O canciño da Señora (1.850)

O canciño da señora.
Ano: 1850

(Conto baseado nunha historia real. O meu respecto ás persoas que queren os animais)

Chamabase : María de las Mercedes y Ángeles del Rosario Pena de Casares. Ela, o canciño non. El, o can era Perrusqui. Ela viñera facía moitos anos de Ourense en busca de noivo logo de percorrer as outras tres provincias. Pero nada, na Cruña tampouco atopou. ¡Era visto!
Unha tarde chegou na caravana de cabalos tipo "wirlicote" (de todo luxo) que facía a liña de ricos dende a cidade ata á Ponte, (naquel tempo aínda era a Bouza). Segundo ela dixo, era de "clase alta", a familia suponse, pois ela só debía medir o longo dunha vara de chamar as vacas. ¡Sen contar o aguillón, por suposto!
Ai, pero de contado houbo que trata-la de dona, pois, pequena si, pero "véigana os demos.“La mar me coma” senón se fixo unha autoridade na bisbarra. Seica traía un título de facer escrituranzas e rexistros de terras e casas. A súa familia debía ter predios e cartos que logo lle mercou a mellor casa da Trabe. E cunha coutada ó Norte toda chea de froitales. Quería unha casiña soleada por mor de non arrefriarse, pois a quentura de Perrusqui non a daba amornada. Nin coa lareira chea de cepas de piñeiros cernís quencía a señora. ¡Pero con casa e todo, non apareciu un galán a quentara!
¡Era moi engaranida a pobriña! Debera sofrir o tangaraño de pequena polo trenca que ela era. A perna dereita mesmo parecía a Lúa cando vai no Cuarto Crecente. E a esquerda pois iso, o Cuarto Menguante. E así brincaba Perrusqui por entre as pernas dela mentras ían pola Vereda deica Tella á Misa. (Dicían as malas linguas que tamén foi o único que atravesou aquelas pernas. Bo é algo). ¡Pero ollo ó boi, era a Señora, así con maiúsculas! Que non ollase un sorriso en ninguén nin un chiscar de ollo.
Unha noite do outono con vendaval e maruxía, estabamos tomando unhas cuncas de tinto con castañas de coiro na baiuca do Baiés. De súpeto chega o noso amigo Pepe: ¿Non sabedes que pasou logo?,dixo case sen alento pola présa que traía. Nós trememos en ver a súa face pois, mesmo pensamos que vira algún espirito.
“Morreu o canciño da Señora, o Perrusqui”, dixo el por fin. “Mecághona tós, pois hai que ir ó velorio, non queda máis remedio”, dixemos a unha. ¡Calquera faltaba ós velorios dos señores naquel tempo! Ó médico, cregos, mestres e caziques, nin se che ocurrira faltarlle.
De contado pillamos camiño e en catro choutos estabamos alí. Xa case non había sitio no cabanel. Falaban que morrera de balbesiosis por mor dunha peste de pulgas e piollos. O albeite de Anllóns non tivo nada que facer. Subimos ó sobrado e alí estaba o “finadiño” na cama principal deles, ou sexa, no leito conxugal. Un edredón de algodón ata o pescociño. Na cabeza, debaixo da caluga, un coxín de puntilla de Camariñas. Pero coa lingua fóra e babeando pola súa enfermidade. Tal cousa foi que houbo que poñerlle un babeiro de liño de Carreira.
Daquela non había iso do “necromaquilaxe” que fan agora, que senón..., tampouco ía sen el. Dúas plañideiras laiaban a máis non poder.¡E alí estaba ela ó pé do cadaleito que estouraba en bágoas! Era o home que tiña, viúvas hai que choran ben menos. ¡Ata sentimos un calafrío con tantos chantos! Pobre muller, que tan soíña quedaba. ¡Malia, non era de extrañar co feíña que ela era!
Aló preto da media noite subío a criada cun pucheiro de cascarilla e roscas do Couto a fartar. ¡Carallo, aquilo fixo cambear a cousa; roscas houbera que, abofé valiu a pena ir ó velorio!
Ó serán do outro día houbo que irlle o soterro de Perrusqui. ¡Que menos logo da parva da noite! E aló saiu a caixetiña branca o mesmo ca dun anxeliño. Pero de rico. Ó pé da porta unha calesa con dous cabalos brancos engalañados de puntillas esperaba ó “finado”. Segundo falaron alí, ata lle quixera poñer crego. Pero non atopou. E saímos tras do carricoche ata o cemiterio coa boina na man. A Señora dentro con velo negro. E nós silandeiros sen dar fala. ¡Calquera lle faltaba ó respecto á Señora!

Chegados alí, un rezador de velorios liu unhas ladaiñas en "Latín". Cun ramo de oliveira e loureiro de domingo de Ramos, salpicou con auga bendita a destaxo. As plañideiras laiaron de tal maneira que seica se ouvío en Carballido. A viúva (digo a Señora), non daba enxugado as bágoas. Ata nós estarrecemos. Tamén virara o tempo ó Norte que pelaba o frío, todo hai que dicilo.

E nada de soterrá-lo na terra; para un nicho e con lápida de mármol. ¡Ai non! Dicía así: A Perrusqui, mi más fiel amor. Jamás te olvidaré. R.I.P.
Logo do enterro e baixando a costa da Capilla dixemos: ¡Xa quixeramos nós ir tan chorados! Non obstante cómpre dicir que a señora Pena de Casares, quedou con pena pero..., sen casar!.