A RAÍÑA DE GONDOMIL

Dende que eu era neno, que tampouco hai tanto tempo, algúns cormeláns queren manter a lenda que tivemos unha raíña en Gondomil  chamada Dona Urraca. Quizais non estean descamiñados, porque, a verdade que Gondomil algo de lenda esotérica tivo desde antaño comezando pola tristemente esquecida e esnaquizada  Pedra da Serpe. E tamén a súa vista de privilexio ollando toda a nosa Ría de Corme e Laxe, así como o seu enclave de antergo paso como saída e entrada de Corme Porto. Non en van este rilleiro atallo quedou para sempre nomeado como: Camiño das Regateiras.

Mais, cando o río sona, auga leva, e nesta fermosa e soleada aldea aínda quedan vestixos dunha casa feudal, pero que tampouco foi un castelo como para unha raíña. Tamén  a historia nos conta que efectivamente houbo neste lugar moita fidalguía e señorío como iremos vendo. Cóntase tamén, que no 1750 o noso ilustre almirante Francisco A. Mourelle de la Rúa naciu en Gondomil.

Pero enriquecendo un pouco esta historia: A verdadeira raíña (e “madriña” de tódalas Urracas) foi Dona Urraca de León e Castela, que chegou a reinar á morte do seu pai o Rei Alfonso VI no ano 1.109 cando ela tiña 28 anos.¡Ai, pero que historia a desta raíña! Agora que estamos no inverno tedes tempo de ler. E velaivai.

(Vexamos logo a historia da verdadeira raíña, dona Urraca)

Dona Urraca, a de León e Castela, que  nacera o día de S.Xoán do 1.081, era filla de Afonso VI,  e casou con Raimundo de Borgoña. O individuo, era un francés de Francia. Seica era “de la nobleza”. Pero a xente dicía que era un fragüante que veu por aí abaixo a “velas-vir”  buscando comenencia. E atopouna casando axiña con ela antes que outro lla limpara. E como era de ser, tiveron un fillo: Afonso VII. Pero o pobriño do francés logo palmou. Disque unha disenteria o levou ao cemiterio. ¡Era visto!.

Durante a súa viudés -para ela dous moi longos anos-  tamén lle morreu seu pai  e foi coroada  Raíña de Galicia.  Con tanta cheúra, de seguido lle apareciu un novo galán. Ante isto e non vendo que facer con tanta terra, donou Galicia ao seu fillo, para quedarse  ela e o  seu novo home, Afonso o Batallador, coas coroas de León e Castela. Cómpre dicir que daquela, as viúvas xa se buscaban a vida. E rosmábase nos velorios: “A viúva chorando, home está buscando”.

E así como ledes: de agasallo, Galicia. Como se foramos un xoguete para o neno!. “Ala Afonsito, haí te quedas namentras nos vamos de luna de miel. Da buena cuenta de los Gallegos, que, rosman mucho y tienen retranca, pero no facen  dano”. Eles falábanche así, no seu castrapo da época.

Malia que o casamento non foi de perdura, pois, parece ser que non leiravan. Tamén se dicía que ela  lle poñía os cornos de cotío. Ante isto o seu home encerrouna nun Castelo preto de Zamora. Namais enterarse o Papa de Roma, terciou antes que se botasen as mans, e concedeulles o divorcio no ano 1.114. Dixeron que era nulo debido a ser  parentes...,  sempre hai amaños.  Este casamento durou tres anos escasos. ¡A verdade que se a finadiña dona Urraca foi tan doce e zugosa como as súas peras…,véigana os demos¡.

Deica iso para adiante, a pobriña Dona Urraca, viúva, disvorciada e desconsolada,  parece ser que se deitou con máis de un, de dous, de tres ou de catro. Así, e ós 44 anos aínda tivo que parir outro fillo sen pai. A culpa levouno un tal: D.Pedro González de Lara. O proveito, ¡vaite ti a saber!  Pero fixo ben aproveitar, miña raíña, porque ó ano seguinte, o 8 de Marzo do 1.126 a pobriña morreu con só 45 anos. E aló quedou unha criaturiña sen nai nin pai. Pero iso si, co pan debaixo do brazo. E de pantrigo.

A vida foi pasando, e, anos adiante, aló polo 1.178  sería  Rei de Galicia, Fernando II. Disque era neto de Dona Urraca… se cadra. Daquela non había deses análise que fan agora, iso do “urro  hache  efe”. Pero aos nosos requeretartaravós parroquianos tanto lles tiña un coma outro!

Volvendo ó conto

Con respecto  ás Urracas que houbo por aquí, tivemos a de Laxe, Dona Urraca de Moscoso e señora de Gondomil, pero nada que ver coa viúva do francés de Francia. Seguía sendo un nome moi usual naquel intre, sobre todo porque o levara a Raíña de León e Castela. Xa che había modas daquela entre os ricos como agora.  Dicían eles cando tiñan un bauticeiro: “Ya la niña tá bautizada,  le posimos  como la Reina, Urraquita”. E ala, veña Urracas. ¡Nin que fora tan bonito!. Logo cando facían un ano as criaturas, falaban entreles: “Ay, no sabedes lo lista qués la niña, faló y andó nel mismo día”.¡

E os anos foron pasando, pero o feo nome de Urraca seguía sendo fermoso para toda a nosa nobreza. ¡Ata as mellores peras dos froitales tiveron que levar e levan ese nome de por vida! Así foi como na nosa comarca, a familia Moscoso, tan afincada no noso contorno, aínda bautizaría en Laxe  no século XIV  (tres séculos despois ó remate da época medieval) á tal Dona Urraca de Moscoso y Castro.

A partir desa data, xa aparecen con ese apelido tantas Urracas como as ditosas peras cada primaveira. Esta familia foi a que erguiu a Igrexa de Laxe e contaban ademais co título de Condes de Altamira.

Centrándonos na verdadeira historia, anos adiante ou mellor séculos, atopamos como no 1698, o Mosteiro de Sobrado, afóralle o lugar de Gondomil a D.Antonio Moscoso e Caamaño, emparentado co conde de Altamira, aínda que o señor da casa fidalga, era D.Antonio España. Poucos anos despois, no 1706, bendícese neste lugar a Capela e Santuario na honra de S.Antón de Pádua, erixida por Thomás de Monroy, arcebispo compostelán.

A todo isto, debemos lembrar que a nosa primeira Igrexa Parroquial, Santo Hadrían Vello, estaba a escasos metros de Gondomil, nas Salgueiras, clausurada no 1791 cando se inaugurou a de Corme Aldea. As súa ruínas, aínda estaban en pé no 1915. Con este dato, e se nos fixamos en toda nosa comarca, podemos ver que as casas fidalgas e castelos, estaban case sempre preto das igrexas. Sen ir mais lonxe, temos as Torres do Allo, a Penela en Rioboo, as Torres de Mens, Pazo de Caión, Casa do Arco e do Aplazadoiro en Laxe, as Torres de Cereixo e un longo e.t.c. A isto debemos engadir, que, moitas casas fidalgas, tiñan a súa propia capela.

Vemos logo, como os novos donos de Gondomil aínda conservaban dous séculos adiante o apelido Moscoso. Sen dúbidas creo que efectivamente as casas nobres de Gondomil foron erguidas por esta nosa fidalguía. Pero de raíñas nada, condesas e menos mal. ¡ E de boa se libraron os nosos retartaravós con tantas loitas polo poder de terras, castelos, fortalezas e predios! De habermos  tido raíña, nós non estaríamos aqui hoxe contando o conto.

En certo xeito, a beiramar non lles era de grande interés á nosa extinxida jett-set da época. Porque eles non eran de comer barbadas, farros, bicudas nin xurelos. O da fidalguía era o pernil, galos, coellos e pantrigo. Perdón, tamén comían en tempo de inverno polo refriamento dos pés: caldo con repolo e ollos de graxa amarela, todo hai que dicilo. O consomé aínda non se inventara.

 E así estaban os pobres cos padecementos da ghota. “Y los pobres sin gota”, queixábanse entreles, a nobreza de alta alcurnia. E o pobo tamén rosmaba entre dentes: “Pois nós non che temos ghota, pero ghota que levar á boca”.

Malia todo isto para a nobreza, foi tamén, que, había unhas visitas na beiramar que non viñan traer as rendas de alugueres de leiras e pardiñeiros chamados casas, estes viñan levar: Había mouros á vista. ¿Como iba haber raíña en Gondomil?

A CAÍDA DA FOLLA

Hoxe é outro deses días que teño gañas de escribirvos, pero non sei de que. Así as cousas, de sotaque veume ao maxin que xa estamos no outono, porque na camiñada ó muelle onte pola noite, fun pisando as irtas follas que anuncian o outono. Ata aquí nada fóra do normal. E logo virá o inverno, diredes vós. E nun vira-vira amosara a primaveira florida, esa que abre os corazóns. Os novos, por suposto, que o meu e a Deus grazas, bo é que sequera vaia latexando, porque palpexar…, xa case non me lembro.

Non, non me tomedes por un vello lamenteiro que sempre se está queixando. Que non, ho, que estou coma un roble.  Ou coma un chaval, pero un pouco máis gastado. Ou máis usado. E nada máis que falar, un chaval total, agás que lle había que cambear algunha cousiña coma ós coches (fóra a ialma), por exemplo: a correa de distribución; a xunta da culata; mirar o dos gases (xa víchedes o que lle pasou á Merkel cos gases do seu home, perdón, quería dicir do seu Wolsvagen) e así catro pijadiñas máis. O do freno non fai falla, pois xa freno solo, a cousa é meterlle máis marcha.

De luces tamén, quero dicir que tamén ando ben, pois sigo vendo ás mulleres fermosas e ós homes feísmos. Ai, que me esquecía: o de cambealo aceite, pois,  xa hai tempo que…, que non llelo cambeaba á miña Mercedes, unha alemana que ten 29 anos, pero cun retoque de pintura aínda está de bo ver. Estamos tan “compentrados” que dixen: contigo ate a morte compañeira, a onde irei eu sen ti, ou ti sen min?

Mais falando do outono, todo ten a súa parte boa: as castañas de coiro asadas ou cocidas cunhas pingueiriñas de anís. Nada de fritós, agora uns caldiños por mor do refriamento dos pés. Quería dicir o de matalo porco, pero agora xa non hai cortellos, aínda que hai porcos sen cortellos, malia que a estes non se poden chamuscar polo de quitarlle a pelaxe e a roña.

Logo despois,  vén o tempo dos folladiños á tixola, á pedra, ou requentes ata no microondas. E con mel, esa cousa tan boa prá lamber os beizos, non coma eses pitillos na boca dunha bela moza loira ou morea. Eu sempre lles digo: pero muller, ¿non terás outra cousiña máis doce prá levar á boca?. Porque non me digades vós, que non é un estrozo ver unha boca tan feituquiña e zugando un cheirento cigarro.

E así quedan máis de catro solteiróns, malcasados  e ánimas meas, aterecidos de frío no inverno. Pero que non se ofendan estes últimos, porque os casados tamén temos noites de friaxe. Así, hai noites que por algún rifirrafe por culpa da televexo (mellor dito, da que non vexo), pois iso, que vás prá cama e cabía outra parella no medio. E veña a estarrecer de frío que xa non sabes se os pés son teus. E prá isto caseime?, digo eu.

Volvendo ó conto: non hai dereito a que estas  despiadadas prefiran un xaruto antes de quentarlle os pés a un pobre e desconsolado home. Porque un home sen muller, é coma un barco sen rumbo. ¡Menos mal que xa Deus goberna e imos indo diante!. Despois, por un remordemento de consciencia, aló virán as condenastras quentarnos os pés cunha candelexa o día de difuntos. Pero tarde piáches, guapas, nesa data  xa estaremos no inferno quentiños ó lado da  farándula feminina do mundo do cine, da música e do teatro. ¡Que non saberei eu por oficio!.

Mais rematando a cousa e agora que falei de música,   o condenastro outono deixoume sen chavales na Banda. Aló se me foron todos escagallados polas “niversidades” da contorna. E alí estarán os pobriños ateigados de exames e sen decatarse que está caendo a folla. Aínda que ben pensado, a eles de momento non lles quita o sono a caída da folla, pois entre clase e exame, chatean co Wassap de moda coas súas medias laranxas. Pero logo na soidade da noite e ollando dende a xanela como cae a folla das pretas árbores en col do céspede, cavilarán e…, e coa solfa das corcheas que de nenos estudaron, asubiarán (polo de o ir aprendendo) aquel tema de Yves Montand: Les feuilles Mortes.

OLA CORMELÁNS

Ante todo pedirvos disculpas por non escribirvos en tanto tempo. A dicir verdade, tiña pensado non seguir con este blog pola falta de interacción con todos os que me ledes, porque iso desmotiva a seguir escribindo. Case parece que un escribe para ninguén, pero non, alguén sempre me le.

Así as cousas, dicirvos que xa pasou o verán ¡Como se vós non o soubérades,vamos! Pasou e cén por hora, pois dende hai uns anos, falamos a muller e máis eu que o tempo agora nos pasa  voándo. Os días non teñen nada, e as semanas voan sen vento. E que dicir dos meses, cando te dás conta, outra folla arrincada. E xa logo volveremos ao nadal e outro aninovo á porta.

¡Ai, e cando eramos pequenos –agora xa imos “empequenecendo” de novo- non daban pasado os días para chegar e ser mozos!  Fun para a mili voluntario por vinte meses, xusto cando cumplin os 17 anos e pensei que nunca chegaría o intre de cumplir. E cando chegou o día firmaba por outros vinte. E velaí estaba eu de volta na casa con 18 abriles. Cando mellor estaba a cousa na Coruña dos meus soños. Cando quedei sen alento diante do semáforo fronte ó Obelisco despois do Teatro Colón. A cousa foi que viña de fronte unha bela señorita e tiven que sentarme no banco máis preto ata que me pasou o abafo. ¡Que cousas fai Deus!

Logo, nos xardíns de Méndez Núñez –o Méndez rico da miña familia, ai non- cada tarde escoitando no verán as actuacións no Kiosco Alfonso de aqueles grupos: Los Platinos; Los Duques ou Los Diamantes. E todo gratis á sombra das palmeiras. E mentres nós, os sorchos, intentando lighar chachas, aquelas marmotas que non querían vernos a dez metros. Debían pensar, e acertaban, que eramos pobres. ¡Como se elas foran ricas,vamos! Ricas non sei, pero estaban… máis que ricas. E con aquel mandiliño branco e ben almidonado. E nós veña a estar pendentes de collerlle do chan-por galano- o chupete que lle caía da elegante silla ao churumbel. Ata que cando a tiñas lighadiña, veña, cumpridos e á casa.

E de novo no Corme natal.  Chegou o tempo do namoro e as semanas eran máis longas que a Semana Santa de Sevilla ou a do Rocío en Almonte sen esquecerme da de Fisterra. O reloxo –aqueles Cauny que mercaban os mariñeiros en Ceuta, pois aquí non había- mesmamente parecía que non  andaban. Ou que andaban para atrás. E non daba chegado o domingo. E cando chegaba por fin o domingo, pois nada, que non daba chegado a noite. Malia que chegada a noite, pois nada meus, que a noite tampouco chegaba. Pero non chegaba “solutamente” a nada. Aquilo era un calvario de dor e sofrimento.

E agora ao revés: Xa pasou o Percebe, o Carme, San Roque e antonte o Faro. En nuns días aló irá os Remedios. E nin me enterei. E dentro de dúas semanas, veña a caída da folla dos árbores do xardín. Xusto cando está repletiño. Dicía eu hai unha hora cando baixaba ata o muelle: Que mágoa, agora que está a rebousar, veña a caída da folla. ¿A caída da  folla? Que frase tan cruel e despiadada!  Vós que sodes novos non sabedes o que iso significa. Pero eu si, co cal estou tamén no: O outono do Patriarca, o título da novela de García Márquez de quén acabo de ler: Cién años de soledad, por aquela peza/cumbia que tocáramos hai anos: Macondo.

Cando eu tiña  as Novas Ideas –Q.E.P.D., e que Diolas teña na Groria  moitos anos sen min, amén -sempre comezabamos con aquel tema de moda: El tiempo vuela. Pero eu non maxinaba que voaría tan pronto. E voou. Ou mellor en román/paladino/ cormellán: Voxou. Pero voxou sen haber vento de Nordés –ese que lle exportamos aos de Portozás-, nin Suroeste, a importación que nos devolven como vinganza aos de Cormelle.

Así que meus colegas, nunca digades que non a nada. Sempre que sexa cousa boa, por suposto. Disfrutade, viaxade, bailada, comede, bebede e…, e todo que remate en ade ou ede. Aínda que ben pensado..., mellor  en “ede”. Perdón que xa se me olvidou ese verbo,  xusto, xusto, xusto cando máis me lembro del, o que son as cousas. Xa o dicía Tío Xoquín do Riñote estricado coma un congro ó sol do abeiro da Solaina: “Non somos nada, e en calzoncillos menos”. ¡Canto sabían daquela os vellos!

E que sei eu que vós non saibades. Que cada día penso, maxino, cavilo –pois a cabeciña non para- que cando era pobre, pois era rico. E…agora, ai, agora non sei porqué, pero dame que é  ao revés. Xa o dicía Ciciolina nun programa da tele sen mando dos anos 70. (Disque usaba unha 120/130, dicían as mozas entendidas do Porto que viaxaban á Coruña no Ghillén cada seis meses e facían galano de ir a Saldos Arias).  ¿Por qué será? Dicía a italiana Chichiolina.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

P.D. E esperando algunha vosa resposta, quedo á vosa disposición. Atte

AQUELES BAILES NO MIRAMAR

Agora que un está na 3ª idade, é cando máis se vai lembrando das cousas da nenez e da puberdade. E recordo como no Miramar tiñamos no mes de decembro até 15 bailes nalgún inverno. Como sabedes, ese mes xa ten algún ano  5 domingos. Logo engadimos o día 8, festa da Inmaculada; o día de Noiteboa; o de Navidade; o día dos Quintos e o Fin de ano.

Mais non queda aí a cousa, a cousa viñan sendo “as arribadas”. Ou sexa, uns cuantos barcos fondeados na nosa Ría, e baile asegurado así fose luns, martes ou mércores. E baile gratis para toda a mocidade, que, sin móbil nin redes sociais, como se dí agora, deseguido baixaban dende Guxín;  A Aldea; Froxán e Gondomil, ou de Roncudo, Candelago e as Pedras Miúdas pasando pola Arregadiña.

E as nais achantado, xerundio do verbo achantar. E os pais mirando prá outro lado (porque televexo non había) namentres daban conta dunha torta con mel ou unhas barbadas frixidas en col da mesa. O de dar permiso, sobre todo ás fillas, sempre era cousa das nais: “Alabado sexa el Señor, dademo a tanto baile e a tanta modernía, o que unha ten que ver antes de morrer”.  “Bueno nena, bueno, vai daí logho, pero vai ben tapada e non te atente o demo a… xamentendes, que os mariñeiros ulen moito a maruxía e son moi galáns. Eo mesmo que o rascar todo é comezar, pois, despois do bico vén o crico”.

Logo, como naquel tempo non había ducha nin chacusi, en dez minutos todo mundo perfilado. Os mozos ulindo a Varón Dandi, aquela colonia coa que en vez de lighar, deslighabas. E as mozas, ai as mozas! Iso xa era outro cantar. Peiteábanse entrelas como podían, pois, a laca aínda non chegara ás cánebas do pobo, aquelas tendas que tiñan de todo. Ata facían de botica e tiñan aspirinas soltas, non como agora que hai que mercar a caixa enteira.

No entanto a trámites burocráticos para facer baile calquer día, nin o primeiro, todo estaba tramitado, non como nestes tempos modernos, pois agora para facer un baile ata fai falla un plano de arquitecto/técnico por mor se esfonda o chán do turreiro da festa. Tamén é certo que a Ribeira agora está tapando o “pozo de tormentas” como lle chaman en termos oficiais e pode esfondar, as cousas hai que dicilas.

Pero mirade vós onde eu fun parar, o tema era o Miramar e aló fun dar á Ribeira. Pois iso, que aqueles meses de nadal eran de máis festa que os días de San Roque. Aqueles si que eran invernos de verdade, ata eu fixen a miña declaración en decembro. A da Renta non, que aínda non a inventaran, a outra, xa sabedes. E que o Miramar no mes de decembro collía tal temperatura que a celme do corazón rebousaba de fogaxe.

O malo do Miramar era ter as fiestras todas abertas fronte á carretera. E alí estaban as solteironas, ollapeiras e malcasadas que non quitaban ollo das parellas. Pero sendo sincero, o día da miña declaración, aquel 20 de decembro do 1.964 cando eran as dez e vinte da noite,  nin as vin ollapeándo. A verdade (e que quede entre nós)  era que xa non vía. Non vía nin a Papiri, o da blanca guitarra (xa sabedes, o animador da Lira de Plata) mentres cantaba: Cae la nieve.

¡Ai, meus, agora xa non hai decembros! Nin día das Quintas. Nin barcos de arribada. Nin o anuncio do meu benquerido señor Manuel (Borrachón) cando dicía: “Pó próuximo domingo vai vir atuar un trío de catro”. Non, agora xa non hai baile no Miramar, o salón das declaracións. Da Renta non, xa o dixen antes, porque co Vello de Madrí non se facía a declaración da Renta, algo bo tería que ter. Que  diolo teña na groria, réquina santimpace, amén.

Perdón que me entrebicuadrillei: quería dicir que Diolo teña na Groria, pero  ao señor Manuel, o dono do Miramar, aquel salón das declaracións. Pero iso si, declaracións de amor. Mais agora que recordo, penso que temblei máis aquel 20 de decembro no Miramar, que ante a inspectora de Facenda -e tremenda moza loura- cando por culpa da Lola Flores-A Faraona, (D.E.P.-R.I.P. e que diola teña tamén na groria) pasamos tódolos músicos de España pola pedra de afilar. Esta última chegoume ó bolsillo, pero a do Miramar,  ¡ai a do Miramar…! esa quedoume para sempre no corazón

CORME-ANO 2.050

Como xa me coñecedes, son un soñador, pero un soñador desperto. Un soñador que quere imaxinar, cando menos, como será Corme dentro de somentes 35 anos. Eu por lei de vida non estarei, pois, serían 105 anos e non quero vivir tantos.

Mais o que me trae hoxe, non é outra cousa que, como me veño imaxinando a nosa vila para o devandito ano, cunha entrada única polo Campo e as beirarrúas con metro e medio máis de ancho. Ou sexa, como veño vendo nas cidades que visito, onde segundo contan, así manda a Comunidade Europea. E velaí, cando por fin os nosos bares poderán por fin poñer as súas mesiñas fóra e á sombra tamén de fermosos árbores por toda nosa Calle Real.

Pero para chegar a isto, teráse que cumplir o meu soño desde neno: A carretera do muelle por Debaixo da Capilla até o Chalé, abeirando a praia da Arnela. Por ela terían entrada e saída os camións para o peirao, e sería saída única tamén para autobuses e toda clase de coches que antes poderían entrar polo Campo, ou xa por esta nova estrada.

¡Ai, meu Corme, quen te vío e quen te verá! O noso Campo, a nosa Calle Real con sombra de árbores e os cormeláns e visitantes tomando café á beira da calle ou baixo as toldillas das cafeterías. E quedará para sempre a bela historia de cando eu era rapaz: do fermoso Paseo polas noites polo noso Campo. As mozas en pandillas de cinco, e os mozos tirándolle os tellos á rapaza que lle quitaba o sono. Porque naquel tempo, as mozas aínda quitaban o sono aos seus namorados, agora non sei.

Aquel senlleiro Paseo (así con maiúsculas, pois era nome propio) era iso, único en toda a bisbarra. E agora xa non pode nin poderá ser por mor dos coches; da idade moderna; do signo dos tempos ou do cámbeo de ciclo  como din os entendidos no asunto por non saber sacarnos da crise. ¡Que cousas ten a vida, cando eu era neno non había crise nin nada diso, había sopas de broa, caldo de verzas e papas de millo. E punto!

Volvendo ó asunto do Paseo, aínda  lembro aquela novidade de cando puxeron o moderno alumeado nas fachadas do Campo. Sería polos anos 50 e, se vos fixades, aínda quedan os vellos ferros/soporte nalgunha fachada. ¡E como fardaba a xuventude cormelán pasexando desde a Casa dos Cáns até a Fonte!. Malia que non podía ser un metro máis por mor dos prexuízos, que os eran todos.

Coas mans na faldrigueira do mandil, ou ben acicalando o pano á curra, as nais facían garda nestes dous puntos, mentres falaban das novas parelliñas: “Mirade vós, non me dighades que non naceron un para o outro. Que Dios os ampare prá boas fadas”, dicían entrelas pasando a man polo queixo brileiro do preve da cea. “Prá boas fadas, si”, rosmaba entre dentes a máis retranqueira.

Namentras, a sella da auga íase enchendo co goteo da nosa emblemática Fonte. E ata iba por fóra entre contos e marmurios. Ou a bañeira do río, para levar máis auga. E logo unha berza aboiándo enriba da auga prá que non fora por fóra, e debaixo o mulido en col da cabeza. Aquelas nosas mulleres eran auténticas malabaristas coa bañeira chea de auga na cabeza.

A verdade que a mocidade dos anos 50, que recordo como se fora hoxe, o tiña mui crú: Non abondaba con 10 garda civiles, máis o cura, o médico e os mestres todos, ( e menos mal que non tiñamos alcalde nin notario) senón que tamén tiñan que dar conta as ollapeiras. A verdade que as mozas da época non se “comían unha rosca” con tanta vixilancia. Pero todo ten a súa parte boa: tampouco caían no sexto. Naquel tempo as casas eran todas de planta baixa(¿).

Aínda así, eixistía o piropo. E había categorías entre os mellores piropeiros. Aqueles mariñeiros ulindo a maruxía e o cabelo engominado chiscando o ollo dende a porta do Casino pasaron para sempre á historia. Se lle preguntas a un mozo de agora qué é un piropo, mírate con ollos de pasmo.

Pero xa me saín do guión, xa me deixei voar na noite do tempo pasado, cando o que quería era falar do futuro. De como será o Corme moderno do ano 2.050 ou finais do século XXI.

¡Ai, meu Corme, que tan velliño vou indo xa. Cando un comeza a falar do pretérito realmente chegou á terceira idade. Que tantas cousas vou lembrando da miña infancia e pubertade! Mais, vivo coa esperanza de que vou verte para ese ano que non está tan lonxe. E vereite, Corme, aínda que será polos ollos dos meus fillos, netos e bisnetos.