A MESA DO SOBRADO

Ai, a mesa do sobrado, cantas lendas e canta historia en col dela. Sen dúbidas tivo que ser de carballo rexo, noble e centenario para gardar tantas historias de ledicia e tristura. A mesa do sobrado foi durante séculos o símbolo da riqueza ou pobreza da casa dos seus amos.

Mais, en todas elas cumpriu casemente a mesma función. No día do Santo Patrón, a mesa do sobrado era o punto de encontro da familia, onde avós, pais, fillos e netos ateigaban de ledicia aos vellos da casa. Co patrucio da familia na súa cabeceira, mesmo semellaba o cadro da derradeira Cea de Xesús rodeado dos Apóstolos. E o seu sorriso reflectía felicidade ao verse rodeado dos seus descendentes. Ata parecía que os desexaba encher de comida a máis non poder. Coma se tiveran fame! E non paraba o cabo da casa de insistir en comer máis e máis. Cada cunca de viño tinto emborcada sobre do limpo mantel de liño ulindo a pechado no roupeiro, ata era un chouto de ledicia. E sorría a máis non poder a patrona da casa, a nai, a avoa, a vítima da festa que non podía ir á Misa, nin logo á festa na baixa da tardiña. Ela, que pasara dende o mencer coas ollas ao lar mentres as campás repicaban a festa, era feliz a pesar de todo. Feliz de corazón vendo aos fillos e netos ao seu redor. Nin tan sequera podía estar á mesa, ela como cociñeira parecía condenada a estar preto da lareira enchendo as fontes: Cocido de fartura con repolo, arrós con galo do corral e aínda carne asada coas pataquiñas ben adobadas. Logo non podía faltar o seu roscón de pan e ovo con marmelo e un cafeíño de pota.

Pero a mesa do sobrado servíu para moitas máis cousas. Así, era o cadaleito dos defuntos da casa. Na festa cuberta de branco e, agora tinxida de negro! E riba dela a caixeta co finado da familia. Cantas veces durante o día serviu para a festa e esa mesma noite de cadaleito! E moitas das veces, milleiros delas, pola enchenta sobre todo do vello da casa. Sequera ía fartiño, dicían por costume as rexubeiras no velorio! Ai, pero sei de casos onde ao vir de enterrar ao vello, cambeában o pano negro polo mantel de festa e veña a esmorga na mesma mesa do sobrado. Era unha costume nas aldeas de terra adentro o xantar ou a cea do soterro. A mesa do sobrado era tamén a do banquete do casamento da filla da casa. E os noivos espreitando á noite para probar cama de xergón con cazula ou lá de ovella, pois, de palleiros e cabanotes estoupaban de cheos. Pero a morte do pai da noiva polas dúas xerras de viño, máis as perfias de coñac da malla dourada, facíalles pasar a noite en véla en vez de velarse como mandara o crego, segundo o libro. E para iso tanto premer no sexto mandamento! Nun intre, as cantigas de ruada convertíanse en chantos de arrepío.

Durante o ano, a mesa do sobrado servía para pasar o ferro á roupa enxoita no cordelo da horta ou da eira. E así quedaba ateigada e todo amoreado. Cada domingo para ir á misa, remexíase na morea buscando o calzoncillo de felpa ata os pés, o elástico, o pelelo o pantalón e a camisa branca planchada. Elas, as mozas da casa, buscaban con raxeira entre a galloufada que os seus irmáns lles fixeran as súas bombachiñas feitas pola costureira do lugar, a saia, a blusa e as medias coas ligas. Todo na mesma mesa e así durante o ano, pois, non había tempo coa labranza de acomodar un trapo no estante do roupeiro. A mesa do sobrado era a oficiña da casa, e, á luz das raiolas da fiestra, nela escribía a moza ao noivo na mili. En col dela desenvolvía o pai as escrituras amalloadas con cordeliños e cos lentes mercados na feira relía os lindes e ferrados das leiras, chousas de piñeiros, pradeiras e…, a mellora da casa que á súa dona lles deixaran os devanceiros sogros.

Na mesa do sobrado de unha remota aldea galega, que por suposto non vou nomear, fun testigo como convidado na miña vida musical dun feito que endexamais esquencerei. Por non haber fonda onde xantar e sendo costume nas pequenas aldeas de levar un músico a cada casa, tocoume para unha delas. Na cabeceira o patrón e uns vinte comensales ao redor. Unha das fillas viñera de Suíza á festa e estaba fronte a min. Coa euforia de nova rica polo da emigración, (pola escola que amosaba, debía traballar nunha oficiña, pero coa fregona) deseguido se fixo coa atención dos convidados. Logo de súa nai facer de cociñeira e criada, sentou á mesa ao lado de esa filla. Minutos despois e por suposto sen querer, a patrona tropezou, mentres servía a comida, nun vaso de tinto que sen poder evitalo arrolou sobre do novo e rechamandeiro vestido da súa filla: “Usté xa non tiña que estar acó, non sabe estar como a xente, é un atranco na mesa, vaia de aí para a cociña…”. Quedei e quedamos todos abraiados en tal ouvir. Menos mal que a tratou de usté mentres choraba polo seu vestido! A humilde da nai baixou a caluga sen dicir pío. Pobriña, na súa casa, na súa festa, na súa mesa do sobrado.