Lola a Pescadora.

Parte dun capítulo da miña primeira e inédita novela baseada no Corme do século XII.


Fora no 1.120 cando na Praza do Pan abrira unha nova cáneba que tiña de todo. ¡O de todo é un dicir! Pero foi o non vai máis naquel entón. E na mellor encrucillada. Era dun mozo solteiro e de bo ver que viñera de Baio. Chamábase Evaristo, pero logo se alcumou O Baiés. ¡E non fixo falla máis: bo mozo e forasteiro, mulleres a polo tendeiro!
Pero velaí que dous meses adiante o pobriño caeu. ¡Non, no chan non, máis lle valera! Esvarou sen “querer querendo” nos brazos dunha viúva nova: Lola a Pescadora, como así se coñecía. Dicían os máis vellos do Porto que: “pescando homes, había que deixa-la”. Ós sábados á noite e na baiuca do Río da Roda, seica preparaba lapas e minchas en salsa verde que había que chuparlle o dedo. A ela, cando che daba a salsa a probar, despois..., o que lle cadrase. ¡A verdade era que estaba para zugala, a ela!, (Deus mo perdoe se peco, pois, eu aínda era un rapaz e sen facer a primeira comuñón).
O primeiro finado de Lola, fora máis ben un tapa faltas. (Finado, non home.Ten que haber de todo na vida). O seu era estar ben mantido e despois unha boa sesta. Seica palmara na cama despois da cea (máis ben unha chea) de Noiteboa. Polo visto, comera bacallau con colifor, raxo frito e case un molete de pantrigo. ¡E a súa caneca de un tinto purrela que, algo mollaba! Logo disto quíxoa endulzar cun bo postre: “Lola, baixa do andel o marmelo, pasas, figos pasos e queixo.” E viu os xeonllos dela ó subir á banqueta. Logo veña dúas perfiñas de sol e sombra, pois, un día é un día e noiteboa só hai unha ó ano. En vista do “visto” e para rematar, ou máis ben rematarse, non deixou para mañá o que podía desfrutar hoxe: Facer uso do matrimonio que, para algo estaba casado como Deus manda.
Segundo ela contou, el botou un: ¡ai, ai!, e ela pensou que era de prace. “¿Logho, xa te vas, meu home?”, seica lle dixo ela. Ouvío outro ¡ai! e..., e fórase. Fórase para o outro mundo. Estaba morto. ¡Quedoulle a Lola coma un paxariño no inverno!
Pero ela tivo moita dor por el. A dor foi que lle quedou encima e case lle rompe as costelas co peso. Ela foi logo a que berrou uns ¡ais! Pero de socorro, pois, tivo que pedir auxilio para quita-lo de encima. Ó final e como non daba chegado ninguén, batíoo da cama en baixo. A dicir verdade, quitouno de encima dúas veces; unha que pesaba dous quintales e outra que non gañaba un maravedí á semana.
Non sei se por bate-lo ela da cama ou non, pero o conto foi que ó finado saíronlle cornos cando estaba na caixeta ata na mesma queixada. ¡ Mesmo parece cornudo! Dicía a xente no velorio.
Malia a cousa, pero coma un bo cormeán, foi el quen deixou unha frase para a historia: “De grandes ceas, están as sepulturas cheas”.
Con todo, ela sufrio moito; moito, moito, moito. Á hora do enterro saímos con el nun carro de vacas. ¡Calquera cargaba con semellante morto ata a igrexa do Santo Hadrián Vello! Ela -a viúva- no Río de Riba, como tiña moita dor, subiu tamén ó carro. ¡O crego non quixo leva-la no seu faco, senón a condenastra xa subía con el!.
Agarrada ás caínzas, foi sentada na caixeta, co cu sobre da parte da cara do seu finado. E chorando moito coa dor. Logo soubemos que a dor fora unha punta da caixeta que cravara nunha nádega. ¡Pero mira ti, ela foi no carro e nós a pé! Cando o baixaron á cova, ela botou un chanto de súpeto que o crego co susto case baixa co defunto. ¡Ata seica se escoitou na Aldea! Logo tivo a fineza -coma os ilustrados e ricos-, de botarlle unha presa de terra encima. ¡Ai non! Á volta veu no carro de novo pero puxénronlle un coxín sobre un monllo de palla. Viña moi desgustada. Esvaecida porque daquela non se cobraba a viuvez.
Ó día seguinte Lola seguira pescando pois, para algo era a súa profesión. Pero o Evaristo era troiteiro do Río Grande de Baio en non picaba con amocelos. Unha asada en tarteira de barro e ateigada de minchas e lapas en salsa verde, foi a maneira de pescar ó mariñeiro de auga doce. ¡Tamén viña cheo de troitas, todo hai que dicilo!
Evaristo era bo rapaz e tivera dez anos moza de reigo. Eran da mesma Piroja, baixo de Monte Torán. Un domingo de feira en Baio, un tratante de Santa Comba pescoulle á Benita mentras el pescaba troitas no Río Grande. Daquela as feiras eran de moita pesca, mais a ela non lle sabían as da porta e subiu a rilleira de S. Roque do Monte para probar as do Xallas.
O noivo, aflixido e coa raxeira, pillou Roncadoiro abaixo camiño do noso Porto e buscando un novo horizonte. Era visto que Evaristo, nacera co seu fado: o de ser pescado.

Corme Cháns Cousillas