AS COUSAS SON COMO SON, NON COMO ERAN

EU NA MILI
Cando os máis vellos falaban de 50 anos atrás, eu quedaba apabullado en tal oír. Mais, velaí pasaron dende esa foto. Tiña eu 17 cando enchin a maletiña por min feita -e que aínda conservo- para irme voluntario facer a mili. Ou sexa, a senlleira maneira de poder estudar na Coruña. Vinte meses que pasaron voando na Banda de Infantería onde me chamaban o neno.
Que ledicia e doada foi esa etapa. Aínda nesquenzo as tardiñas ligando ás chachas nos xardíns do meu ancestro parente Méndez Núñez. Había que estar ó loro, para, en canto lles caera ó bebé o axouxere do carricoche no chan, alí estabámos nós para entregarllelo cal flor de galano na man da bela moza. E abofé que, paseniñamente un día tras doutro íanche entrando á fala, en castelán, por suposto, aínda que ó final eran de Baio, Sta. Comba ou Coristanco, ou sexa, da miña bisbarra. Canta ilusíon a esa idade! E xa pasou medio século, coma se fora unha virandoira.
Véxome no retrato e quedo mirando se realmente o son, casemente non me lembro del, dese rapaz que o mesmo cá todos quería comer o mundo. Facía proxectose e pensaba como serían os seus descendentes, o seu porvir, o seu fado. E soñaba, soñaba esperto cheo de ilusión. Porque naquel intre só era fillo e a cuestión é ser pai, velaí a diferenza. ¡Que fácil é ser fillo!
Pero non, o home propón e Deus dispón. Hai unha nova frase en prol dos acontecementos diarios onde os xornais subliñan de cotío: “A realidade supera á ficción”. Pois si, chegamos a unha etapa na sociedade, onde esta frase fíxose certa, case parece virtual.
E soñaba, soñaba eu que a min nunca me pasarían esas cousas, esas novas que cada mañá saen nos xornais. Pero eramos moitos a maxinar o mesmo. Os que as “levamos” dos nosos devanceiros e agora; agora de esa xeración da cal nós seremos os seus devanceiros.
Vólvome a ollar no enrrugado retrato e penso: “¿Daría algo por verme de novo con esa idade?”. Non, dende hai un tempo coido que xa estivo ben abondo. Como di un vello refrán, porque a vida compónse de refráns: “Xa non é capote”, din os da terceira idade, ou sexa, os da miña. E éche ben certo, para volver a pasar polas mesma coitas, non.
Sigo soñando esperto e maxino quén vivirá nesta miña casiña no albor do século XXI, sen ir máis lonxe. E arrepío ó pensar que xa estará de novo edificada e os seus donos non levarán o meu apelido. ¿Quén estará neste currunchiño onde neste intre escribo estas liñas ollándo á Fonte do Campo?
Pero a mágoa que máis me doe, é, a de pensar nas miñas chilindradas que dende neno gardei e cos anos fun xuntando. Logo, todo canto escribin e compuxen. As miñas cousiñas sen valor real, pero todo el sentimental. E penso, porque son un pensador nato, como todo irá ó contedor do lixo.

Cando vou ó Punto Limpo, sinto un calafrío vendo o que a xente verte no camión, os recordos de toda unha familia. Pero iso si, nunca se viron cartos, eses non estorban nin dan pesadelo. Aínda que ben pensado, a familia, ese sustantivo feminino, deixa claro que é maternal. Que fermoso adxetivo pertencente á nai!
En canto a proxectos, van quedando no vello e utópico baúl dos recordos! Dicía eu hai uns anos: “Ei pillar o coche e dar a volta a España coñecendo todas as súas capitales de provincia”. Pero o baúl vai indo ateigado, todo nel foron banales soños, xustamente por soñar esperto. Soñar é malo incluso durmindo, unha fantasía cal brétema das mañás que se esfuma coas primeiras raiolas.
Son as doce da noite cando remato estas ringleiras, escribiría deica mañá, pero…, tantoten. Pillo o retrato e con el na man óllome no espello. Non, eu non son ese, ese púbere estaba cheo de ilusión e…, o do espello xa non ten ningunha. Non o coñezo de nada. Abro o meu secreter, collo a carteiriña que aínda gardo da mocidade e, o seu vello e varolento recendo faime voar na noite do tempo. Meto de novo o retrato e aperto as pálpebras para termar que das meniñas non escorran bágoas polas meixelas. As cousas son como son, non como eran.

A NOSA ESCOLA

Esta era a nosa escola, por chamarllo de algunha maneira. Non, o local era bo con forza, na calle Real, soleado e con vista ó mar, xusto onde hoxe está a farmacia. O problema era a "problemática":Unha enciclopedia moderna, "mellor non meneallo" e logo: Las cién figuras españolas, propiedade estatal. Pero ningún enfermou da columna co peso do "material escolar" nin facía falla mochila/carrito, unha libreta e unha pizarra en cachos cabía no mesmo peto.

De ningún xeito tiña culpa algunha o mestre D. Modesto, non, el ensinaba o encomendado. A verdade que me dá arrepío ver esta foto, sobre todo cando penso como saímos á vida, ou sexa, mundo arriba. Menos mal que a ignorancia é boa compañeira e así fomos "tan felices de infelices". Tiñamos un bo horario, todo hai que dicilo, de nove e media á unha do mediodía e un recreo pola praia da Arnela que xa quixeran para eles os madrileños de Madrid.

O retrete era na mesma carretera onde hoxe está Caixa Galicia, e, á falla de auga non había que tirar pola cisterna. Tampouco tiñamos papel hixiénico, un cachiño de periódico facía a mesma labor sen gastar o que non había. Ou ben un xeixiño do mar!

Anos adiante viñera aquel leite en polvo. Fora un invento novo e pasábamos a mañá entre ferver a auga e remexer o polvo ata que saíra o leite. (Non pensedes mal que maldita mentira digo). O que é gustoso, non estaba aló moito, pois, como che tocase o vaso cheo de bolos xa a tiñas clara, perdón, espesa.

-----------------------------------------------------------------------------------------

As"sinaturas", eran: Música, cantábamos o Cara el Sol máis Montañas Nevadas e aquilo era unha gloria desfilando desde o Alto da Costa por todo o pobo. Ás nosas nais que estaban pelando as patacas para o ghisiño e coas mans luxadas baixo do mandil, caíalle a baba. Tamén é certo que nos veu ben, pois, os rapaces de agora non saben cantar nin desafinando, que é xerundio, (ai, que palabras eu fun aprendendo de vello) , os rapaces modernos cantan todo nunha nota sola, ou sexa, rosman. Disque é bacallau ou rap, que malditún sei o que é iso. Daquela o bacallau nin ulilo ata o día de Noiteboa. Así que todo ten a súa parte positiva, dígoo polo de cantar.

En "Idiomas e Lengua" falábamos castelán e quixera eu que nos escoitárades:"D.Modesto, este niño peghóme por debaxo del prupite". Pero tiña a súa parte positiva á hora de embarcar. Nesta sacábamos un sete, pois saía un pouco chapurrado.

En Relixión tiñamos escola os sábados, non como agora que van de marcha, nós ós sábados toda a mañá catecismo. Aquí a nota era un dez de media.

En "Educación" outro dez, pois tiñamos moita práctica pola calle: Bos días ós mestres, ó cura, ó médico, ó practicante e ós once gardas civís do Cuartel de Corme. E logo despois a todas as súas mulleres, menos a do cura, por suposto. Mirade vós o que é a vida que, cando subín facer a mili voluntario ós 17 anos, no primeiro permiso que tiven atopeime na Fonte do Campo co novo médico do pobo. E non sabedes que fixen?, institivamente foime a man e saudeino militarmente. E iso que estaba sen a visera de sorcho.

No entanto a Deportes, eran os deberes para a casa e non tiñamos aló gran cousa nin estrés de exame trimestral. A "sinatura" de "Deportes" era ir carrexar correada da Ribeira ou da Arnela ata a Pedragueira ou á Atalaia. Despois ó estrume para o esterco, poñer as patacas, ir á fieita para o porco e as galiñas ou ás carolas ata Serra. Ben mirado tampouco era tanto, pois, aínda había tempo para andar a pedradas os de Ghivaje contra os da Riveira. Velaí onde sacábamos outro dez!

En Ortografía non había queixa, dicían algúns que tantotiña Betanzos con be ou con uve, soaba o mesmo. Pero nesta e como moito, un tres con cinco.

En Mate, esa que tanto lle tremen os rapaces de agora, facíamos as catro reglas sen fallar en ningunha en especial. Ata facíamos a"regla de tres" e o mestre"axudábanos"moito, moito, moito. A media xeral era: de xeonllos e cunha enciclopedia en cada man media hora.

Ai que me esquecía, aínda me falta iso de Ciencias, a ver se algún día me lembro delas e vos paso o apunte. (Penso que esta era a ciencia de saber cando entraba o mestre e nos pillaba rebuldando).

E paréceme que solo me queda a de Letras, aquí non era riqueza a boa letra que tiñamos, os mellores como moito un cinco con oito.

Tamén tiñamos unha especial que agora non dan nos colexios, era a de Redacción, unha carta á futura moza o día de mañá e comezaba así: Esperando te encuentres bién al recibo de esta...etc., para logo despedirse con aquilo de: Tuyo que lo soy..., e estábache ben esa "sinatura", era á que máis atención se lle poñía.

P.D. Esquecíame dicirvos que daquela non había a "sinatura" de Galego, esa xa a falábamos o resto do día.

------------------------------------------------------------------------------

Na lembranza dos compañeiros que faltan da foto e do mestre D. Modesto.

CARTA ÓS AVÓS DA FOTO ANTERIOR

CARTA ÓS AVÓS DE ABAIXO

En Corme a 6 de outubro de 2010.

Ós nosos avós da foto de abaixo no petón do Cachafeiro, a Riveira.
O Ceo, s/n, ó lado de Deus Pai.
Queridos avós: Na procura que vos atopedes á destra de Deus Pai folgando das penurias e traballo que tivéches acó abaixo, quería eu con esta carta contarvos un pouco como está o voso pobo cen anos despois da foto que sacáches nas pedras da Riveira. Namais vervos nese retrato, non o dubidei e dixen para min: “Que máis quixera eu dentro dun século, ter alguén que me escriba e ver ó meu Corme!”.
No retrato adxunto, sacado tamén un día de festa e no mesmo lugar onde vós estades, alí comezouse o primeiro peirao, o do Cachafeiro, e logo foise alongando que xa case chega ó medio da ría. Pero mirade como é a cousa, agora que temos peirao, non hai aquelas ducias de barquiños que fondeaban na nosa ría. O conto de sempre.
Veredes que hai moitismas casas, pero total quedamos catro, os demais foron indo uns trás doutros. (Os galletes que hai nos tellados, son antenas das televisións que logo vos falerei). Ollade o xardin, está mesmo riba da Praíña do Pulpos e máis arriba a Igrexa, dimoslle a volta co campanario cara o noroeste. No monte entre a Arnela e o Osmo, ata nós pasmamos co que alí fixeron. Xa non hai cola na Fonte do Campo, agora a auga chéganos á casa e, veña a ducharse dúas veces ó día, xustamente cando non se dá pandolada.
E os adiantos, iso xa non ten xeito: A televisión, un caixonciño para ver cine na casa, coma aquelas películas que o Tarugo poñía na Calle despois da comedia; nevera no lugar da fresqueira; lavadora e enxugadora, agora as mulleres non van ó río de Riba, ó Perillán nin tender ó clareo; aspiradoira, móvese coma un porco espiño e barre sen vasoira; o butano, un gás que fai lume co cal xa non hai lareira nin hai falla de ir ás carolas. Logo está o teléfono, antes con cable e agora xa sen el, un invento para falar sen que te vexan e quedar coa moza sen ver a cara do pai.( Noutra carta escribireivos do resto dos inventos, pois cada día hai un máis novo).
En canto a viaxar, agora hai coches á Coruña catro veces ó día, sen falla de arrumbarlle, como tiñades vós que facerlle á carrilana nas costas arriba. Logo hai uns paxaros de lata con ás, e voan!, chámanse avións e chegan a Bilbao nunha hora, aquel porto ó que íades con corenta toneladas de costeiro e vos levaba quince días. Ai, cando entrabas de arribada en cada porto unha semana e moceabas e troulabas arrufados para esquecer as penurias do mar. De aí veu a lenda dos mariñeiros: En cada porto un amor. Sorte que o cura aquel, cando vos confesou pasóuvolos por veniais, senón…! (Tamén tiñades a oblata ó día, as cousas como son).
Mais, non vexades como é a vida de mariñeiro actual. Agora navegan en barcos de miles de toneladas, e cada un deles ten o seu camarote coa televisión esa e a ducha. E de vacacións cada dous meses. Pero tampouco é coma antes, atracan ó peirao e saíndo ás dúas horas. E nada de amores en cada porto, non teñen tempo, pero a verdade sexa dita a cousa ten arranxo, pois, de seguido saen elas voando, voando no avión ese, e, aló se prantan en Barcelona en dúas horas. Xa Deus goberna!
A dicir verdade, (sen que se enteren elas) as mulleres tampouco teñen moito tempo de nada con tanto ir e vir. Á perruquería, ó chacusi (un balde grandismo con 30 billas xiringando auga por todo o corpo) e a un solarium, outro tareco que as pon morochas, antes tiñan que estar esbrancuxadas, xa vedes. Así que con tanto trafego non dan feito e ata chegan á misa cando o cura está lavando a louza, como se dicía antigamente.
Como vedes, meus, os mundos cambearon moito, moito, moito; antes había que facelo todo a man e dobrando os cadrís, e, sobraba tempo, agora que nolo dan todo feito non hai tempo de nada! Siquera vós aproveitade ho, e xogade unha brisquiña de seis, coma na Torriña que aínda segue teimando, pero iso si, non vos escape un "carallo" ó cargar brisca á baza, polo amor de Deus, non sexa o demo que El vos mande para o inferno co traballiño que vos custou chegar ó Ceo.
E namais por hoxe, nosos devanceiros, deica o Ceo a carta vai levar moitos selos de avión e estamos en crise, unha palabra nova que vós non coñecíches, naquel tempo sacudíase todo quisque e ninguén estarrecía de frío. Agora temos que estar pé da estufa todo inverno, senón cómenos a gharugha.
Ai, que me esquecía, recordos a meu bisavó Tío Pepe de Torrado, o que fixo a Fonte do Campo, dicirlle que está moi ben pintadiña e aloumiñada. Aínda que os pichos non botan auga e o pilón está un pouco trasquilado, eu vivo en fronte e dou boa conta dela.
Apertas e bicos para todos e de todos nós, os vosos descendentes, veremos se nós temos algún bisneto que nos escriba despois doutros cen anos.
Suso de Basilio.

NOSTALXIAS CORMEÁNS

Corme no 1.900, xa choviu desde entón. Aínda meus pais non naceran nin os avós casaran. E, que logo pasa o tempo! Xa non están uns nin outros e eu na 3ª idade e cun pé na 4ª, así coma quen non quere a cousa. Case recordo parte do Corme desta foto, e falo de hai 60 anos coma se nada.

Como podemos ver, hai máis de 30 barcos só no que colleu a antiga cámara. Daría algo por saber quen foi o fotógrafo, pois, nesa data o lembrado Vidal tampouco nacera. E velaí temos na laxe que anos despois sería o alicerce do Muelle do Cachafeiro. Este nome era o apodo do mestre que fixo a obra por ser nato desa vila pontevedresa ó lado de Forcarei. Moitas veces pasei por Cachafeiro e fixen festas ó seu redor, e sempre recordaba o vencellamento que nos une con aquel silandeiro pobo erguido ó longo de toda a carretera.

Con respecto á foto, aí mesmo onde están os nosos ancestros, a xulgar pola vestimenta era un día de festa. Un día de festa que sería a oportunidade de vir ó pobo un retratista de fóra. E todos ollándo á cámara para a posteridade. Mesmamente parece que nos están saudando. Eles, os que serían os nosos avós, tan mozos aínda e ledos pola festa, terían agora máis de 110 anos.

Quizais ese día na Praza do Pán, na Calle como a coñecemos, marcouse o noso destino na verbena da noite ó ligar o avó á avoa. Tamén é posible que no momento da foto, o noso avó lle tería botado o ollo á nosa avoa tan guapa ela no día de festa! Ou non, vaite ti a saber, ó mellor estaban sen saber que esa noite se farían noivos. Logo, ó son de Os Gaiteiros, nese tempo os primeiros músicos de Corme-Aldea, que frase lle dirían a elas?: "Pepita, estou tolo por ti, muller, queres ser miña moza?" Pepita dixo si para sempre, e, acó estamos nós e os que veñan.

Unha mañá de Nordés, cal se fora a da retrato, José saiu embarcado nun deses veleiros marcándo a soidade da familia mariñeira de Corme. A súa muller desde outeiro do Petón do Carral, enxugou as meixelas co mesmo pano que o saudaba. Ata perdelo de vista no mar infindo! Cando recalaban de volta oito mese despois, o neno coñecía e case andaba. Pero seu pai era para el un descoñecido!

A pesar desta mágoa, este foi sen dúbidas o Corme dos 3.000 habitantes, ese recordo que sempre está connosco. Pero non, xa non somos máis ca un milleiro escaso, o demais é lembranza dun tempo ido. Terá moito que chover ata voltar a acadar esa cifra. Coido que ningún cormeán vivo neste momento, poida chegar a ver de novo a nosa vila con ese padrón de habitantes aínda que eu o desexo.

Hai un intre, eran as nove da noite. Desde o peirao ollei o pobo e desde o xardín o noso porto, e pensei entre as árbores ateigadas de follas: Á noite es agarimoso e ó albor máis fermoso, mais na soidade do estío, sinto en min arrepío, de esquecerte e non verte, fuxir onda os teus fillos aló onde eles ir. Pero non, non son capaz de deixarte, en ningures sería feliz, meu Corme!

CARTA A MARILÚZ MÉNDEZ (MI PRIMA)

Hola Marilúz: Llevo días intentando colocar varias fotos, como siempre hago, y nada, que no hay manera. Entonces hoy me decidí a hacerlo con una sola que és lo máximo que me admite. Esta foto corresponde al acto del 14 de Julio del 2006, el día que erijimos el monumento a los 18 músicos nacidos en Froxán. Yo soy el de espaldas dirigiendo la banda. Es una pena que no veais las demás, pero al final te pongo mi correo para que me mandes el tuyo y así poder mandarte cantidad.

Querida prima: No nos conocemos, pues nunca nos hemos visto, cuándo yo -por lo menos- estoy en la 3ª edad. Más ahora con estas nuevas tecnologías podremos hacerlo, sino fisicamente, pues a través de correos electrónicos.

Con respecto a la foto que ves, pues, es la calle principal de Froxán, tampoco hay otra! Luego a mis espaldas está el Campo do Río donde colocamos el recuerdo a los músicos, un lugar precioso de los pocos que encontré en Galicia. Y a la izquierda de la foto, está la fuente donde tu padre subía la sella de agua con una sola mano a la cabeza! (Se hizo famoso por eso, de tan fortachón). Esa rúa que ahora ves con cemento, en aquellos tiempos era todo un barrizal donde para llegar a la casa de nuestros abuelos -más a la derecha- había que hacer malabarismos para ir de piedra en piedra y no caer en el barrizal que nosotros llamamos "lamugueira". En cierto modo no fue de extrañar que tu padre "tomáse las de villadiego", como aquí se dice.

Sabes, Marilúz, era yo un niño, pero aún recuerdo el día de la despedida de tu padre. Luego, muchos años despues, regresó con tu madre cuándo ya mi padre no estaba entre nosotros. De tu mami me quedó el bello recuerdo de una mujer muy simpática y alegre.

Ahora hace unos diez o doce años, volvió tu padre, y, recuerdo una tarde que pasamos en mi nave-museo de Guxín, donde tengo todos los recuerdos de mi vida artística. Y una de las cosas que más me chocaron de él, fué el acento totalmente de Uruguay. Quedé asombrado, pues, desde la ventana estábamos viendo nuestro Froxán, su casa, para él natal y para mi sentimental, algo que no sé explicar, pues, es mucho el recuerdo de la infancia que no se me borra. ¡Y tu padre ya no tenía el acento gallego de la "terriña"!

Otro recuerdo de una de las primeras cartas de tu padre al mío, fue que ahí no se comía el pan de un día para otro. Ya ves que hai cosas que el tiempo no borra! Ahora y desde hace muchos años -afortunadamente- también el pan lo tenemos fresco cada día, pero el que te escribe aún aprovecha el del día anterior si és que lo hay. ¿Por qué te digo todo esto?, pues, por lo que pueda venir, hay mucha hambre en el mundo todavía.

La emigración fue una salida a un tiempo de necesidades, pero todo tiene su precio en la vida: la herida de dejar la tierra natal. Sé que tú padre está sufriendo, sobre todo cuando le llegan malas nuevas de esta sú tierra. Cada vez son menos los hermanos. Y eran diez! Pero es ley de vida. Como me dijo un día un viejo en Orense ante la ausencia de sus hijos el día de la fiesta: "La familia és la de la puerta para adentro". Y es cierto, la familia de tu padre ahora sois vosotros. Los demás, pues eso, en segundo plano sin que por eso se deje de querer. Digo esto porque la frase del orensano dá mucho que pensar, jamás se me olvidó y ya hace años.

Bueno, para ir terminando y sin tanta nostalgia y lloriqueos, anima a mi tío Antón, tú padre. Le dices que el pasado domingo fuí con la Banda a Cayón, al lugar de nuestros tatarabuelos, de dónde somos oriundos. Tu también, por supuesto. ¡Y allí está aún en pié la casa señorial de la villa presidiendo la plaza! ¿Porque, sabes querida prima?, parece ser que éramos de "alta nobleza", pero al tatarabuelo paterno Méndez, se le ocurrió venir a las mozas al mismo lugar que años más tarde iría uno de sús tataranietos: Guxin. ¡Mira tu que no habría mozas por el camino, más, debía ser guapísima la tatarabuela!

Le dices a tu padre -para que sonría un poco- que estoy enterado del "ligue" de nuestro ascendiente: Parece ser que se conocieron en la Feria de Leiloyo en Buño, dónde se vendían cerditos. Y mientras su madre trataba el cerdito con la madre de la chica, el chico trató con la hija ¡Y se enteró de que en el tal lugar de Guxin había "parné" escondido hasta en las paredes! Y no lo pensó dos veces, su madre se fue con el cerdo y el se vino con la hija y la futura suegra. Y adiós al mar y venga arado romano. ¡La hizo buena el Méndez, a quién se le ocurre! Menos mal que aqui tenía la Barda, esa playa/ensenada que tu padre conoce, y pudo seguir viéndo el Atlántico y pescando barbadas.

Pero ya ves lo que es el amor, lo critiqué y... luego las pagué.(?) Y a pié también, simplemente que..., él tenía unos 45 kilómetros y el tataranieto solo tres. (Esto entre nosotros, sin que se entere mi mujer que está viendo Luar).

Aquella tarde en la nave de Guxin, mientras divisábamos la casa de su abuelo -el nieto del caionés- en ese mismo lugar y la nuestra de Froxán, tu padre me preguntó: "¿Oyé sobrino, pero vós como habés venido acá lo mismo que el viejo Méndez?". Y le dije: "Mira Antón, venía por este camino, pregunté en esta casa que es la primera si había alguna moza ricachona en el lugar y..., salió una tan hermosa que me dije: esta es la mía".

Marilúz, hablaremos largo y tendido "sin que se entere nadie" ajeno a la familia. Podría comunicarme contigo por carta normal, pero hoy prefiero hacerlo así para que los lectores de mi blog también se rían un poco de estas utópicas anécdotas. Hace años que no escribo en castellano, pero creo que lo entenderás mejor. Mi correo electrónico es: susodebasilio@corme.net. No te preocupes si álguien lo coge que nunca abro ninguno que no tenga reconocido.

Besos de vuestro sobrino y primo: Suso de Basilio.

OLA AMIGOS

Levo tempo sen facer ningún artigo para este meu blog. A verdade que agora con isto do Facebok, os blogs quedaron bastante de lado. Ben pensado, ata eu estou enganchado polo das fotos antergas de Corme, o resto nin me interesa. Tamén todo hai que dicilo, merquei un violín para recuperar os catro anos que fixera e logo deixei hai quince anos. E a serrar todo tempo libre! Xa sabedes, son incapaz de estar quedo. Despois do Celga-4, estiven entre aprender algo de inglés, pero ao final decateime por este instrumento que sempre me levou os días da vida. Algo xa vai saíndo.
Pero outra das cousas que hoxe me arrufan a pór os dedos no teclado, foi que onte fixen a miña I.T.V., xa sabedes, o repaso anual da saúde. E hoxe dinme conta do mal que o estaba pasando este último tempo coa inquedanza do resultado médico.
Onte saíu todo ben e hoxe cando me erguín para ir coa banda a Riveira, foi o intre de sentir unha nova sensación. Un novo albor. O momento de sopesar o valor da saúde. O pouco que valen os cartos ante a enfermidade.
Foi ao erguerme, repito, cando sentín coma outras moitas veces, que a riqueza meirande é a saúde. Naturalmente non era nada novo, pero si era esa sensación que sintes cada ano cando todo vai ben. E para celebrálo nada mellor que unha actuación coa banda. A cidade de Riveira, á cal vamos sempre dúas veces ao ano, hoxe sóubome a pouco aínda co longo pasarrúas.
A vida non ten volta atrás, meus, pois sabendo o que hoxe sei, endexamais houbera formado unha orquestra. Motivo? Que hai dez anos perdín un ril pola enfermidade do fumador, a cal aínda está aí. E eu que non fumei nunca! Como fumei entón?, diredes vós, pois, como fumador pasivo, sempre ignorei o dano tan grande que iso é. Seis compañeiros fumando no furgón día e noite, viaxes de seis horas, descansos da actuación e coas ventanillas pechadas por mor do frío. E vaia se acertaron o equipo de urólogos que me atenderon. Todos o mesmo ditame: A enfermidade do fumador.
Que cámbio o da orquestra á banda! Aquí non fuma ninguén, só un mozo, pero iso si, fóra do autocar. Logo os horarios. E pensar que me criei na banda de meu pai e logo na de Infantería! Malia que o dito, a vida non ten volta atrás. Os refráns sempre son certos: Cando un morre, debía nacer e sabendo o que un sabe.
Non, nunca houbera formado orquestra por ningún diñeiro do mundo, máis cando non tiven carácter para non deixar fumar a ninguén dentro do coche. Tamén todo sexa dito, nunca pensei que o fumador pasivo tivera tan graves consecuencias. Así que meus, xa o sabedes, fumar só é puro snobismo, chulería boba, cheirume na roupa e no ar da boca. Agora, cando vexo a un púbere comezar cos primeiros pitillos pregúntome: Que pensará, que así é máis home? E penso para min, non, é máis enfermo.

A SERRA NA LEMBRANZA

Velaquí esta foto para o recordo dunha época de Corme no século pasado. Unha lembranza máis para amosar a os nosos descendentes o día de mañá, ou ben neste intre, pois este retrato ten xa uns 20 anos.
A Serra, como así era coñecida na nosa vila, foi outra das boas industrias que mantivo, conxuntamente co muíño, uns seis postos de traballo directos, máis logo moitos indirectos. Aínda que quizais pareza pouco, xa quixeramos contar a día de hoxe cunhas cuantas industrias así.
Este senlleiro aserradeiro que coñecimos na segunda metade do século XX, tiña o seu particular peirao de atraque para unha gabarra que pasaba a madeira aos nosos inesquencidos moto/veleiros. Estaba este -e aínda se mantén en pé algúns dos seus alicerces- no camiño/pasexo que vai á praia do Osmo. Se mal non sei, coido que se coñece esa zona coma O Pescante, se me equivoco corrixídeme.
A casca dos pinos da Serra, era unha das fontes de abastecemento para as modernas cociñas bilbaínas dos anos cincuenta. Pero chegaba a pouco. Así, as pelexas pola casca eran case o mesmo ca na Fonte do Campo pola auga. Un pino para ti, e outro para min. Mulleres e rapaces á cola. E case debaixo do machado do obreiro que estonaba. Logo, a poñelas a enxugar ao sol nun dos moitos petonciños rupestres que había na tamén coñecida como A Chousa. Uns día adiante, coa carretilla de roda de pau baixabamos Vila García cunha saca cosida a “tente boi”. Cando as cobraban, eran dúas pesetas como moito, pois case sempre as doaban.
Pero o bon da casca -para nós os rapaces- era o estoupido que pegaban na cociña. Aquilo poñía os pelos de punta con tanta explosión! Isto sucedía no verán polo sequiñas que estaban, pois no inverno, a fumarea estaba asegurada na cociña por non estar ben enxoitas.
Con respecto á mecánica da fábrica, sempre foi movida por corrente eléctrica trifásica. Asemade o muiño contigo, diferenzábase de unha acea onde a quenlla é movida por auga como era o Muíño do Medio. Recordo que sempre cobraban en pesetas e nunca en maquía, logo, aínda teño no maxin como vaciaban o grao na moxega, o tarabelo sacudíao, e de cotío xa saía moído polo ollo caendo no caixón. Ai, aquel recendo ulideiro da fariña recén moída era axiña enchida nas bolsas de lenzo azul das nosas nais! E á noite había tortas. Con talladas de touciño e mel, se cadra!
Na recolleita feita para o meu libro, tiven a sorte de saber que tiveramos outro aserradeiro en Corme anterior a este. Estaba moi pretiño do que estamos a falar, pois, a súa ubicación era na casa do Río de Riba fronte ao mesmo lavadeiro. Cóntame o meu amigo, o centenario Alexos da Pesqueira de Ponteceso que, estoutro tiña chimenea o mesmo ca os pontecesáns, co cal funcionaba por caldeira a vapor. Malia que esa chimenea non lembramos habela coñecido! Debeu desaparecer polos anos corenta.
Porén, meus, e como dí o vello refrán: “Na vida nada se acaba, todo se transforma”. Síntome polo mesmo, ledo de haber vivido para ver en qué se transformou a nosa Serra, A Chousa. Por outra banda a industria madeireira tocou teito. A nova tecnoloxía para encofrado de obras, todo metálico, fixo que foran pechando un tras outro tódolos aserradeiros que se adicaban a este tipo mercantil, moito antes da crise do devandito ladrillo.

OUTEIRO DO CARRAL

------------------------------------------------------------------------------------------


OS NOSOS CURRUNCHOS ESQUECIDOS.
A verdade que ás veces temos a beleza tan preta que non nos decatamos dela. Ollándo estas fotos da miña humilde colleita, dicídeme senón temos lugares que quizais brincamos neles de pequenos, pero co tempo foron quedándo no esquecemento. Pouco máis facemos ca pasexar do peirao á Arnela e Da-Capo, como se dí en termos musicais, ou sexa, volta ao principio.
Foi o pasado verán cando me dou por subir despois de 50 anos, polo menos, ao emblemático Petón do Carral, a primeira fermosura que se olla desde o Alto da Costa cando de fóra entramos en Corme. Eu sempre o lembro coma o noso Peñón de Gibraltar. Quedei apabullado pensando que lugar tan paradisíaco temos para un mirador, con toda a Ría de Corme e Laxe, máis a entrada de Barra e os montes colindantes ao noso alcance.
De sotaque xa comecei a facer un acceso desde as Casetas da Atalaia, catro pasos de nada e sen ter que subir ningunha costa. Logo, non sabedes o abeiro que hai entre os penedos, aínda estando a unha altura que debía facer tremer co frío. Nisto podedes crerme, pois eu son un frioleiro nato e sempre tremo aos ventos por mor da miña endeble gorxa e oídos.
No concernente á propiedade, de seguro que teñen dono, faltaría máis, pero dado que tampouco poderán edificar neles, supoño, sería unha das mellores compras por parte do Concello para un Mirador dos poucos que hai na Costa da Morte. Desexo matizar que, endexamais fun partidario de quitar a ninguén as súas propiedades, como tamén son contrario ás expropiacións. As cousas mércanse no precio convido e todos compracidos.
Voltando á fermosura do lugar, iso tíñao que disfrutar todo o pobo e visitantes durante o verán e o inverno, sería un atractivo turístico e cun acceso pola carretera do Cabo sen ningún outro problema. A vista, xa vedes, o mesmo ca do Monte Branco e ollándose de fronte. Ata poderíamos facer sinais e sen dúbidas nos veríamos.
Para quen queira achegarse a disfrutar desta fermosura, o mellor camiño neste momento é polo Carral. Non é moi doado polas silveiras e algún toxo, pero vale a pena. Aínda que son propiedaes privadas, coido que ningún dono reñiría por deixar pasar para disfrutar de tanta beleza e feitizo.
No entanto a todo isto, ata sería un sitio ideal para merendas e algúnha festiña medieval, sobre todo rememorándo que ese outeiro foi na antigüedade a torre vixía da entrada dos ataques mouros ao noso pobo. Isto sucedía aínda a finais do 1.500 e comezo do 1.600, segundo datos que teño no meu persoal arquivo. Ou sexa, cando se erguío a nosa capela.
Lembro unha vez no verán que subín ao alto de Cabeza de Manzaneda, de pronto comecei a sentir unha sensación de ledicia e gañas de sorrir. E decateime que as alturas prácenme. Pois case o mesmo me pasou neste lugar tan preto das nosas casas, só chegar a el, -agora pluralízo para dárvos máis gañas- comezas a sentir unha sensación de voltar ao pasado dos nosos devanceiros e ancestros. A cabeza voáche deica atrás na noite do tempo imaxinándo a nosa Ría sen peirao nin abeiro de ningún tipo. Cantos milleiros de veces os nosos avós e bisavós subirían a este noso rañaceos, para outear como estaba o tempo antes de saír a pescar!
Pero remato este meu soño esperto, pois xa sabedes que son un soñador, non fai falla ocultalo, deixando que tamén vós soñedes nesa utopía do meu maxín. Dubido que o vexamos cumplido. As cousas custan cartos e onde non hai non se pode quitar.

CARTA AO ANÓNIMO DE ABAIXO

suso,eu tendo a miña nai viva,choro todos os dias pensando en cando me falte.pero ai xente ke non ten corazon algun,e e verdad,prefiren pasear o can,que pasear con sua nai
22 de abril de 2010 21:58

----------------------------------------------------------------------------------------
Estimado compañeiro: Na maneira de pensar e reflectir os teus sentimentos, coido que temos algo, moito en común a marxe de ser da mesma xeración, supoño. O teu comentario, que subliño ao comezo deste artigo, éncheme de tenrura en saber que non son eu só na maneira de pensar. En esas catro liñas expresas tanto que sobra folio para engadir nada máis.
Amigo, como quizás saibas, eu din a vida polos meus, para que escudriñalo si total somos un pobo no que todos nos coñecemos, non é ningún segredo nin tampouco unha vergoña. E sabes, meu?, a satisfación que sinto a día de hoxe é tanta que me enche o corazón de celme.
Como coñecerás, cambeei o rumbo da miña vida en prol dos meus. Voluntario na mili aos 17, á hora de cumplir podía quedar de cabo músico e en pouco tempo sería sarxento. Aínda así, aos 19 tituleime trompetista por exame libre no Conservatorio de A Coruña. Era un porvir para realizarme na profesión musical. Malia que iso foi truncado polo consello paterno. E con o mellor cariño por parte miña.
A día de hoxe estaba xubilado desde hai anos e coa mellor pensión que poida imaxinar. Agora cobrarei cando sexa..., a mínima! Xa ves! Pero iso si, sentiría dentro miña unha mágoa e unha débeda por abandonar á sorte a quen me trouxo a este mundo. Porque desgrazadamente seis anos despois, e aos dous meses de casar, o meu mestre da vida, meu pai, foise. A partir diso é mellor non recordar...
E sóubome a pouco a compaña de meu pai, as conversas e os seus consellos. Foi entón cando valorei o tempo de unha hora na compaña do meu proxenitor, no meu caso. Foi nese intre cando pensei como estiven a punto de perder eses seis anos da súa compaña. E collín a manda por el encomendada, cal premonición que pareceu sentir cando me pregou deixáse a vida militar. Esa manda non era outra ca de cuidar á familia a súa falta, para que dicir máis.
A día de hoxe o seu encárrego leveino a cabo. Xa todos están no Ceo. E non sabes a ledicia que sinto por ver a misión cumplida! Sinto o mesmo ca os mariñeiros cando levan o barco a porto logo da longa singladura. Moitas veces no insonmio, cavilei que sería de min na lonxana e, os meus, abandonados á boa de Deus. E estarrecía de calafrío. Nunca sería capaz nin co mellor soldo do mundo. Agora xa todo pasou e sinto, repitirei ata a saciedade, unha ledicia na ialma que me reconforta a máis non poder.
Amigo meu, dís nas túas entenrecedoras liñas que choras por túa nai antes dela morrer. Non, non chores, disfruta da súa compaña o día a día, cada hora e cada mencer. Sinte o agarimo das súas mans coas túas e na túa face.
Comparte con ela esa auga quente que só unha nai sabe facer. Iso, é Deus, amigo, o amor á familia e á vida. Logo, cando chegue ese derradeiro día, sentirás coma min -dentro da túa dór- que túa nai non se foi, quedou dentro de ti, co seu amor, co seu sorriso e a súa duzura. Iso si, con ela levará tódolos teus desfogos e segredos que endexamais contou a ninguén. Unha nai ou tamén un pai, son os mellores confesores que un pode alcontrar na vida. Polo demais, todos nacemos e sabemos que un día habemos morrer.
Lembraráste coma min e os da nosa xeración, de aqueles galletazos nas nádegas cando faciamos algunha alfacatruada. Mais non sentirás dor algunha, ao contrario, esbozarás un sorriso. Porque cando unha nai pega, compañeiro, a dor síntea ela. A dor sicolóxica é a que doi, a física dura dez minutos ata esquecela.
Reiterando o dito ao comezo sobre o amor que sintes por túa nai, remato esta carta, para min de verdadeiro sentimento ás nais e á familia, cun segredo entre ti máis eu: Sabes por quén imos chorar deica en diante?, pola nai da do can, esa si que foi pobriña. E por ela, pola filla, que pasexaba o can sen saber de súa nai, pois...,aínda que pareza incrible, nacendo muller non ten entrañas de nai.

SEXAMOS SINCEROS, DE ALDEAS NADA.

--------------------------------------------------------------------------------------
Escribía hai uns días un xornalista da Voz, algo que xa eu fixen nalgunha ocasión: “Todo mundo ama, adora e envexa as aldeas, pero todo mundo marcha delas”. Matizaba non seu artigo -pavero e realista- que o “cariño” ao avó, non é máis que a visita domingal ou de pascua en venres. E claro, na soidade da aldea os vellos esmorecen por baduar. Porque todo hai que dicilo, pois, a poucos veciños..., todos a mal. Logo, cada visita do fillo ou neto sempre é ben recibida.
Tras do cocido de fartura e co sorriso por parte dos vellos, comeza a presa por mor dos nenos. Que teñen que ir ao colexio. ¡Coma se ó domingo tiveran escola da noite, vamos! E veña os mimos da avoa namentres comeza a baixar canto ten na casa: As consabidas patacas, seguen os ovos; chourizos; pernil e todo canto apareza á vista. Logo e por riba e coma quen non quere a cousa, os grelos, así por mor de quen vexa é cousa de pouco valor.
O ateigado maletero do coche fai baixar a suspensión e as rodas mesmamente parecen sen ar. Pero aínda falta algo que non pesa nin se ve: A paga dos vellos para o prazo do piso, do coche, do plasma, da neveira, dos mobles, a gardería dos nenos... “Ai abuela, tú no sabes como nos vemos para llegar a fin de més”.
E velaí á saída do coche que estivo fresquiño á sombra do cabanote. “Hai abuelos, que tanta tranquilidad teneis en la aldea. Que más quisiéramos nosotros...” Érache boa se colara, dicía o periodista. A outro parvo con esa cantinela. Vénse ao que se vén e punto: A encher o coche e a andorga sen pelar patacas nin lavar a cacharrería. ¡E por encima aínda quedan ledos os pais/avós!
E xa estamos na estrada dirección cidade e comeza a formarse a caravana. A “Caravana de mujeres” non, a das patacas que afunden o maletero do coche. ¡Que ben se coñecen! Só hai que porse na entrada da cidade ao serán do domingo e aquilo é un espectáculo.
E logo aínda teñen a face de dicir que a vida está máis barata na cidade que nos pobos e aldeas. “Cata que carallo, ho”, sen ningunha dúbida. Á conta dos velliños da aldea cómese toda a semana sen gastar un ren. Logo para o próximo, tráeselle un pouco aceite de oferta do Continente para que vexan as bondades de vivir na cidade. Á avóa cáelle a babiña e velaí o negocio. Nin os donos do Alcampo lle gañan a centésima parte.
Así as cousas, dicía o xornalista -máis eu- que ninguén veña con historias, as aldeas nin velas. O día que os vellos falten as silveiras cubrirán as casas e se te vin non me lembro. Nin o día de Difuntos, que xa é dicir, e caso de vir, pois iso, pórlle un manoxo de flores e cando enxoiten resecas que as quite unha veciña bondadosa. Vir e largarse a cén, todo é un.
Pero aínda quedan os do més de agosto. Os casteláns, cataláns, vascos e demais familia que nos honra coa súa visita. Van deica o Río de Froxán e: “Que marabilla, esto es paz para vivir y leer un buén libro a la orilla de este remanso de paz”. Malia que media hora máis tarde collen camiño de volta e aínda facéndose os doídos. E ata o ano que vén, se cadra! “Claro, las carencias: no hay banda ancha, ni súper, ni...”. Nin nada tíos, a outro parvo con ese conto. Como vai haber banda ancha se aínda as pistas son estreitas?
Mais non vos estou criticándo, meus, pois eu mesmo estou ata o mesmísimo de tanta paz silandeira duranta 66 anos. Necesito ruído con urxencia. Quero ir tamén á cidade, axiña e canto antes. Camiñar vendo escaparates e non silveiras. Pasexar onde a xente ule a colonia e non a xurro das modernas cisternas e a silo para as vacas. E cruzarme con xente que non coñezo sen falla de torcer o pescozo polo de estar a mal.
Porén, meus, non sexamos hipócritas, e dígoo en primeira persoa e en plural. Das aldeas fuximos o mesmo ca os ratos do faiado desde que non hai millo de colleita. Á vista está que cando chegan a Corme os turistas en “busca de paz” e ven pouca xente din: “Que barbaridad, que pueblo más muerto”. Pero non queríades paz?. Non, non queremos paz, queremos ruído. Eu tamén.

O MEU OUTEIRO: "O CAN ANTES CA NAI".

Nos xornais de hai uns días, lemos unha triste nova onde dous irmáns non quixeron saber nada de súa nai. Ela, a pobriña, estaba abandonada na cama e con 90 anos e o seu home e coidador coa mesma idade, tivo que ser hospitalizado. (Quizais xa o leras todos). Pero o conto que me trae, é algo que vivín persoalmente hai uns anos o cal é un calco do artigo devandito.
Estaba eu unha tarde de verán nun paseo marítimo da provincia -que obvio por non dar datos- cando me atopo cunha coñecida da bisbarra paseando o can. Á miña pregunta –inocente, por suposto- de como estaba súa nai a cal tiña alzheimer, a resposta foi que non sabía nada dela. Quedei abraiado e de sotaque sentín noxo da súa presenza, máis aínda, cando de coitío lle pasaba a man ao peluche co agarimo para min mais repelente.
Tempo despois, súa nai morreu. E veu ao velorio. E coma é costume recibiu o pésame e a dor dos veciños. ¿O pésame, de que dor? Velaí a hipocrisía de tantos e tantos moitos, que, logo de non saber ren dous seus teñen a face de recibir o pésame, repito. Tamén é moda e queda moi snob.
Hai un vello refrán –porque a vida é unha enciclopedia de refráns- que di: “As familias vense nas ocasións”. Mais ben non se ven, pois..., o defunto suponse que xa non ve. Aínda sendo certo, este refrán é de tristura. Que toda unha vida sen ollarse nin dirixirse a fala e logo á hora da “ocasión”, velaí aparecen os descendentes. Canta querenza! Tamén habel@s hain@s que teñen prace en ver a cara do finado, ou sexa, haber como quedou de bonito, aínda que isto máis ben se dá nos alleos ao velorio.
Pero o abominable de todo isto, é o feito de ver a miúdo como se rexeita á familia, ás raiceiras de un, ao árbore de cuxo froito pertencemos, para ao mesmo tempo contemplar a empatía con e por “amigos”. Ten un que chegar á terceira idade para ver o que xamais imaxinou: Que un pai ou nai atópase en calquera esquina, sen embargo un amigo...,ai!, iso xa é cousa de coidalo cal peza de Sargadelos no andel do chineiro e con porta de cristal.
A verdade que para os que coma min, rexeitamos a unha profesión e mellor porvir cun horizonte máis brillante para coidar aos nosos devanceiros, énos difícil de asimilar. Persoalmente non acerto a entender como un cristián (?) é capaz de durmir sen cavilar se os seres que o trouxeron a este mundo estarán ben ou mal. Por moitos defectos que teñan, un só pode ser fillo dese pai ou desa nai. Si os nosos proxenitores houberan casado con outras respectivas parellas, nós non estaríamos aquí.
Dicíalle un médico a unha nai ante o afastamento dun fillo: “No se preocupe, señora, que si algún día se entera que está en el sanatorio, verá como llega allí enseguida”. “Mire usté doutor, no sanatorio xa hai enfermeiras para atenderme, sabe?”.
Mais tamén é certo que o que sementa recollerá o froito que plantou. Ou quizais non, vaite ti a saber. Sempre houbo excepcións e xente con sorte. Malia que a sorte é o mesmo ca lotería: toca cando toca e onde cadra. De calquera xeito e no que a min respecta, cambiei o rumbo da miña vida polos meus e de certo que sinto un deber cumprido. Outros non o fixeron e tampouco foron moito máis lonxe nin son máis felices.
E remato este artigo de hoxe, de tristura polo realismo que encerra, coa letra de unha de tantas cancións que á Virxe como nai, compuxen. Porque unha nai, é unha fonte cal manantial que endexamais enxoita. Unha fonte de inspiración para calquera compositor, onde sempre atopamos unha nova maneira de cantar a esa nai que nos levou nas entrañas e nos pariu con dor. E de certo, que, sobra temática para cantar á nai:
Unha nai que por nós dá a vida / cando ó colo lle vamos chorar / na procura do noso desfogo / soio ela nos sabe escoitar. Unha nai que non dorme na noite / doce estrela polar que nos guía / na labor cotián por nós reza / Unha nai que se chama María.
Como as flores que abrouxan no maio / así amosa o sorriso unha nai / co anceio dos fillos bicar / coa ledicia da nai de Deus Pai . Na inquedanza da escura noite / tras da fiestra ollando vixía / unha nai que por nós non acouga / Unha nai que se chama María.

CORME, ÁS 4 DA TARDE DO 5 DE FEBREIRO

CORME AO DÍA
Pois iso, meus, que así estaban as obras que vedes nas fotos ás catro da tarde de hoxe. Cun vento de Nordés que facía tremer, decidín ir ata o Cairo polo de quentar os pés. E así foi, cámara en man e de retratista, xa case a tiña enferruxada despois de tanto tempo pechada.
Todo isto é para os que viven na diáspora lonxana e que agradecen ver o seu pobo ao día. Os que están máis pretos, coma os da Coruña, xa veñen a miúdo e de calquera xeito non sofren tanto.
Por unha banda, a obra da Serra, que xa vedes como vai indo e por outra o muro Sur-oeste do Campo do Cairo. Xa está listo o alicerce en formigón, só falta o recheo que estaban hoxe con el, e logo o peche con bloque. E xogando, que é xerundio.
No concernente ao Cairo, coido que vai quedar en boas condicións. Non hai que esquecer, e menos politizar o derrube do muro, pois todos sabemos que fora erguido pola mocidade cormelán e sen grandes medios económicos, pero iso si, con moita ilusión. Pouco máis era ca un valado que actualmente non podía co peso e humidade acumulada.
Como xa sabedes nunca me gustou o fútbol, pero hoxe mesmo no Cairo matinei no caso dunha boa Primitiva coa cal deixaría o meu grao de area nese ventilado Campo. Xa naquel entón –era eu presidente da Asociación- lles manifestei aos compañeiros impulsores do Campo que o lugar era moi venteado. Pero eles, meus pobres, foron ao barato e..., logo acabei participando en axudarlles –so mentes- a buscar aos propietarios.
Debo engadir que naquel intre, eu propoñíalles mercar a finca onde está o Polideportivo, pero aquilo era articulo de luxo para os petos da chavalada que estaban ao fronte de erguélo campo.
Mais todo hai que dicilo, pero cada vez que subo a Pallagueira -a costa antes do Cairo- éntrame unha tristura de nostalxia polo da miña nenez, cando, coma tódolos da miña idade tiñamos que carrexar esa correado e golfe que vedes no anterior artigo ¡E agora que non xunto alento para alancar sen chaqueta!
Cómpre engadir que a chaira de O Cairo aínda era unha “etapa de montaña” como se di nas voltas ciclistas, pois algúns compañeiros da escola tiñan que carrexar ata As Capillas. Así en castelán, pois si digo Capelas o mesmo non se entende. A sorte foi que non tiñamos leira tan lonxe. Que mágoa!
E agora que hai boa estrada, ao Cairo en coche para facer deporte. E digo eu: si é para facer deporte, non é xa boa cousa choutar costa arriba? Pois non, hai que levalos e ir buscalos, tampouco lles sirve costa abaixo. Mais mirade vós senón tiñamos nais matinadoras, que, para non vir en lastre, de volta xa traíamos un alimpeiro de fieita ou estrume para o cortello do porquiño ou das galiñas. Que non pense ninguén que o de andar el lastre é unha cousa nova, iso xa é máis vello ca andar a pé.
Deica logo, pois xa me está entrando a nostalxia da nenez.

CORME:PASADO E FUTURO-II

CORME Á CORREADA
A verdade que, remexendo na historia de noso, o embelezo lévame deica atrás no tempo. Se ollades esta foto –sen data, por desgracia- fai tremer de emoción o feito de pensar que aí están os nosos devanceiros, as nosas raiceiras e como non, o Corme dos tres mil habitantes. Tamén á vista salta, que debeu ser no outono, a xulgar pola surada –como se ve- e a nosa Praia dos Pulpos ateigada de correada e golfe. Sen dúbidas naquel tempo non se coñecía a palabra crise: xa a era toda.
Pero aínda sendo as comparacións odiosas, o que vemos na foto é unha riqueza que aínda a día de hoxe non teñen os pobos do 3º mundo. A miúdo vemos fotos do Sáhara e quedamos abraiados cando non vemos unha só herba nin toxo. Ben pensado, aínda nacemos nunha terra privilexiada!
Mais a tristura de todo isto -e seguindo co capítulo anterior- é que de aquel pobo que aí vemos deixando as pedras limpas e a correada deica O Cairo, non quedan nin os netos. Ou si, quen sabe. A maioría colleron a maleta e fóronse en busca dun porvir máis prometedor. Quizais as raiceiras dese retrato están no “noso” Pasaxes. Porque esa cidade é casemente máis cormelán ca vasca.
Noutros artigos lembrei a famosa frase de Castelao: “O galego non protesta, emigra”. E os cormeláns o mesmo. Así de sufridos. E eu pregúntome moitas veces, e sobre todo ollando esta e outras fotos, como sería a día de hoxe o Corme dos 3.000 habitantes? Pero ese soño de case todo cormelán, será pura utopía quizais para tódolos que viven a día de hoxe. E pensar que naquel tempo Carballo tiña ó redor de 500 habitantes!
No entanto á mágoa triste de todo pobo que ten que emigrar, queda a ledicia de ver aos seus descendentes con estudos e carreiras que nos pobos endexamais acadarían. Pero tampouco se nos pode pedir aos que aquí ficamos, que a vila medre a tódolos niveis cando eles se foron. A este respecto, fáime raxeira cando leo o que algúns escriben desde a diáspora.
Eu entendo o cariño que polo pobo senten os que están fóra, malia que tampouco deben estar preméndonos aos catro que aquí quedamos. Refírome aos seus comentarios en como e de que maneira debíamos facer para que o pobo medre. Non meus, de onde se quita e non se pon xa sabedes o que pasa. A miúdo subliña a prensa os milleiros, xa, das aldeas galegas que quedaron desertas. E todo mundo as quere! Pero todos se van á cidade.
As aldeas e os pobos, son mui fermosos un mes no verán. Todo son proxectos de quedar na paz tan silandeira do rural. Pero logo quedan once meses por diante e, malia todo isto hai un refrán que di: “Pequena aldea, inferno grande”. Ou sexa que, a menos habitantes peor sociabilidade.
Porén e rematando, engadir que, a min persoalmente faime falla ruído, moito ruído. Tanta tranquilidade éme totalmente depresiva sen poder evitalo. Na cidade, só vendo escaparates e aínda non mercando nada, o maxín voa ledo de optimismo. E sobre todo o máis buscado por todo ser humano a xulgar pola experiencia: que ninguén coñece a ninguén e iso ten a súa parte positiva como é a de pasar totalmente desapercibido.
Quizais si os da foto, os do Corme dos 3.000 non se houberan ido, tamén a nosa vila sería xa un pouquiño cosmopolita, co cal tamén pasearíamos sen ser ollados desde as fiestras que é a mágoa de todo pequeno pobo, por non dicir aldea.

CORME:PASADO E FUTURO-I

OS PORQUÉS DO NOSO POBO

Dende hai uns meses, teño esta foto na pantalla do ordenador e cada día paso moitos minutos ollándoa con pasmo. Debe ser polos anos 30/40 a xulgar pola idade do finado Vidal, e tamén pola casa en construción dos Puentes. A estrada terminara no 1910, logo de 30 anos construíndoa. Era tamén o Corme dos 3.000 habitantes.
Sen dúbidas ollándo este trouteiro como senlleira vía de acceso ao mundo, non é de estrañar que os que se foron non volveron. E digo eu, como sería antes disto?, aínda que ben pensado, pouco máis tiña o camiño das regateiras ca esta lamacenta estrada.
Mais esta foto é unha reflexión para decatarse do illamento dos portos de mar. De algún xeito, calquera vila mariñeira é un Fisterra máis. Tampouco é de estrañar que cen anos atrás, a xuventude, co afán de ver mundo e todos cheos de ilusión, se embarcase no primeiro veleiro que fondeara na nosa Ría. E sen pensalo dúas veces!
Así foi como a historia de noso quedou tinxida de negro para sempre. Centos ou quizais milleiros de mariñeiros de toda Costa de Morte e pobos mariñeiros de outras vilas coa mesma xeografía, deixaron a súa nova vida naqueles barquiños coma o Rutilo ou o Encarna, por poñer un exemplo.
Aínda que as comparacións son odiosas, sen lugar a dúbidas, a vida do labrego tamén foi dura, moi dura. Mais eles de algún xeito, pisaron en terra firme. E sen dúbidas tamén, non son lenda chea de tristura da nosa Costa a Deus grazas. Por outra banda, o mundo rural está situado terra dentro. Encrucilladas de antigos camiños, son hoxe vilas importantes e cun futuro de desenvolvemento que xa quixeramos os portos de mar.
Cómpre dicir que para basearnos nisto, só chega facer unha análise de cantos parques industriais temos na Costa. Practicamente cero. Ou sexa: que estamos sen terreo industrial na beira do mar. Que horizonte de porvir temos á vista sen un carto ferrado de solo industrial?
Con respecto a Corme: baiucas para un tute de vellos, e, algunha cáneba da esquina para o azafrán do guiso que xa está ao lume, é o noso futuro, mágoa de quen non queira entendelo. Aínda que algún mecenas quixera facernos a regalía de asentar aquí unha pequena industria, non pode por lei ao non termos un só metro cadrado de solo industrial. E coma sempre, se non hai galiña non hai ovo ou viceversa, malia que no noso caso nin capoeiro.
E para rematar este 1º traballo en prol deste tema, engadir que estes días lemos nos xornais, como pequenos industriais da bisbarra que outrora ergueron a súa modesta nave ao pé da súa casa sen ningún impedimento, vense agora entre a espada e a parede pola razón que os organismos queren empurralos deica os novos parques industriais. Pero iso si, noutras vilas alleas ás súas. Ou sexa, cara o centralismo de sempre que esquilma aos máis pequenos pobos e aldeas.

Seguiremos con máis voltas, pois, isto dá para longo e tendido.

O AGASALLO DO MEU CUMPRE

Ola meus, pois a cousa é que hoxe non atopo verbas para seguir escribindo da nosa vila/pobo. A verdade sexa dita, teño que andar ao “loro”, pois xa tiven que escoitar que fago “apoloxía” a favor de non sei quen. A cousa vén sendo que como vistes, saquei hai tempo unhas fotos da obra da Serra. E non vexades vós a que me caeu! Logo tamén está o tema mariñeiro: mellor "non meneallo", como dí aquela vella frase.
Así que lido o visto e visto o lido, hoxe vou falar de min, pero aínda con tento, non sexa o demo. Temos á xente moi “susceptible” ultimamente. Aquí o conto é falar de calamares, fútbol e tute, pois, se te “pescan” lendo o periódico na baiuca, xa estás “enterándote da política”. Ou sexa, que ler o xornal é iso, ler política! Eu xa o leo na casa, por mor do asunto.
Entrando logo no conto, que o vindeiro domingo (Deus mediante) cumpro un ano xa na 3ª idade. E non hai 4ª ! Logo, tamén dez desde que me operei da pérdeda dun ril e que tan ben quedei a pesar de todo. E foi a doenza o mesmo día que cumpría os 56, aos dez minutos de entrar no sete de febreiro. Xa hai casualidades! Mais, a partir diso, dos 65, a vida é unha regalía, e, como din os máis vellos: Xa non é capote...

Pero 66 anos e sen ver Madríd, que é o soño da miña vida. Mais ben era! Sempre falei de dar a volta a España sen présa e no meu coche, pero todo quedou en auga de verzas. Ao final case estou ousando en ir en avión, total agora xa non é tanta perda! Só o sinto polos demais, agás que é problema do piloto. Alá el.
Pero non sabedes o mellor e o 1º agasallo que me trouxo hoxe o correo: O diploma do Celga-4. Xa sei que os mozos dirán que chocheo de vello, mais, hai que ter ido á escola que “non” tivemos, para saber valorar isto que soñaba con el, pero como unha utopía. Agora validareino canto antes polo 1º de bacharelato. A ilusíón da miña vida!
Que dicir da nosa escola cantando e desfilando desde o Alto da Costa con aquilo de: “Cara el Sol con la camisa nueva”. E asi un longo, etc., e para máis só media xornada escolar desde os sete anos ata os trece que a deixei. Logo polo Campo, saudar ás “autoridades” o mesmo ca na mili. Non te atentara o demo pasar sen saúdo, pois ao chegar á casa..., co gallete, que daba dúas veces cun só golpe. Eran moi aforradoras nosas nais!

Naqueles anos, cruzar por diante do Casino era un perigo total, que volo digo eu, sempre había na porta algún de paxarela, chapeu e caxato tomando o ar por mor da cía ao estómago. Entón ante iso, case sempre iamos por debaixo da Capela para evitar entrar en "camisas de once varas". Pero tamén tiñamos os nosos espías desde a Fonte á esquina da horta do futuro Bar de Ricardo para ver se non había "mouros na costa" e pasar en crequenas semellando aos indios. Aquilo tamén tiña a súa intriga!
A verdade que un non daba abasto a tantos bos días/tardes, pois, con once gardas civís, o cura, os mestres, médicos e “altas xerarquías”, aquel Corme era o mesmo ca o patio ou os soportales do Cuartel de Infantería. E os días de funerais e cabos de ano, os cregos todos da táboa. Mellor non saír da casa, tiñas que andar "ao loro", pois o pobo estaba "tomado de cal a canto".
Cómpre engadir que, aos dezasete fun á mili voluntario por mor de aprender algo, cando menos de música, pois meus pais non tiñan medios para máis. Mirade vós o que é o subconsciente que, unha fin de semana que vin á casa estando en filas, namais cruzarme co novo médico do pobo, a man foime á fronte sen poder evitalo. Logo, fixen que rascaba a sen para disimular.
Así que meus, mañá farei o cadro para colgar o novo diploma. Abofé que aínda fun xuntando, entre uns e outros xa logo non teño parede. Ou sexa, coma os médicos cando estás na consulta privada que pasas a hora de espera lendo canto foron xuntando ao longo da vida. E si a eles todo lles vale, pois ao menda, o mesmo. HAPPY BIRTDHAY TOU YOU.

(Que máis quixera eu ca descifrar este sintagma ao galego! Xa sei que é cumpreanos feliz, pero eu queríao en galego de verdade).

CORME:PASIVO E CONFORMISTA

Paulatinamente, o noso pobo foi caendo nunha pasividade e conformismo que en nada fai honra á nosa fama reivindicadora totalmente extinguida.
Éme duro recoñecelo e moito máis escribilo, pero o Corme da miña nenez xa non existe dende hai uns anos para acó. Tamén é ben certo que somos, queiramos ou non, un pobo vello, sen xuventude a cal é a forza que move os rodicios desa máquina virtual chamada vida.
Somos cada día máis -e isto hai que velo en plan realista- un pobo e unha vila da 3ª idade, malia que nos faga mágoa aceptalo. Pero tampouco ninguén ten culpa disto. A vida é así e outro tanto sucede en toda a bisbarra por falla de industrialización e postos de traballo.
Pero no caso cormelán, o título deste texto baixo o meu punto de vista, fai que sexa máis acentuado na nosa vila se tomamos como referente ás demais vilas da Costa.
Explícome: Dende hai uns tres anos a nosa oficina do I.S.M., en Corme pechou as portas sen que o gremio mariñeiro fixese a máis mínima protesta en prol dese servizo. Pero non só isto, senón que nas preguntas que fixen ao respecto a algún afectado, parece que incluso van con gusto a Malpica arranxar os seus papeis. Morrerei sen entendelo.
No entanto a isto, lemos estes días nos xornais como Fisterra e Laxe, concretamente, xa saíron á palestra coas súas reivindicacións co cal a primeira xa tivo resposta positiva: que seguirán tendo oficiña fisterrán. Falta agora a de Laxe, poderán seguir téndoa ou non, pero cando menos movéronse pedíndoa.
Malia que esta pasividade tamén dá lugar a pensar mal, pois son moitas as veces que, sen ser mariñeiro, escoito cada vez que vén algo para o noso porto aquela triste frase de: “tanto ten”, ou máis ben..., “que tanto lles dá”. Ante este deixamento e o que se escoita, cabe facer unha reflexión: Está dando a impresión de que queremos semellar a algún pequeno e anárquico portiño de mar da Costa, onde quen máis quen menos, todos ledos aínda cando non teñen melloras de ningún tipo na súa rada, pero tampouco as reivindican.(?)
Cómpre engadir que, Corme morre el só, non fai falla botar a culpa a ningún mandatario, máis ben debemos entoar o “mea culpa”. Os mandatarios tamén en certo xeito semellan aos limóns: se nos os premes non dan zume.
Así as cousas, o futuro porvir cormelán vai ser falar do pretérito, do que poidemos ser e non fomos. E mentres falamos de utópicas metáforas que nos poidan caer o mesmo ca falopa do Ceo, a “procesión dos caladiños” a enchelo cesto, pois terxiversando á vella frase: “a mar revolto ganancia de pescador..., envolto”.

CARTA DE UN VELLO ESTUDANTE

Ola meus: Pois nada, que levo un mes que non sei de que escribir. Xusto desde o día que aprobei o Celga-4, aquilo que vos falara o ano pasado. Ou sexa que, aos meus case 66 acabo de facerme co 1º de bacharelato en Lingua Galega. Case nada a miña idade! E debeu ser co susto que, quedei desconcertado, pois, a verdade que cando estaba matinando no suspenso, velaí soa o móbil dándome a boa nova. Pero non, non me fiei ata que pola noite o lin polos meus ollos en Internet.
A verdade que fixeron ben en “quitarme de diante”, pois tíñalla xurada de por vida. Non vexades como eu paseaba pola Escola de Idiomas, o mesmo ca un mozo de 20 anos! Agora xa me sentía da casa despois de suspender o pasado ano por non facer por despiste a 2ª proba.
Ben pensado, sempre fun un estudante vello, e tamén un vello estudante. E pasando a vergoña entre nen@s e moz@s. Logo da 1ª etapa aos 17/18 durante a mili voluntario para poder estudar música, recomecei aos 31 xa con dous fillos. Tiraría ata os 49 no Conservatorio. Un total de 18 para saír con máis complexo. Complexo de saber que non sei nada e ver cada vez máis lonxe unha meta ou cume que non ten final. De certo que, a ignorancia é moi atrevida; moitas veces vale máis non saber ren e vives ledo e feliz.
Pero o problema no fixo máis ca comezar: Que vou estudar de agora en diante? Pensei no Inglés, polo de cando veñen algúns iates no verán, pois eu aló non teño pensado ir. Seica hai moita néboa, e, tamén pagar o billete para non ver aló máis de cen metros! Amais diso, a humidade non me é boa para a miña feble gorxa. Tampouco subín nunca a un avión (son “Méndes”), aínda que desde hai un tempo acó case o estou desexando.
Falando de avións, estoutro día foi a Madrid unha amiga nosa por catro €. Desde logo, aí non pico nin tolo, antes fago o Camiño de Santiago a pé deica Roncesvalles ida e volta. A min estas ofertas danme moito que pensar. Quen sabe se xa non lle cambian o aceite aos motores, non pasan a I.T.V.,bótanlle gasóleo vermello do dos tractores e as rodas son recauchutadas!
Non falamos aínda coa amiga, pero seguro que nesa oferta/viaxe as azafatas eran as pre-xubiladas e os pilotos..., vaite ti a saber cantos puntos perderon na rotonda de Lavacolla. Despois do lacón con grelos “compangado” con Albariño e follados con mel no Ruta Xacobea, non pode faltar unha cunquiña de queimada. E logo, a soprar...
Tamén souben de boa fonte o porqué de outras aerolíneas que elixen para azafatas ás mellores mozas: A que non o sabedes?, para que os viaxeiros perdan o medo. Non é de estrañar. Pero Julio, o fillo de Papuchi; Amancio, (Prada non, ese vén no Alsa/Castromil, refírome ao de Zara), ou Valentino “D‘italia” (este é parvo total, en vez de azafatas leva catro canciños), estes voan no seu propio avión. E con gasolina de 98 “estalos”. Quixera ver eu a estes nun voo de catro €! Véiganos os demos que ían levar de cueiros dous “dodotris-maxi”con bragueiro!
Mais ben pensado, o que realmente me afecta estes días, como a todos vós, é sen dúbidas o de Haití. Velaí a outra cara da moeda, uns tanto e outros nada. Ben pensado, tampouco, aínda é algo. Pero somos nós todos, a sociedade total quen non valoramos o que Deus nos dou.
Que se neva e non se pode saír co coche, todos queríamos unha quitaneves para cada un. Que se hai temporal e chuvia e os aeroportos están pechados, veña a pedir dimisións a eito, pois tiñamos que estar en Barcelona para a comuñón da sobriña e iso “é unha necesidade vital”. Que se falla a luz ou o butano e quedamos a dúas velas e sen ver a telemerda diaria ou o partido do Madrid, veña bágoas.
No entanto a isto, parécenos que somos unha sociedade privilexiada, non pensamos nos do Caurel nin nos de Pedrafita que botan semanas ou meses sen saír porta a fóra. E non se queixan! Ai, Señor, e logo vamos á Misa de doce, fardando cantidade e calidade cos abrigos de visón. E comungamos coa caluga baixada como se tal cousa. Ou sexa, como se Deus fora parvo, vamos.
Sempre penso que tiñamos que tornar á aldea de onde somos oriúndos e pasar tan sequera alí un inverno. Remexer nas nosas raiceiras sería bo para valorar a vida en si. Acostumarnos a vivir sen luz, butano, coche, televisión e estar preparados para unha hipotética catástrofe como a actual Haitiana, Deus queira que non. Era bo saber que o leite quéntase cuns carabullos e á luz do seu arder xa se alumea o lar, á marxe da de carburo ou da vela de cera das abellas.
Era bo un tempo no lar de noso, de onde asemade sairiamos relaxados sen falla de psicólogo, falar ao redor da lareira e contar contos e lembranzas sen ollar o reloxo. E logo durmir no xergón de cazula ata ouvir o canto do galo deica o amencer do novo día. Así, sen présa. Era bo.
Atentamente, meus.