PERSONAXES EN XENTE DE CORME

                                  

Dentro da rede social de Facebook, temos os cormeláns un blok, que, por chamarllo de algunha maneira leva o título de Xente de Corme. É un marabilloso invento onde os máis vellos do lugar rememoramos a nosa infancia e pubertade. Aquí atopamos de pronto, algo que vivimos, agáx que xa o tiñamos acurrunchado na noite do tempo. 

 Este é un lugar onde cada quén vai remexendo no baúl da súa casa e vai atopando fotos que xa tiñamos esquecidas no baúl da memoria. Fermoso traballo baixo a dirección dun grupo de cormeláns que tan ben saben coordinar este, para min chamado blok, aínda que penso ten outro nome. Perdoade por non saber definilo doutra maneira, pero a min isto das redes sociais xa me pilla un pouco a destempo.

Mais unhas aportacións destes días en fotos dos anos sesenta, fíxome un calafrío, sobor de todo do ano 1.967. Ese ano, que para min debía de ser o ano máis fermoso de miña vida polo feito de casarme, quedou marcado de tristura cando dous meses despois se foi me pai con 51 anos.

Por iso e por ver as fotos do cura "Peseto", que para min nunca terá outro nome e que aínda debía escribirllelo en minúscula, fíxome estarrecer de raxeira. Así o manifestei en comentarios do devandito blok, uns comentarios quizais fóra de lugar, malia que non poiden evitalo.

Tamén nas mesmas fotos aparece a tristemente célebre mestra que apodarei "Calígula" por evitar tratala de dona. Xa sabedes de quén falo, a mestra máis mala que pasou por Corme. Pero  nunca se debe  xeneralizar cando que houbo e hai, mestres que profesión aparte, son belísimas persoas. A excepción non fai a regra, como todos xa sabedes.

Como dicía sobor do crego Peseto, debo confesar a loita que tivemos na Asociación de Veciños para fuxilo da nosa vila. Cobraba ata pola auga bendita, por resumilo todo nesta sola frase. Aínda que en Xente de Corme digo que me cobrou o enterro de meu pai dúas veces, non foi esa a desencadenante da trifulca en prol de facerlle a maleta.

Tivo o cinismo de dicirnos, á directiva da Asociación, que: "Mis 12 años de carrera me permiten vivir mejor que ningún obrero". Coido que con isto xa queda todo dito do tal persoaxe, que Deus o teña na groria, aínda que non é o seu lugar.

O senlleiro práceme de gusto que nos deu á vila de Corme, foi cando baixando as escaleiras do adro para a rectoral, resbalou no verdín do patio e partío as dúas pernas. Ou sexa, que tan agarrado era que nin pagaba a ninguén para limparlle escaleiras e patio. Foi, reitero, a única ledicia que nos ofreceu na súa longa estadía.

Logo queda a inesquecible dona "Calígula", da que tamén fago referencia dicindo que a miña nai lle cortou o pelo a rape cando ía á súa escola. Maís dona Calígula tiña os seus intres bos, non era tan fríxida como pensabamos os cormeláns.

 Así, e en máis dunha ocasión e nas tardes de solsticio, pasexaba deica á praia da Ermida. E contaban as linguas oficiais da época que alí, e ó socairo e á sombra dos pinares, tiña desfogos efervescentes e fisiolóxicos  cun colega tamén solteiro, pero non capado. "Ai, Rosendo, que cosos teneis los hombres", xadeaba no intre do aquel de aquelare, mentres os rapaces do pobo escoitaban e espiaban entre toxos e xesteiras ou en col de algún piñeiro termando na macana das pinas.

Don Peseto non, nunca del se falou. Coas mulleres era un home moi casto, o del era o carto. Para o seu desfogo abondáballe coas confesións. Para don Peseto somentes había dous Mandamentos da Lei de Deus: O Sexto, cando as parellas que nos íamos casar nos axeonllábamos pé do confesionario. E o Séptimo, que era o que a el lle quitaba o sono da noite.

E como digo en Xente de Corme, que Deus os teña no Purgatorio. O Ceo non é prá eles e o inferno é moi quentiño para xente vella, sería moita bicoca para estes dous exemplares. Así logo, o Purgatorio é o seu lugar, un lugar de almas cándidas e solteiróns forrinchas e malas pécoras coma estes dous. Falan que seica se vive eternamente. Pero iso si, cheos de frío e nin caldo. "Que bién se vivía en Corme, don José. Ai, no me lo recuerde, doña Maruja".

P.D. Que Deus mo perdoe como cristián que son, pero non podo evitalo. Son dous personaxes tristemente inesquecibles na historia de Corme do século XX. Amén.

VELAÍ VAI O NOSO XARDÍN

Non, non vos asustedes, o xardin está no seu lugar, ou sexa, onde sempre estivo: Na Estada, en col do Río dos Pulpos e das laxes da casa do crego.

O que eu quería dicir, ben sendo que quedou rapado. Mesmamente ao revés dos homes que se rapan na primaveira, aos xardíns fanllo no outono. Ou como cando iamos á mili: Ao cero. Xa dicían as vellas panillando ao solpor do sol de inverno cando eu era rapaz: O mundo está ó revés. E batuanón a Deus que non ían moi fóra de razón.

E non hai direito meus, durante todo o verán ata servío para que as parelliñas novas comezaran a facer cochegas. Nas máns, non, e nos pés tampouco, senón por onde cadrase, pois por algún curruncho hai que ir comezando.

Como supoño que estaredes pensando que isto sucedía á sombra dos plataneiros e arrumacados en col dos bancos do xardín, teño que dicirvos que non, que estades equivocados: Agora as parelliñas de tórtolos novos, ou sexa, de púberes, agatuñan árbore arriba e aló se acomodan no medio das ramalleiras cando o sol desaparece trás do monte do Carral.

A verdade que isto ten un romanticismo que na miña vida imaxinei, e mirade que son cavilador. O mesmo que os paxariños que fan os seus niños na copa dun árbore, agora  ben a moda de facelo os raparigos. E velaí onde fan mal, estorbarlle ás golondrinas, merlos e demais familia. Non hai dereito, nenos, a cadaquén o seu lugar.

Mais a envexa que me entra e me fai sentir máis vello, vén sendo por dúas cousas: A primeira, como faría eu para subir ao árbore agora con 70 anos?. E a segunda: Que pintaría eu coa miña patrona estortorado entre pólas, ramalleiras e milleiros de follas.

Pero a cousa non queda aí, meus, para o verán que ben, e cando as flores e os árbores florezan de novo, ei pillar unha escaleira e convidar á parienta a subir. Subir para imaxinar como sería se agora foramos uns púberes. Iso ten que ser unha gozada nas estreladas e silandeiras noites de verán. E ao rechouchío dos paxariños por quitarlle a súa pousada cando lle era moita hora de ir para a cama. Ou sexa, ó niño que tanto traballiño lle custou facer a seus pais. Porque os paxariños aínda teñen pais, de momento aínda non lles fan a "facundación no vitro" ás paxariñas. Dademún a tanta modernía, dicían as nosas avoas amalloando o pano da cabeza á curra.

Malia que a culpa de todo isto a ten o concello: ¿A onde van subir agora as parelliñas para arrumacarse?. Despois queren os nosos políticos que haxa casamentos e veñan criaturas a este mundo. Tamén hai que darlle oportunidades, señoras autoridades, pois, agora non hai salón de baile nin discoteca onde roubar un bico. Siquera un biquiño, que por algo hai que comezar. Aínda que agora que me acordo, dicíalle unha nai a unha filla cando comezou cun mozo: "Filliña, ten cuidado que... trás do bico vén o crico".

Así que señor teniente de alcalde do virtual concello de Corme: Que sexa a derradeira vez que manda vostede podar os árbores do xardín. Xustamente cando máis frío fai, as parelliñas  non teñen onde acougarse. Logo quere vostede ter vodas, pois, agora e asegún me enterei polas linguas oficiais desta vila, tamén lle fai competencia ao crego. ¡E sen pasar polo seminario maior nin tan siquera polo menor, que xa é dicir!. O que un ten que ver antes de morrer.

OS REMEDIOS, UN DÍA FELIZ

Ola meus: Despois de tanto tempo sen escribirvos, tiña que ser a química musical de onte coa miña banda na festa dos Remedios, a que hoxe me dira pulo para porme a teclear.

Pois iso, que onte tiven un día feliz por poder tocar no meu pobo, un pobo no que sempre me chaman, pero por compromisos adequeridos de antemán noutras vilas da comarca non podo aceptar o de tocar en Corme tódolos anos.

A verdade que non atopo verbas para transmitirvos a ledicia que pasei cos pasarrúas e máis tarde coa procesión percorrendo todo o pobo. E que dicirvos das pezas de "volta da misa" como se adoita dicir, algo inesquencibel. Soubéronme a pouco, estaría unha hora máis, agáx que a orquestra tamén tiña que facer a súa labor e o reloxo non para.

Hai aplausos e aplausos. Velaí onde os do pobo que me viu nacer me saben a máis, sen menosprecio das demais vilas onde tamén me criei de rapaz. Somentes sinto que os nosos cormeláns ausentes non estivesen ao meu redor, pero son datas de colexios e traballos que non perdoan as festas en días de semana.

Así foi como no pasarrúas/alborada por todo Corme, a maior parte das fiestras estaban pechadas. Xa non estabades todos. E vós sofrindo na vila e eu sofrindo por non ver o voso sorriso pola Paxariña, a Riloa, a Fontiña, o Gafote, a Arnela, O Campo, O Río da Roda, a Calle, a Ribeira ou Debaixo da Capilla.

Pero unha das cousas que máis me estarrece é o de tocar o Himno Galego diante da nosa Igrexa, cando o Alzar da Misa. E logo veu na procesión  polo Río da Roda (onde mellor soa), A Saeta, de Xoán Manuel Serrat, que eu arranxei para a nosa banda, algo que fai estarrecer.

E así foi, meus, somentes quixera con estas verbas facervos sentir aos que non estivéches como foi a festa dos Remedios en un día de auténtico verán. Ou sexa, facervos sentir a ledicia que eu pasei tocando no noso Corme, onde xa me contrataron para o vindeiro ano. Saúdos. E grazas a todos aqueles que me diron o seu práceme sen esquecer os aplausos que foron de tódolos presentes.

FESTAS DE SAN ROQUE DO ANO 1.903

No antigo diario El Noroeste de A Coruña e por medio do seu corresponsal en Corme, aparece publicado textualmente o 24 daquel més o programa que deseguido escribo.

Programa de las Fiestas, que en honor del Glorioso San Roque, habrán de celebrarse los días 29,30 y 31 del corriente.

Día 29: A las 12 de la mañana, un repique de campanas y el disparo de 21 bombas, anunciarán el principio de los festejos. Por la tarde solemnes vísperas en la parroquia que estará suntuosamente decorada. La tradicional velada que se celebrará a las 8, será amenizada por la Rondalla de Candelago, elevándose globos de diferentes tamaños con profusión de fuegos de luces, terminando a las 12 con el disparo de 30 bombas reales.

Día 30: Salva de bombas a las 6 de la mañana. Seguidamente las músicas y gaitas del país saldrán a recorrer el pueblo ejecutando alegres dianas y alboradas.  A las 11, solemne Misa a grandes voces y orquesta con sermón a cargo de un orador sagrado. Terminada la Misa, saldrá la solemne procesión con vistosas imágenes recorriendo las calles de costumbre. Durante el trayecto, inmensidad de voladoras cruzarán el espacio, disparándose un sorprendente cubo al recogerse la procesión.

Por la tarde, baile y cucañas en la plaza, regatas en el mar de bucetas, gamelas y chalanas a las que se le adjudicarán valiosos premios honoríficos y de relativo valor.

En obsequio a los forasteros y costeadas por el comercio, se establecerán gratis grandes vistas en el Carral de 3 a 6 de la tarde. A las 7, exhibición de cuadros vivos en el salón Crúz. A las 9, gran verbena con iluminación a la veneciana, en la Calle Real, amenizada por los músicos y rondallas. Durante la velada, se quemarán vistosos árboles de fuegos, elevándose a intervalos grandes globos hasta las 12, hora en que terminará con el disparo de 40 bombas  y la ascensión de un globo colosal.

Día 31: A las 7 de la mañana, bombas de palenque y dianas y alboradas como en el día anterior. A las 11, Misa solemne y procesión. A las 3 de la tarde, paseo de moda en la Calle Real amenizado por la música popular. A las 5, gran baile campestre en la Arnela, cucañas en la Plaza, vistas sorprendentes en el Carral y peleas de gallos en la Ribera. Todo amenizado por las músicas populares  y gaitas del país. A las 7, cuadros vivos en el salón y certamen de acordeones en la Plaza. Por la noche, iluminación y verbena con música, y fuego de cuerda y artificio representando un simulacro naval, terminando a las 12 con una retreta ejecutada por la música popular; bombas de palenque y elevación de un globo cautivo.

La Comisión, agosto 20 de 1.903.

E así amigos, dentro de outros cén anos, quedarán abraiados os nosos descendentes cando lean os programas que na actualidade temos. Realmente a min, isto faime chorar por matinar como foi aquel noso Corme.

O GRILO E A GRILA

O grilo e a grila

Unha noite de claro luar, na que todo era un doce grilar, un griliño dicía a unha grila:

 “¡Eu tamén quería grilar!”. “¡Pois grila, grila canto ti queiras, que griliñas hai sen grilar! ” “Eu son  grilo novo, e non sei  que é grilar, e as novas  non saben, do grilo un grilar”. “¿Que queres griliño, comigo grilar?” “¡Se ti me ensinaras, contigo a grilar, despois eu grilaría ás grilas ó par!”.

“¡Ai, vaite preto griliño, e cos grilos ponte a grilar, que a noite aledan co seu ledo cantar!”. “¡Pro, ti non entendes, que eu non quero cantar, o que a min me preme é saber grilar!” “Mira griliño novo, que teu pai foi griladeiro, pois con el eu aprendín, a grilar con el primeiro”. “¿Logo, sabes ti quen foi, o grileiro de meu pai?” “¡Ai, filliño do grileiro, que teu pai foi griladeiro, á miña grileira viña, cada noite silandeiro!”

“A ti meu pai te ensinou, a grilar na túa grileira, mais a min non hai unha grila, que me ensine a griladeira”. “Pois ven acó meu griliño, e baixa á miña grileira, que teu pai  me ensinou a min, e a ti grílote eu primeiro”.  

CORME NAS FRAGAS DO EUME

O pasado venres, día 2 de maio, cumplin por fin un desexo como era o de visitar ese lonxano lugar onde no 1.105 aparece por primeira vez o nome de Corme no Mosteiro de San Xoán de Caaveiro, concello de A Capela. Era unha intriga que me premía, como digo, dende hai moitos anos.

Durante a miña vida musical, podo dicir que toquei nos cinco concellos que rodean as Fragas, e nalgunha romaxe actuei mesmo á sombra das súas árbores. Mais esta vez tomei o camiño principal que é o de Pontedeume o cal dista da subida ao Mosteiro, uns quince kilómetros.

 A consabida subida dende o río é de 500 mts. por unha rilleira costa e toda ela cun chán cuberto de pizarra. Poden subir perfectamente turismos, aínda que está vetado o tránsito e solo autorizado para o servicio do mesón-bar que hai arriba. E velaí onde subín moi ledo, pero baixeu non tanto: o meu corazón xa non está para estes trotes e unha vez arriba un abafo fíxome a pascua. Afortunadamente a cousa non foi a maiores, aínda que non penso volver. “Solo se vive una vez…”, dí a canción.

E o que vos quería contar, que sufrin unha desilusión por chegar á cume do Mosteiro, totalmente restaurado pola Deputación, pero valeiro total e sin o menor símbolo de cristiandade. Alí non hai o máis mínimo santo nin moble en recordo do que foi nalgún tempo. E centos de visitas diarias polo que poiden observar.

Malia todo isto, a viaxe vola recomendo polo enclave do Mosteiro e a frondosa vista dende o alto. Un auténtico tesouro en forma de verxel que a natureza nos ofrece.  Logo,  outra cousa que non entendin foi como poideron levar deica alí a cantería, pois, na cume somentes hai pizarra a cal sirve de alicerce á lexendaria construccíon.

Polo que alí poiden ler, toda riqueza e lenda do Mosteiro foi levada  -coma sempre- para Santiago, co cal a miña intriga por saber como raios aparece alí por vez primeira o nome da nosa vila fíxome vir como fun.

Pero eu creo que o nome de Corme ten que aparecer dende moito antes en outros rexistros de Galicia. En algúns traballos en prol da nosa historia, xa falei de que non atisbaba a saber de como aparece alí, xustamente naquela fermosa selva, o nome  de Corme por vez primeira.

Eu persoalmente coido que o noso nome ten que estar rexistrado en Santiago de moito antes. Pero coa Igrexa topamos, nunca lle vin xeito de ter acceso aos arquivos diocesanos nin con recomendación. E mirade que morrerei con esa intriga. Ata busquei algún cura amigo para que me botara unha man. E nada, que tampouco llelo permitiron.

E xa para rematar, somentes dicirvos que cando poidades, non deixedes de facer esta excursión. De calquera maneira vale a pena. E tamén de calquera maneira virmos coa intriga de como foi parar alí o nome de Corme.

A ALAMEDA DE CORME

Se dalgunha cousa podemos presumir os cormeláns, é de ter a única alameda de tódolas vilas da Costa da Morte a excepción de Cee que ten unha de máis vello preto da igrexa e como anterga praza principal.

Unha alameda que comezou coa iniciativa veciñal, como todo que se fai neste pobo. E velaí como dou o seu froito: de aquel vello xardinciño chegamos a esta fermosa e senlleira alameda da Costa.

Aínda lembro a mañá do 24/F. Aquela mañá cando o de “marras” se estaba rendindo no Congreso, nós estabamos plantando a terceira palmeira comezando pola Estada. E abofé que saiu rechonchiña a devandita palmeira. Debíu ser en lor do día e da hora!

Mais para chegar a este fermoso xardin, que como digo é o senlleiro da Costa, antes tivemos que plantar centos e centos da árbores que non foron adiante por mor do chán de recheo ou dos salseeiros do preto mar.

Pero a cousa valíu a pena, pois, quizais naquela data nunca eu pensei en chegar a ver as palmeiras con esta envergadura. E velas aí están formando a consabida alameda para darnos sombra no verán e ledicia incluso durante o inverno.

Moitas veces penso: ¿Cantas parelliñas se declararían ó longo destes anos ó socairo das nosas árbores? Porque decídeme a verdade: ¿Que mellor ca un xardín para darse o primeiro bico? Ou sexa, romanticismo puro. Porque para unha declaración de amor, tamén fai falla un pouco de ar fresco, para non chegar ao sofoco.

Antes, os da miña xeración nos declarábamos no salón Miramar. E co ruído da orquestra tocando. Pero tocándoche o mesmisimo e facéndoche a pascua para dicirllo no oído á rapaza que che quitaba o sono. E a golpes e empuxóns dos mal bailantes que naquel intre tamén estaban co mesmo apuro. E con tanto nervio, que, así tropezábamos uns contra os outros.

E todo, carallo, porque non tiñamos alameda para susurrarllo no oído e escoitando como as ondas do mar de Corme baten contra o Petón das Gaivotas. E así vai a cousa, que, un bico pide outro ou máis ben ducia e media con tanto arrumaco.

Ai, quen fora mozo de novo para declararse na nosa alameda á  penumbra das farolas envoltas nas follas de palmeiras e plataneiros! Aínda que ben pensado, antaño tamén servía a Furna do Osmo para tan grato menester, pois a Furna tamén ten o seu encanto, feitizo e embruxo. O problema era a ver quén levaba ate alí unha rapaza para declararlle o seu amor.

Así que meus, por fin arranxamos o problema das parellas. Que non era pequeno polo de arrexuntarse. E para máis xa pretos da nosa Igrexa para dar remate á cousa. Ou sexa: o sí quero. Mirade vós senón foi cousa boa esta nosa alameda. Non solo dá sombra senón que tamén inspira ao amor!.

A RIBELA, O PULMÓN DE CORME

Non hai máis ca dar unha volta polo muelle (peirao) para ollar o pinar espeso (como diría Pondal) que é o preto monte da Ribela. Sen dúbidas, Corme ten mesmo dentro das súas entrañas quizais o mellor e senlleiro pulmón de ar fresco de toda a Costa da Morte.

Realmente somos un pobo, mellor dito unha vila, que está rodeada dunha vexetación de envexa. Pois non só é a Ribela, senón que tamén temos mesmo enrriba os montes de Bustelo e o Cubeiro, para un pouco máis ao Este  seguir co cuberto tamén de piñeirais como son As Areas.

Verdadeiramente dende o muelle, a imaxe tan saudable que ofrece o noso Corme rodeado de piñeirais, repito, é de encher os pulmóns do peito. Do peito, pero tamén da ialma, pois ó mesmo tempo vemos a limpeza das augas da nosa Ría, que máis cristalinas non poden ser.

En fin, que dan gañas dende o peirao, de sentarse en col dunha banqueta e fartarse de xantar e cear este ar fresco, que, como din os máis vellos en prol desta imaxe: “enche os pulmóns de aire”.

Con respecto ós nosos veciños que por mor do traballo viven na Coruña, non é de extrañar que cando veñen algún “finde” ao seu Corme natal digan: veño cargar as pilas. E abofé que os entendo, isto é unha riqueza autóctona que para si quixeran tódolos pobos e ciudades que nos rodean.

Moitas veces pregúntome: como estes pescadores da bisbarra, pero de terra adentro, veñen coa súa silliña e alí están pasando horas sen pescar un inocentiño calamar? Pois iso, meus, coido que veñen relaxarse e encher, senón os devanditos pulmóns de ar, polo menos levar no maxín esta imaxe  de relaxo total. Eles, dende máis de trinta kilómetros, tamén veñen cargar as pilas.

Ante isto, eu penso (pois, como sabedes, son moi cavilador) que se o Mediterráneo ou ben Canarias, venden clima máis quente ca o noso, nós tamén podíamos vender o noso ar fresco. Da mesma maneira que tamén Viena vende a súa música ou Manzaneda a súa neve. Ou Carballo, sen ir máis lonxe,  a auga do seu balneario.

Pero como non seremos capaces de vender este noso ar, polo feito de non atopar padriño para bautizalo, disfrutémolo nós mesmos. Enchamos os pulmóns, pero respirando fondo e se pode ser dúas ducias de veces. Ollemos esa riqueza, repito, que temos cando menos coa preta Ribela fisgando por entrela as Pedras Miúdas, e repitamos cando voltemos á cidade: hoxe veño coas pilas cargadas do meu Corme.

 ¡Ai, ata escribindo isto me dou por tirar do alento e encher o peito! E iso que veño axiña do noso peirao!.

CORME NO DICCIONARIO DE PASCUAL MADOZ

No ano 1.850, este autor do Diccionario Geográfico Estadístico Histórico de España, escribía así en referencia a Corme:  (SIC): CORME. (San Adrián de): Feligresía en la provincia de la Coruña (7 ½ leg), del distrito marítimo de Malpica y ayuntamiento de Bugalleira, situado al E. de la ría de su nombre enfrente del puerto de Laje, clima templado y sano, tiene unas 190 casas distribuídas en los 1. de Aldea. Candelago, Frojan, Gondomil, Gujin, Puerto y Roncado, con fuentes de agua potable y una escuela indotada y poco concurrida.

La iglesia parroquial (San Adrián) pertenece al arciprestazgo de Seaya. Su término se extiende por donde más de ¾ de leg. y confina por NE. con el de San Julián de Brántuas, y al SE. con las de San Vicente de graña y San Tirso de Cuspindo, comprendiendo el Monte-blanco, el cual es una elevada altura blanquecina parecida a un monte de arena y en la cual no crece vegetal alguno; aun  en los días más nublados se distingue a 5 leg. de distancia.

El terreno en la parte destinada al cultivo, es fértil; el camino que enlaza con los que se firijen a Malpica, Coruña, Camariña y otros puntos, se encuentra en mediano estado. El correo se recibe por Malpica. Prod.:maíz, patatas, trigo, centeno, cebada, y algunas legumbres; cría ganado, prefiriendo el vacuno.

Industria: la agrícola, la marinera y pesca, esta con especialidad la de sardina, constituía la principal riqueza de estos naturales, pero se halla en notable decadencia por el abandono con que se han mirado los abusos cometidos en ella.

Población: 186 vecinos, 1.068 almas. Contr. con su ayunt. Fue natural de esta feligresía el general de marina D. Francisco Antonio Mourelle que tan celebre se hizo por los meritos que contrajo en las Californias.

CORME Y LAJE; ensenada y puertos en la provincia de la Coruña y part. Judicial de Carballo. Desde la punta del Roncudo sigue la costa alta y escarpada al S.34” , E. 2/3 de milla, inclinándose mas hacia el E. hasta la punta de Chá, que es de poca elevación y tiene un bajo al SO. á un cable, con otros varios que hay á la misma distancia, desde esta punta á la indicada del Roncudo; desde aquí sigue al E. hasta la de la Atalaya de Corme, que se encuentra inmediata la población y desde ella continúa la ensenada como al ENE. no muy profunda á que llaman el puerto de Corme, en cuyo fondo tiene las playas de Arnela, Osmo y de la Estrella; esta es la mayor y todas 3 tienen riachelos, donde se puede hacer aguada para una escuadra.

Donde termina la playa de la Estrella, hay una isla dicícil de reconocer por estar proyectada con la costa, la cual sigue con el mismo escarpe y elevación hasta la punta del Canteyro, encontrándose en el intermedio de estos dos puntos, la pequeña ensenada de Río Cobos.

Desde la punta del Canteyro principia playa hasta el fondo de la ensenada, donde se eleva la montaña ó monte Balarés, que desde la medianía de su altura, remata en picacho, es de arena y le nombran monte Balarés: sirve de reconocimiento cuando se viene de mar afuera por el color de arena en sitio tan elevado.

De este monte nace una punta de arena muy baja con dirección al SO., que casi se une con la costa del S.; no obstante, en pleamar deja paso a embarcaciones pequeñas para el río de Puenteceso que tiene bastante fondo, y su dirección al NE. donde quedan muy abrigadas de todos vientos. Antes de llegar á la punta de arena, hay una isla baja y de piedra, que denominan la Tiñosa. Al S.26º-8” de la punta del Roncudo 2- ½ millas largas, está la punta de Laje que es la meridional y occidental de esta frande ensenada: es alla y remata en punta baja con restinga hacia el O., NO. Y N.1/4 NO. de â cables de extensión y un bajo al nE. aún cable de dest.

Un pouco máis abaixo, pois isto é mui largo, unha nova anotación que me parece interesante:

El Sr. Troitiño, en su derrotero, aconseja que si se fuese á fondear al puerto de Corme con viento NE., se atraque al islote de Roncudo á distancia de un cable y se dirija á la isla Tiñosa, que como se ha dicho está en el fondo de la ensenada, por cuyo rumbo se pasará á una distancia regular de la costa y libre de todos los bajos que están en ella, hasta la punta de Cha, que en demorando al NE. se debe ceñir el viento, y que por lo regular se rinde la bordada en la ensenada del Río-Cobo.

 Pero que si el viento permite bordear, se podrá hacer éntrela isla Estrella y la Atalaya, no aproximándose en los bordos, ni á una ni á otra costa menos de un cable y con 2 ó 3 repiquetes, se ganará hasta frente de las playas de Arnela Y Osmo, donde se fondea por 1 ú 8 brazas Arnela, amarrando con ancla al S. y cabo en tierra al N. con abrigo de todos los vientos, pues el que hace mas daño es el S. que nace de la costa: si fuese el viento tan fresco que no permita bordear, luego que se descubre la población de Corme, ó mas para adentro, puede fondearse en fondo limpio, pero con viento largo, no hay necesidad de atracarse tanto á la costa del N. sino dirifirse por medio hasta llagar al citado fondeadero.

E remata tamén un pouco máis abaixo con isto: Habiendo precisión de fondear en Laje, se ejecuta por la medianía del puerto; y cuando la punta E. s de é se enfile con el monte Balarés, dar fondo en 9 brazas y en paraje limpio de piedras; pero si fuese embarcación pequeña, ha de introducirse mas en el puerto y aproximarse a la población, donde fondeará por 4 ó 6 brazas. Este puerto no es tan bueno como el anterior, Corme, bien que en invierno es lo mejor escusar el uno y el otro; pero en caso necesario preferir siempre el primero. En Laje también hay aguada aunque sea para una escuadra.

Nota: Como dixen ó principio o texto está recollido tal como o ledes, con ou sin acentos e nese castelán da época do século XIX . Que bos guste.

HAI HOXE 47 ANOS

Hoxe é un deses días que che traen recordos dun día feliz, o máis feliz da vida de calquer persoa. Hoxe, e arestora, estábamos ao pé do Altar da Igrexa de Corme-Aldea. E con chubascos coma hoxe, onde un deles nos caiu pasando o Petón –a praza do baile-cando xa case chegábamos ao adro parroquial.

¡Cantas lembranzas e cantos recordos! En Facebok –Xente de Corme- podedes ver unhas fotos dese inesquecido día. A verdade que me lembro minuto a minuto dese día, como se fora hoxe, como se non pasara ese case medio século para o que somentes faltan tres anos.

E hoxe, 47 anos despois, volvería a dar o mesmo “si quero” coa mesma firmeza e corazón que lle puxen aquel día. ¡Non sabedes a emoción coa que estou escribindo hoxe estas verbas. Non me dá a miña escola para transmitirvos o que quero dicir!

Onte buscaba un novo artigo e non sabía de que tratar. Hoxe namais espertar, xa me sobraba de que escribir. E escribiría até a noite, contando cada intre de aquel maravilloso día. De un día que somentes temos un na vida, aínda que ben pensado, todos son senlleiros días na vida, ningún outro volve a ser igual.

Estou emocionado, repito sen vergoña, pois, de feito sempre fun e sigo sendo un romántico da vida e do amor sobor de todo. Esa palabra tan en desuso a día de hoxe: romanticismo. ¡Que pouco saben os nosos púberes de romanticismo! E este adxetivo da exaltación do sentimento ou da paixón, descubríronma os chavales na miña orquestra xa hai moitos anos: “Xefe, ti és un romántico, téñoche envexa”, dicíanme.

Aquel día, 7 de febreiro de 1.967, chegábamos ao pé do Altar, somentes nolos dous. Hoxe e, a Deus grazas, xa non somos somentes os dous, somos sete máis: Tres fillos e catro netos, citando solo os que levan as nosas raiceiras, a nosa sangue e os nosos apelidos. E atrás foron quedando no camiño da vida os mesmos que aquel fermoso día nos acompañaron.

Porque aquel día, a pesar dese mal tempo do mes de febreiro, foi o máis fermoso da nosa vida. O sol non brilaba, pero  brilaban as nosas meniñas cheas de ledicia. E con iso chegaba. Até a auga que caía do Ceo, mesmo parecía auga bendita e non mollaba,  bendecía.

Pasaron 47 anos. Hoxe hai 47 anos. E parece que foi antonte, a semán pasada, o més pasado ou ben o pasado ano. ¡Que logo pasa o tempo! E estes días paso o tempo ollándo esas mesmas fotos que podedes ver onde antes dixen. Quedo absorto, ensimismado, e váiseme o reloxo de cotío sen dar cadra do tempo.

Mais estou emocionado, pois, arestora e mentres fun escribindo estas letras, veu dando a hora de estarmos axeonllados ao pé do Ara.  E quixera seguir, agáx que non encontro, repito, as verbas que eu quixera. A primeira familia fóisenos, pero queda a nosa familia, a que fundamos nolos dous mantendo a manda da vida que os nosos devanceiros nos encomendaron, esa tea que xa nós temos a quén encomendarlla.

Aquel día, naquela época non pedían os convidados: “Que se biquen os noivos”. Quizais era pecado naquel tempo. Mais hoxe desde aquí, eu douche o meu bico, miña dona. Mellor dito: Bicámonos.   Grazas, Deus.

VELARSE A NOITE DA VODA

   Morrerei sen entendelo, meus, pero o que nunca entendín foi aquilo dos cregos de antes de penitenciar aos noivos na súa primeira noite de vodas, que: Había que velarse.

E eu pregúntome: Haberá algún paspán que non o faga xa sen ser por penitencia?. Eu penso que ata os máis lerdos noivos xa se velaba sen a condicionante do crego. E con seis vélas, dicían os máis vellos do lugar, que era a tarifa mínima que imponían os da sotá. Mellor que mellor, así tamén se vía mellor. ¡Cantas mellorías!

   Ante isto, vén de seu que os cregos por moita ducia de anos que tivesen de seminario non era tan listos como debían. ¿Ou non pensaban eles que os noivos xa se querían velar sen mandarllo? E que tiña que ser unha semana enteira. Velaí que eiquí xa me gustaba máis a ditosa condicionante: Unha semana enteira. Que mellor. Así xa non era pecado, dicían os vedraños do lugar. Dicían, pois, total xa se ían velar o mesmo.

   Eu penso, logo eixisto, que os cregos dalgunha maneira queren compensarche o interrogatorio en prol do devandito 6º e, por iso despois che compensan, ou compensaban, cunha semaniña enteira. Se xa o dicía o refrán cantareiro: “Unha noite non é nada, unha noite non é nada/ unha semaniña enteira, si que’é boa foliada”.

   Pero eu xa debo ser da era moderna, pois, non me mandaron velarme nin nada diso. ¡ E mira que o desexaba eu despois de 23 anos esperando! E nada, tivo que ser con luz eléctrica o cal xa non é o mesmo. E agora que me lembro nunca llelo confesei ó crego, vaite ti a saber se non estarei en pecado. Aínda que ben pensado, a culpa non foi miña.

   Así as cousas, e aténdome a isto, antonte cumplin os 70 taquiños, pero son un vello moderno, ai non! Aínda que agora que recordo, algunha noite de inverno que faltaba a luz de Don Manolo, tivemos que velarnos. Ou sexa, que grazas a este D. Manolo quedamos a ben con Deus! Digo eu , pois no tempo do meu casamento aínda a cousa era á vella usanza. Co cal maxino que debiu de esquencerlle ao crego que nos casou.

   Non me extraña, que, dademún fixo máis ca ter teima no 6º mandamento a véspera da voda cando nos confesamos. E volta e dalle, coma se non houbera 9 máis. Pero non, tiña que ser o ditoso 6º. ¡Eu xa non sei para que nos fixeron aprender os dez, se total somentes preguntan polo do medio!.

   E así foi a cousa que, aquela noite tan longamente, ansiadamente, sufridamente e tódalas mentes (habidas e por haber) esperada, chegamos ó hotel Sevilla, fronte ao Obelisco e facendo esquina á Rúa dos Olmos, onde comeza o roteiro dos viños,  por máis que remexín no armario e nas mesiñas de noite, malditúnha véla había. ¡E a cousa non foi tan romántica, pero tamén menos cheirenta polo fume das ditosas vélas!.  Pero si vos son sincero, malditún das vélas me acordei!

   Mais agora que me lembro: aínda que houbera vélas, como non fumábamos tampouco tiñamos mechero para encendelas.

ENTRE SOGRAS E NORAS

De vello é a lenda de que entre sogras e noras nunca houbo boa relación. Sen embargo entre sogros e xenros sempre foi ao revés. Velaí a cuestión. ¿Pero que demo do inferno hai, para que éntrelas nunca ben leiren? Porque a cousa vén moito de vello. Non acabo de descubrir o Mediterráneo. A cousa tamén é que non encontro aló moito de que escribir, e hoxe dóuseme por isto.

Como dicía, entre sogros e xenros, todo de maravilla, agáx que chega a nora a entrar na familia e…, aí te quero ver, meniña, xa se liou a historia coa sogra de turno. Eu penso, ou maxino, que isto non é máis ca un ataque de celos da mamá do fillo, ou sexa, do novo esposo da nora. Sempre pensa a sogra que a súa nora non vai facerlle a cama tan ben feita como se lla fixera ela. ¡Ai, a cama, xustamente a cama!

Tamén adoece a sogra polo de alimentar ao seu filliño, sobor de todo cando o ve con oxeiras de recén casado. E algo paliducho. Non se decata a sogra que o seu fillo está “requetebén alimentado”. Que xa se esquencío de tortilla de mamá.

Pero isto era antes, cando os meus tempos, aqueles pobres tempos de prexuízos e recate. De que falarían os veciños. E o crego da parroquia excomulgaríanos por pecadosos en prol do sexto. E ata a garda civil podería tomar cartas no asunto, pois, vivía o vello de Madrí e “mandaba carallo na Habana” como dicía tío Fraga.

¡E agora que hai que falar xa non fala ninguén de ninguén! Por qué será? Aí, meu amigo, porque hai para todos e máis que veñan da feira. O que non ten a neta arrimada ten o neto coa neta da outra avoa. Así que hai un pacto máis grande ca o da Moncloa cando se facían pactos, pois agora xa non fan nin iso. Ou sexa, que ninguén fala de ninguén por sí acaso.

Mais xa me estou saíndo do contexto da cousa, da renxeira entre sogras e noras, das de antes, claro. Agora chega o fillo coa noiva, que xa dorme con ela (o de durmir é un dicir) e…, la mar me deixe se non son todo parabéns. E nada, que non ten ningún defecto a rapaza aínda que non saiba frexir un ovo.

E digo eu, por fin chegou o momento de que as sogras aprendan a respectar ás súas futuras noras.  Por fin chegou o século seculorum do século XXI e as noras son noras de verdade aínda sen pasar pola vicaría. Velaí o truco, algo que non descubríramos os paspáns de século pasado.

Non hai dereito, meus, cada día que pasa teño máis gañas de volver a nacer, pois, todo hai que dicilo: Cáeme o ollo en tal ver. Protesto en voz alta por pillarme algo tarde. Ata me dan gañas de non ir votar máis por mor disto, como reivindicación. ¡Tampouco hai moito por quén votar, a verdade!

Así que, noraboa, noras da actualidade, pensade que vosas nais foron unas pobriñas. Por encima de non comerse unha rosca (por embaixo xa nada, nin ghiche nin velo) aínda eran miradas de esguello. Como si elas, esas sogras de antes, non foran tamén noras uns anos antes! Quén dixo que o mundo non cambeou: Abaixo as sogras das noras de antes. Perdón, salvo honrosísimas excepcións que sempre houbo e haberá. Os sogros cos xenros, nunca problema tiveron, ai non!

CANDO PASEN CEN ANOS

Esta é unha reflexión que me fago case tódalas noites na miña andadeira nocturna aló sobor das nove da noite. Aínda que no verán, quenta o sol e poido contemplar mellor o noso contorno como é o Monte do Faro, O Canteiro, A Ribela e así o resto dos montes que nos rodean, cada día matino que dentro deses cen anos esa nosa xeografía seguirá onde está. E sí, os montes estarán o mesmo.

Pero será o noso Corme o mesmo dentro deses cen anos?, velaí a cuestión. E soño desperto e con tristura pensando que tampouco os nosos ancestros ven o que eu estou vendo. E moitas veces paréceme que o ven a través de nós, que aqueles nosos antergos cormeláns siguen vendo o seu pobo dende o Ceo.

Logo, pois, fágome tamén a ilusión de que eu tamén verei o meu Corme a través dos ollos dos meus descendentes. Porque non me resisto a crer que nunca máis vou volver a ver o meu pobo. Así, cada serán fico quedo uns minutos contemplando esta visión que antes vos citei. Ata que as bágoas me mollan as meniñas. Ata que coas bágoas, sin que ninguén me vexa, xa non podo seguir vendo o meu Corme. O noso Corme. O voso Corme.

Porque os nosos antergos, coas penurias que pasaron loitando pola vida, cando o Porto non tiña peirao; nin ramblas onde dar arriba as súas vellas chalanas; nin coñeceron a luz eléctrica ou tan sequera a poideron imaxinar, e, menos a televisión ou o xa vello teléfono. Por iso creo que están no Ceo aínda que faltaran á Misa dos domingos. Porque o inferno xa o tiveron en vida. Casemente creo que no inferno estarán moitos dos que ían á Misa diaria. Ou sexa, os que viviron a conta dos nosos pobriños ascendentes. Agora polo menos, teñen a sorte de non verse.

Mais volvendo ó conto, matino  (porque a cabeciña non para de carburar) que dentro deses cen anos tampouco estarán xa aquí  os meus netos. Ou sexa, nin eles nin ninguén dos que neste momento vivimos. Poderá haber excepcións de algúns chegar ós cen anos de vida co novo avance da meiciña, porque a media de idade de vida será máis alta. Malia que con esa idade, tampouco ningún centenario está xa aló moi cordo como para disfrutar da súa lonxevidade.

Malia  todo isto, aínda me sinto ledo de haber coñecido o noso Corme cando non tiña nin peirao, nin A Ribeira recheada e menos o xardín e o pasexo marítimo. Aínda me lembro da Ribeira antiga, da súa praíña, da praíña do Río dos Pulpos na baixada do Campiño. Síntome ledo, si, porque cando menos xa levo para aló  (sen présa, por suposto) a nova imaxe e para séculos quizais do Corme moderno.

A verdade que nunca tan vello me vin, cando estou preto de cumplir os 70 dentro de un mes. ¡Mirade que xa recordo cousas! Sempre pensei que non se vería tanto en tan pouco tempo, pois a verdade, que, aínda me sinto algo mozo. Ou tamén que me resisto a crer que xa estou na 3ª idade. E tamén que sinto dor, cando no televexo falan dun “anciano” da miña idade. Non hai dereito. E así, meus, xa vedes a onde fun parar.

Rematando e volvendo ó conto que comecei, a mágoa máis grande que levarei para “aló”, será a de non volver a ver o noso pobo, aínda que fose dende un furadiño. E tamén quén vivirá na miña casa dentro deses cen anos. Que cheguedes aló.