Pedro que é tío avó de papá”, dixo ela tan inocente, mentres el enchía o peito de ar. Hadrián sentiu vergoña de si mesmo. Calou ó tempo que a aloumiñaba de camiño á casa.
“Digraciadiña, era a fariña para as tortas. ¿E agora que ceamos?”, comezou súa nai. “Pois..., ceamos peixe frito, Consuelo. Velaí ten dúas ducias de fanecas da Ría”, sorríu Hadrián. “E para mañá estes dous badexos”, seguiu mentres Lucía se ía cambear. Pero non se decatou que Consuelo olloulle os beizos cheos de fariña. ¿De que sería?
Os noivos moceáron no tallo do pasillo moi formaliños. “Ala, á cama e durmir que mañá hai que ir á Misa. Pero cada un ó seu cuarto que hei contralarvos eu. Xa o mundo á falar abondo”. Ordeou Consuelo sen ollar de esguello o sorriso de Eliseo.
Consuelo escoitou os cerroxos por dentro dos cuartos e suspirou tranquila. ¡E foi durmir leda! Uns minutos despois unha trampela erguíase no teito do cuarto de Hadrián. “Veña, sube”, dixo Lucía moi baixiño.
O cuarto dela comunicaba cun vello desván. Logo, debaixo de lotes e un vello baúl estaba a trampela. Ela, Lucía, xa traballara todo o mes para durmir xuntiños. Puxera unha mesa de patas altas no cuarto de Hadrián e logo sobre da mesiña de noite, zas, a mellor escaleira.
Ó través do cuartiño podían contestar sen medo se os chamaban, tanto por un coma por outro lado. Aquela noite de orballo bretemeiro foi unha bendición para pasar á cama dela. Era de xergón de la de ovella. ¡E paseniñamente tamén foron facendo coviña! E durmiron moito, moito, moito. Pensouno súa nai cando chamou a Lucía para ir á Misa. El non debía ir por mor das faladurías. ¡Que ben lle veu para durmir toda a mañá!