Salón Miramar: 1945

O día de Noiteboa do 1945 abría as súas portas o salón Miramar, o que a nosa xeración recorda. Tiña eu un ano e dez meses. ¡Xa vedes que caletre e memoria de envexa! Pero non, aquel día non fun ó baile aínda, quería probar o turrón brando, pois non tiña dentes.

Entrando en serio no tema que nos trae: "Lembrando os salóns de Corme", sería este o que fixo pechar as portas ó de tío Jesús de Crúz anos adiante. Pero namentras competiron ámbolos dous, ata mesmo había ofertas. Así como ledes: O-fer-tas.

Consistían nisto: "Para el domingo que viene, las chicas entran gratis". E xa non fai falla explicar máis, tralas mulleres sempre foron os homes: abarrote total. Daquela non facía falla ír á Coruña ás devanditas ofertas. ¡Pero ata viñan de Sada cinco taxis, case nada! Ás ofertas non, ás mozas. ¡Non era de extrañar!

Outra novidade deste novo local, era que o señor Manuel -home que sempre me tivo meirande aprecio- anunciaba os domingos antes: "Po domingo que vén, vou traer un trío de cinco da mesmisma Coruña, xa fun onte no Guillén tratálos".

Lembrando anécdotas deste salón, pasáronme unha os músicos que facían plantilla fixa no Miramar: Anselmo, Angelito, Agrelos-Serafín, José de Primo, Basilio (meu pai) e anos adiante eu ó cumplir da mili.

A cousa foi así: Trouxera o señor Manuel un domingo, ao trompeta solista da banda municipal da Coruña: Panchón. Era, recordo, un home pequeno e gordiño que, por suposto, tocaba mui ben. Namais subir ó palco e en plan de musicazo, agarrou o atril de Angelito e apartouno para atrás dicindo que non lle facía falla para nada, que tocaba de memoria. Angelito, cun sorriso mordente pillou o atril de novo e estrujándoo contra o solo do palco -ó atril, ó Panchón ... - dixo entre dentes, pero que oíse o famoso trompeta: "¿Verdá atriliño, que non te vás mover deiquí?". E non se moveu. Nin o atril nin Panchón. ¡ Vaia se escoitou!

Outro domingo, pero xa formando eu, viñera Celsa Bolón, de Carballo, a cal gañara o Desfile de Estrellas en Radio Nacional da Coruña. Subío ó palco e sen máis ensaio comezou a tararearme: "A la feria de Graná". Eu fun seguíndoa e de contado comecei acompañado da batería. Logo, ían entrando todos eles que eran tan artistas que eu quedaba abraiado. Así, sen máis ensaio coas atraccións.

Pero o "calvario" do Miramar eran esas tantas portas pechadas que ollades na foto. Pero non polas portas senón porque lle quitaban as contras ó domingo e veña a carretera (sen asfaltar como podés ver) ateigada de solteironas e mozas que tiñan ós mozos no mar. Había que gardarlle ausencia ¡Ai non! Pero viúvas non había ollapeando, daquela era mal visto.

O asunto era que as parellas non tiñan escapatorio pa apretugarse un pouquiño siqueira. Doce colgantes con bombillas de cen e os cristales ben lavados da polvareda do Guillén eo Cotelo, era suficente para frear os pulos do máis atrevido mozo. Só quedaba, para poder "amarrar" un pouquiño, a esquina onde vedes -na foto-uns pinos na beirarrúa. ¡Pero só cabían dúas parellas! As demais..., a flor de escaparate: "Ai, neniña, mirade á filla de Leonor, debiu empezar hoxe co fillo de Lola do Cabazo", dicía unha na carretera. "Ai, pois abofé que a pagha ben" matizaba outra. "Vaia, vaia, se parece un patacho ó lado dela, non mo dighades a mín", isto era a máis entendida.

E así de cote un domingo tras doutro. Non había quen sacudira aquela chusma da carretera. Só tía Susa da Noite. A pobriña estaba mal e de pascua en venres refrescábaas cun caldeiro de auga.

Pero unha noite os rapaces urdimos botar unha man ós de dentro. Se Diolo quería, nós tamén seríamos mozos algún día e aquilo non era de lei. Pillamos na rilleira da Arnela, uns recortes de lata que tiraba alí o señor Arán, fixemos uns ganchiños e..., mentras ollaban ás parellas coa caluga erguida para ver mellor..., rás, polas medias de seda. Non quedou unha.

E remato ateigado de recordos e nostalxias. ¡Ata quince bailes no mes de decembro! Cinco domingos máis bailes dos quintos; de arribadas e gratis; Noiteboa, que se paraba ás 11,30 para ír á Misa do Galo e logo veña a seguir; Navidade e S.Estebo no outro día. Logo, xa viña fin de ano, aninovo e Santo Nome de Xesús, que era festa en Corme.

¡E que dicir do ambigú que atendía tía Esclavitude, a irmá de Manuel! Só cervexa, sol e sombra ou clarete para os homes e, ás mozas, como moito, un vasiño de Revoltosa, por mor de apagála secura, pois..., a fervura xa se nos apagaba a todos namais saír á estrada no mes de xaneiro.

¡E as fermosas mozas da Aldea, cantos traballos pasaban! Todas elas cos zapatos de taconillo baixo do regazo e logo preto da casa de El Otro, veña a cambeálos.

E así meus, así nos fomos declarando cada un como poido. Pero iso sí, con luz abonda, non había engano, a cara descuberta. Logo, non podían nin podiamos dicir que eramos feos/as. (Perdón, non hai ningunha muller fea, só que..., hainas máis fermosas unhas ca outras...: feos somos os homes).

P.D. Irei engadindo segundo as lembranzas vaian rememorando. Amplar fotos premendo nelas e movéndoas . Son fermosas en recordos.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Manuel Fernández, de apodo Borrachón, foi un home loitador industrial e comerciante nato.

Casado con María (Maruja) Amor, eran os dous cormeláns. Sen saber ler, nin por suposto escribír, chegou ó que moitos sabidos non foron capazes, agás que a todo isto coa salvidade que sempre o fixo: dende a maneira máis honrada.

Viviu o seu salón con verdadeiro agarimo e profesionalidade, e impoñendo un respecto ata o punto de pillar, cando fixo falla, un vergallo e poñer orde. A súa constante era: Clientes sí, pero gamberros non. En canto ó seu antagonismo de rivalidade comercial, non pasou do normal en calquer outra actividade do mesmo ramo.

Del gardo no arquivo de meu pai Basilio, uns contratos de bailes que el asinaba cunha rúbrica sempre igual e dificil de semellar. Tanto quería ó seu salón, que deixou testamento oral para cando lle chegase a hora do seu pasamento (o segundo, como todos cormeláns sabemos) que fose velado no seu salón. E así foi como a súa familia tivo a ben cumplir a súa derradeira vontade: poñendo o cadaleito onde el deixou dito: No Miramar.

Lembrando os nosos salóns de baile

SALÓN DE JESÚS CRÚZ
Corme

¡Canta lembranza, meus! Antes tiñamos dous cines e tres salóns de baile nunha soa parroquia. Agora somos dúas e, que temos no século XXI? Nin tan sequera coma os máis antergos bailes: O do Rascocú, dos Bochiños ou o do Cangrexo; este, na casa onde eu vivo, na Fonte do Campo. Pero aínda quedan na noite do tempo cormelán, moitos máis que neste intre esquecín.
No meu recordo a eles, vou comezar co de tío Jesús de Crúz, (tío, trato agarimoso en Corme) onde hoxe está a cafetería Roncudo. Sen dúbidas e cos datos que teño, este foi o salón máis antergo dos derradeiros, como foron: As Delicias e Miramar. Para isto, baséome nos datos de Alexos Blanco, o da Pesqueira de A Trabe que naceu no ano de 1910.
Segundo el, cando estaba aprendendo a músico en Corme Aldea con dez anos (1920), baixaba ós domingos ó Porto. Para poder entrar gratis e fóra de idade, “ofrecínme a tío Jesús de Crús para tocarlle o organillo”.
E así foi como con eses anos comezou a facer das súas trouladas. Co manubrio na súa man, Alexos comezou a tolear ós mozos. Cando a el lle petaba, apuraba a manivela e logo ía..., ía...,ía delongando amodiño para que as parellas puideran apertarse un pouco. Era entón cando os ollos dos mozos pasaban de olla-lo encabuxados a..., miralo agarimosos. ¡Quixera que virades a cara de picarón e o sorriso cando mo contou con 98 anos! Coido que foi Alexos o que inventou iso de: “dislloquei”. Así en galego, coime.
No que a este salón respecta, tiña no centro unha columna de madeira a cal estaba decorada con seis espellos nos que reflectaba a luz de carburo que xa naquel intre o tío Jesús tiña canalizado dende un depósito, como asimesmo a auga de un pozo por medio de unha bomba de achique manual. Por outra banda, este salón fora o primeiro cine (mudo, naquel tempo), que tivera a nosa vila. Polo que poiden saber, o señor Jesús era un home de boa situación económica, así como mui adiantado en ideas modernas daquela época.

En canto ó artístico, recordo unha ocasión que viñera actuar de atracción unha cantante: Mari Carmen. (Polo que oín contar viña a miúdo e algunhas veces coa orquestra Mallo). Tiña eu oito anos e meu pai tocaba con outros músicos da súa banda. Logo de moito rogar toda a tarde, conseguín que me levase con el. Ben pieitado, ía eu da súa man que non o cría ó longo do noso Campo, aínda sen asfaltar.
Non esquezo que namais entrar, o local xa estaba ateigado de mocidade, pois o feito de vir unha “artista” da Coruña cantar, aquilo era o non vai máis. Viñera no Guillén e nel marchaba pola mañá.
Ó palco na esquina onde agora está a porta do bar, había que subir por unhas escaleiras pintadas de branco. Da cantante recordo que subiu cun vestido de folclórica e cantaba as clásicas pezas de moda daquel entón: “Tani, mi tani”, “El cordón de mi corpiño”, “Pasodoble te quiero”, “El negro zumbón”, “Camino verde”, “María de la Ó”, etc.
Con respecto á foto xa ollades: a primeira casa á dereita era o salón fronte ó solar do bar Ricardo. Solo se ven dúas portas, pero tiña tres. Máis diante á esquerda, a “Casa dos Cans”, como así se coñecía por unhas tallas na súa galería. E de fondo, o arco que se erguía os días de San Roque e que aínda eu recordo. ¡Cantos añoros me trae! Logo, fardando polo noso Campo, xa vedes os nosos devanceiros fumando con chulería. ¡Ai non!
E só dicirvos ós da miña xeración, que nese local declararon o seu amor nosos pais ás nosas nais, non como agora que nin se declaran nin casan. E sen bico, que era pecado. Había moita luz no salón. Pero..., fóra ningunha. Mais iso si, moito amor. Xeito deberon buscárllo que aquí estamos nós. E a moita honra.

Nota:Premer a foto e sae pantalla completa movéndoa a ambos lados.

Os nosos cines: Avenida e Olga

Foto da película cormelán:Unos pasos de mujer.

Dentro do ciclo de cine que vén de rematar a Asociación de Veciños, nada mellor agasallo que lembrar ós nosos dous cines como foron: O Avenida, aberto no comezo do 1942 coa película “El famoso Carballeira” e dous anos despois, no 1944, o cine Olga, que abría as súas portas na preta casa do lado, na rúa Real.
Este novo local –o Olga- dou comezo coas seguintes películas: “Mi cielo andaluz”, “Romeo y Julieta”, “Pepe Conde”, “Sin novedad en el Alcázar”, “Vida de Carlos Gardel”, “Margarita Gautier”, “Caminito de Gloria” e “La espía de Castilla”.
Con respecto a este novo cine, fora construído por Luís Ferro Souto-de Armelina-cando aínda non existía prácticamente o formigón, pero este lembrado ebanista fixo unha xoia para a posterioridade de Corme. ¡Un local que nunca debera ser derrubado pola súa beleza e aforo! Pero así son os sinos dos tempos.
Nesta primeira lembranza, tócalle a quenda ó cine Olga, pero sen esquecenos do Avenida, dos cales e segundo a miña opinión, vou facer unha semblanza do seu quefacer durante o tempo que lles tocou aledarnos.
O 1º local, o Avenida, da familia de Dna. María Mosqueira Manso, era rexido polos seus fillos: Santiago+, María Luísa e Isabelita. Era coñecido coma o cine de Doña María. Nel proxectaban películas moito máis comerciais, como eran as de: Antonio Molina, Pepe Blanco, Sara Montiel, etc. Un reflexo do que a día de hoxe coñecemos como “Cine de Barrio”, que logo completaba con vaqueradas e de mosqueteiros. O que soe dicirse, máis sinxelas e entretidas para un público que ía a aledarse e uns nenos-no infantil- que, o importante era semellar logo ó “Chico”; o que daba un bico de “tornillo” á máis guapa. Os púberes quedabamos abraiados en tal ver naquel tempo.

-------------------------------------------------------------------------------------
En canto ao cine Olga, sempre se carecterizou por películas máis serias e para un público que buscaba cineastas innovadores. Pola súa pantalla lembro pasar: “Lo que el viento se llevó”, “Ben Hur”, e un longo etc. de directores extranxeiros, malia iso sí, pasando antes a correspondente censura do réxime, calqueira das cintas dese tempo.
Dende sempre o Olga estuvo rexido polo ledo e querido amigo: Manolo Neira Pasandín+. Picarón e simpático coma el só, cando poñía unha película de amor, o condenastro sempre facía que rompía a cinta. De súpeto acendía as luces e..., e aló quedaban as parellas de noivos peliscando ou roubando un bico -polo de semellar ó "Chico"-cada unha como podía.
Para nós, os rapaces daquel tempo que só íamos o infantil do domingo -cando cadraba, pois custaba dous reais- había un entendido que ía ós dous cines. Sábado a un eo domingo ó outro. Era tío Pillo (Elpidio Cháns) quen tiña que dicirnos cal das dúas películas semanais fora a mellor. Diante do seu ditame, non cabía entre os rapaces máis discusión. Quedabamos apabullados escoitando a súa versión ¡Canto sabía de cine!
En canto á competencia entre ámbolos dous, lembroa de moi boa amizade. Ó sábado había que ir ver “as carteleras” que os dous colgaban nas súas fachadas. Santiago de Doña María, engadía un texto nun meirande encerado vertical, facendo xa un comentario adiantado. Asimesmo recordo como as colas chegaban diante das taquillas de ámbolos dous locales ¡Aínda que non houbera para cear! Pero os dous estaban ateigados. Era a ilusión e a diversión que había naquel entón á falla de radio nin televexo.
Naquel tempo, viñan mozos de toda bisbarra e ata do mesmo Carballo. Pero non era polo cine. Era polas nosas mozas, ás cales convidaban no “paseo do Campo” a ir ó cine. ¡Non era de extrañar!
No ano 1955 o cine Avenida pechou as súas portas. O 17 de setembro do 1978 baixaría o pano o noso derradeiro cine Olga logo de ver: “Demasiado riesgo para un hombre ”.
Toda unha páxina inesquencibel na historia de Corme.

A nosa Filo

Velaí a tedes hoxe: tiña o seu retrato no meu arquivo e eu sen decatarme diso; a vellez non ten cura! Tamén é certo que non souben poñela aquí onde a vedes; hoxe atinei de milagre. Pero o conto que me trae, non é outro ca dicirvos que non está maliña; está sentindo a chegada do outono e, por iso deixou de comer e veña a durmir.

O asunto é que non entendo moito destes animaliños -e doutros tampouco- e xa me asustei ó ver que non facía de por vida. Pero aínda así, nunca fixo as cousas deste ano: envolverse nunha toalla -cabeza incluída- e así pasa as horas da noite e do día mentras eu tremo que afogue por falla de ar, e, veña a destapárlle a caluga. "Pero home, ti non ves logo que tamén está debaixo da auga e non afoga?", dime a miña dona. ¡Canto saben as mulleres!

A verdade que non somos nada sen elas. "Home casado, muller é", di o refrán. Pois nin co esas: Non sabemos zurcir un remendo nin coser un botón; facer unha cama (eu fágoa, pero sae como pode); planchar, a cousa do mundo que nunca xeito lle dín; ter a roupa a punto, sexa inverno ou verán; de facer de comer, prefiro non falar, a verdade é que me vale calquera cousa con tal que estea cocida. Ai, que me esquecía: a louza lávoa eu e tamén paso a vasoira, iso si que me gusta.

A verdade meus, aínda que nos riñan, temos que calar; é o mellor; e aguantar o sermón sen dar chío aínda que se lle pegue a tortilla ou o caldo. Nin pío meus, sei dalgún que protestou polo guiso sen sal, e..., zas, pola face abaixo todo prato de arrós.

Xa ledes, comecei coa Filo e acabei falando das mulleres. Pero ben. Achantando que é xerundio.

A nosa tortuga

Chámase Filomena e ten 12 aniños, case nada. Pero mirade vós do que me decatei hoxe cando estaba lavando dous pocillos do almorzo. Máis ben, eran tazas coas súas culleres.

Eran as oito da mañá e iamos á Coruña. De pronto olleina coa caluga agochada e pensei o que nunca me pasara polo senso: ¿Terá mal, e, se lle doi a cabeza, os ollos, ou a barriga? Tamén pode ter colesterol, ou ácido úrico, ou ó peor ten reuma.

As galiñas cacarexan; ladran os cáns e as rás croan; roña o porco e o gato miaña ¡ Pro ela sen voz!

Sentínme egoísta por nunca fixarme nisto. Doce anos na casa e eu sen pensar que tamén é de carne e óso. Máis ben cuncha, pro..., tanto ten. E a pobriña sufrindo sen poder pedir unha sinxela aspirina. Toda unha vida e sen dar un pío. Doce anos e sen queixarse de nada.

Non fai moito morrío o seu compañeiro: O canario. Era máis vello ca ela. El que aledaba as mañáns co seu rechouchío, sobre todo nos días de sol, tiña a súa xaula mesmo enriba dela. E foise, pero nós sen saber o que maxinaría Filomena, a súa compañeira de tantos anos. Dalgún xeito quedou viúva. Quizais tivo a súa dor e..., xa non ten quen a esperte.

Agora amosa o outono e dámonos conta da súa soidade e tristura. Deixámola pasear ó longo de todo o piso e hoxe -xustamente hoxe- deitouse no chán preto de ventá, envolvíuse nunha toalla e así leva todo o día sen comer nen beber.

Non sei porqué, pero dende pola mañá non deixo de matinar nela. Hoxe, non sen tempo, dinme conta de que sinto por ela; máis do queu pensaba.

Galego sí, ou galego non?

Nos xornais de hoxe, 14 de setembro do 2008, salientan unhas novas do Clube Financieiro de Vigo, onde poñen en dúbida a importancia do idioma galego. Sinalan os asinantes a súa postura na cal dín: "As linguas vernáculas están moi ben para andar por casa, agás que máis ben coma un belo adorno". Entre outras moitas cousas, definen o idioma galego coma: "un atranco e pérdeda de tempo", deixando claro que: "con el, non se vai a ningunha parte".
Mirade vós por onde me chove un xerro de auga fría. Agora que estaba eu dando "caña" para ver de facer o "meu" Celga-4, veñen estes innovadores falando que: "o importante é o castelán e o inglés". ¡Deica aquí chegamos, progres! Logo destas afirmacíons, coido que sería mellor ír dunha vez por todas e sacar do baúl dos recordos aquel esquecido Esperanto.
Deben olvidarse -os nosos financieiros- dos vascos e cataláns, aos cales nin nomean tan siqueira de pasada. ¡E falan vasco e catalán! Os de Vigo non, os devanditos citados. Eles, os nosos, deben falar de seguro o castelán refinado: "Fuistes por casa?"; "Llamastes a mamá?"; "Toy cunos amigos"; "Mi mujer vá cunas amigas", e así unha ristra de refinamentos que fan deles unha clase de élite cando viaxan ó seu Madrí añorado, e alí practican coa Jet-Set do Clube de turno.

O conto meus, que fai tempo veño ollando como máis de catro aínda soñan coa época medieval -por non dicir caciquil -ou xa máis preto, coa tristura do século pasado. Nel, xa falabamos castelán.

Vida Musical

Ben, pois aquí me tedes na miña salsa. Esta foto no Couto, foi sacada na actuación do centenario do Himno Galego o pasado ano 2007. E xa vedes como disfruto coa banda, a mesma para min na que eu me criei: a de meu pai Basilio. Sobre ela foi refundada a actual formación que agora dirixo. Dóeme que non leve o nome de Corme, patria bergantiñán musical durante o século XX, pero a vida é así. Malia isto, vou contarvos o que poñen os carteis das festas dende que eu tomei a batuta: Banda de Corme. Pero non porque eu llelo pida; sae das comisións da bisbarra.

Este ano batímo-la marca en canto a actuacións: corenta e cinco (45) sen contar que por mor dos chavales que están cos seus estudos, podiamos acadar unhas dez máis. Porque, todo hai que dicilo, a banda está neste intre formada por máis de vinte rapaces e mozos, e sete compoñentes maiores. En canto aos mozos, pois están en estudos de grado medio e superior musical, uns, e universidades e escolas -segundo a súa edade-outros. Pero todos cunha formación musical diña de envexa para a miña xeración.