sábado, 9 de mayo de 2020

"A ROMÁNTICA ALAMEDA DE CORME"


“A ROMÁNTICA ALAMEDA DE CORME”
Se dalgunha cousa podemos presumir os cormeláns, é de ter a segunda alameda de tódalas vilas da Costa da Morte. Porque coido entender que a de Cee, quizais sexa a máis anterga, preto da Igrexa e antaño praza principal. Nela toquei  en sendo neno, con 13 anos coa nosa Banda,  cando aínda o mar chegaba ao mesmo adro.
Mais, volvendo á nosa, á de Corme. Foi unha alameda que comezou coa iniciativa veciñal, como todo o que se fai neste pobo. E velaí como dou o seu froito: de aquel vello xardinciño chegamos a esta fermosa alameda da Costa. A este xa centro de esparcimento ollando a nosa Ría e de obriga parada a cantos visitan a nosa vila pra sacar a foto de recordo.
Aínda lembro a mañá do 24/F. Aquela mañá, cando aquel triste acontecer do día antes chegaba ao seu fin no Congreso, nós estabamos plantando a terceira palmeira comezando pola Estada coa radio  pegada á orella. E abofé que saiu rechonchiña a devandita palmeira. Debíu ser en lor do día e da hora! Ata debía ser bautizada co nome dese día.
Mais para chegar a este fermoso xardin, que como digo é o senlleiro da Costa ata Cee, antes tivemos que plantar centos e centos da árbores que non foron adiante por mor do chán de recheo ou dos salseeiros do preto mar.  ¡Mais, que vista á nosa Ría e todo Cabana tomando a sombra!
Pero a cousa valíu a pena, porque, quizais naquela data nunca eu pensei en chegar a ver as palmeiras con esta envergadura por mor dos salseiros en inverno do mar e plantadas en recheo pedregoso do peirao, que non terra. E velas aí están formando a consabida alameda para darnos sombra no verán e ledicia incluso durante o inverno.
Moitas veces penso: ¿Cantas parelliñas se declararían ao longo destes anos e ao socairo das nosas árbores? Porque decídeme a verdade: ¿Que mellor ca un xardín pra darse o primeiro bico? Ou sexa, romanticismo na súa propia esencia. Porque unha declaración de amor, tamén necesita un pouco de ar fresco, pra non chegar ao sofoco, que non é pouco.
Antes, os da miña xeración nos declarábamos no salón Miramar. E co ruído da orquestra tocando. Pero tocándoche o mesmisimo e facéndoche a pascua pra dicirllo no oído á rapaza que che quitaba o sono. E a golpes e empuxóns dos mal bailantes ou quizais cando as marcadoras do compás eran as mozas. Se algo non sabemos os homes, o de homes é un dicir, é deixarnos levar bailando por  unha muller. 
Ante isto, xa daquela quedaba moi claro quén iba mandar na casa despois de pasar pola vicaría. E así estabamos tremendo ir ao chan do salón. Con tanto nervio, así tropezábamos uns contra os outros e cada domingo, alguén viña cun pé machacado.¡ E sen poder declarse como Deus manda!
E todo, porque non tiñamos alameda pra susurrarllo no oído e escoitando como as ondas do mar de Corme baten contra o “Petón das Gaivotas”, popularmente coñecido, aínda que o seu nome oficial seica é o Biscoiteiro. Así a cousa, que, un bico pide outro e seis son media ducia. Pero postos ao conto e  con tanto arrumaco, que sexa unha ducia. Coma os ovos aos afillados na Pascua.
Ai, quen fora mozo de novo para declararse na nosa alameda á  penumbra das farolas envoltas nas follas de palmeiras e plataneiros! Aínda que ben pensado, antaño tamén servía a Furna do Osmo para tan grato mester, pois, a Furna tamén ten o seu encanto, feitizo e embruxo. O problema era a ver quén levaba ate alí unha rapaza para declararlle o seu amor.
Así que meus, por fin arranxamos o problema das parellas. Que non era pequeno polo de arrexuntarse. E para máis, xa pretos da nosa Igrexa polo de dar remate á cousa. Ou sexa: o sí quero. E co bico do cura moderno ao pé do Altar, non como vos contei o do meu casamento. Que quedei sen el. Sen o cura non. Sen o bico da miña voda, perdón, do meu casamento.
Mirade vós logo,  senón foi cousa boa esta nosa alameda. Non solo dá sombra senón que tamén inspira ao amor baixo a súa arboleda!. ¿Pero  que dixen, riba das árbres, ai como tou?. Claro, pra subir hai que ter 15 ou 20 anos. E agora, nin á banqueta cando hai que cambear unha bombilla. As cousas ao seu tempo. ¡E os namoros, na nosa Alameda!.

viernes, 8 de mayo de 2020

"EU NON PUIDEN SER MÚSICA POR SER MULLER"


“EU NON PUIDEN SER MÚSICA POR SER MULLER”
Poema de miña tía Genoveva falecida o 4 de abril do 2.020
FROXÁN, QUERIDO FROXÁN /FUCHES LUGAR CRIADOR
DE DEZAOITO MÚSICOS / DE CADA CASA O MELLOR.
MEU PAI NACÍO EN GUXIN / E CASOU PARA FROXÁN
TIVÉRONNOS A DEZ FILLOS / E NUNCA NOS FALTOU PÁN.
             CANDO Á MESA ESTÁBAMOS / ERAMOS UNFORMIGUEIRO
CANDO COMÍA O ÚLTIMO / XA ACABARA O PRIMEIRO.
CINCO SAÍRON MÚSICOS / QUE NON OS POIDO ESQUENCER
MAIS POR NACER EU MULLER / MÚSICA NON POIDEN SER.
EU TAMÉN QUERÍA IR CON ELES / MIÑA NAI NON ME DEIXÓU
NINGUÉN SABE NESTE MUNDO / O PESAR QUE ME QUEDOU.
PRO NON ME QUERO-ACORDAR / DO BEN QUE EU O PASABA
CANDO ELES ENSAIABAN / E EU NO SOBRADO BAILABA.
CANDO EU TIÑA NOVE ANOS / ACABOUSE A DIVERSIÓN
PORQUE XUSTO EMPEZOU / A TRISTE REVOLUCIÓN.
DOUS IRMÁNS FORON A GUERRA / QUE DOLOR NO CORAZÓN
BASILIO, O DO CLARINETE/ E JOSÉ O DO TROMBÓN.
NA NOSA CASA ACABOUSE / AQUELA GRAN ALEGRIA
PORQUE MIÑA NAI CHORABA / A TODAS HORAS DO DÍA.
MIÑA NAI PEDÍA A DEUS / E Á VIRXE SOBERANA
QUE OS LIBRASE DAS BALAS / NESES CAMPOS DE BATALLA.
MEUS IRMÁNS QUE-ERAN TAN VOS / FIXERON DESTA MANEIRA
QUE NON SUBIRA EDUARDO / PORQUE-ELES XA ESTABAN NELA.
ELES TIÑAN VOS ENCHUFES / E DIGO DE CORAZÓN
BASILIO DE ESCRIBIENTE / E JOSÉ EN TRASMISIÓN.
A MIN QUERIANME MOITO / ERA EU QUEN LLES ESCRIBÍA
E FALÁBALLE DAS MOZAS / MANDÁNDOLLE POESÍAS.
CANDO A GUERRA SE ACABOU / CANTAMOS CON ILUSIÓN
PORQUE MEUS IRMÁNS CHEGABAN / DE DEFENDER A NACIÓN.
CANDO NA CASA ENTRARON / ELES VIÑAN MUI CONTENTOS
QUE XA PODÍAN COLLER / DE NOVO OS INSTRUMENTOS.
BASILIO A MIÑA NAI ANIMOU/ QUE XA SE ACABOU O DOLOR
EN TERUEL XA FORMEI A BANDA / E NO FRENTE FUN DIRECTOR.
 MIÑA NAI DE TAN CONTENTA / XUNTANDO O LUME DA BRASA
DÍXOLLE, VAI MEU FILLIÑO / QUE CINCO XA SODES NA CASA.
FORMOUSE UNHA BOA BANDA / POR CERTO SE HAS HABÍA
TAMÉN ESTABA GAMALLOS / MÁIS A DE JOSÉ MARÍA.
CASA DE TANTA ALEGRÍA / EN FROXÁN NON A HABÍA
CON CINCO HIRMÁNS TOCANDO / POR TÓDALAS ROMERÍAS.
AHORA REZO POR ELES / POIS CATRO XA VAN NEL CIELO
DOS QUE A MÚSICA TOCARON / SOLO QUEDA O NOSO LELO.
VIVO NA-ALDEA EN SOMONTE / OLLANDO A SAN ADRIÁN
CON AIRES DE ROSALÍA / E RAICES DE FROXÁN.
DEDÍCOME Á POESÍA / POIS MÚSICA NON PUIDEN SER
QUE NON ME QUITARAN O CRETO / POR NACER EU MULLER.
A MEU SOBRIÑO SUSO / EU QUERO FELICITAR
QUE A MÚSICA LEVA NA SANGUE / COMO A LEVOU SEU PAI.
----------------------------------------------------------------------------------------------



jueves, 7 de mayo de 2020

AQUEL 7 DE MAIO DE 1967


AQUEL 7 DE MAIO DE 1967
Ola amigos: Hoxe tiña preparados varios temas en reserva. Pero de mañá, me din conta que hoxe debía adicarllo a meu pai por máis que hai 53 anos. Así logo, desexo falar del, do mellor pai, mestre e amigo que tiven.
Nacera en Froxán o 15 de agosto de 1.915, o mesmo día que miña nai. Era o segundo de 10 irmáns, nada fóra do normal  nese tempo. Froxán, 17 casas tiña no século XIX  e as mesmas segue tendo a día de hoxe. Fillo de labradores, coma toda aquela aldea. Nese  Froxán do meu corazón.
Comezou á escola en Corme-Aldea. Mais tanto afán tiña de saber, que se iba xantar á casa, non podía volver de tarde por mor de ir coas vacas. Así a cousa, pasaba sen xantar, ou cun anaquiño de broa e auga da fonte máis preta, pra quedar á escola de tarde.
Dende sempre, surxío unha ademiración mútua coa súa mestra Dona Teresa Colls, que anos despois e xa de casado recibía cartas dela. Na páxina 196 do meu libro, foto dunha carta manuscrita da mestra.
Aos 11 anos, e coma case todos os de parroquia de Corme-Aldea, comeza a estudar música. A alternativa ao mar naqueles pequenos veleiros de cen toneladas e pouco máis. Aos 13 sae ver mundo formando na Banda do seu profesor o señor Gamallos, así coñecido. Soio de Froxán, case 20 músicos das 17 casas.
Aos 19 anos, no 1.934 se incorpora á mili e dous anos despois, xusto no intre de cumplir, estala a fatídica guerra no 1.936. Enlaza xa sen remdio. Destinado a Teruel, entra de oficinista da Compañía dada a súa boa letra e rápida caligrafía. Mais, no outubro, tres meses despois, se decata o Capitán que tiña músicos suficentes pra formar unha Banda. Case todos  eran do mesmo Froxán e  Corme-Aldea e algún de Tella.
Veñen á casa un mes de permiso, por mor de levar os instrumentos e xa de volta se plantexa a cuestión do director. É nese intre, á proposta do Capitán de se aceptaban a Basilio de director e todos por unanimidade  dan o si, nace a que sería a derradeira das 7 Bandas da parroquia de Corme. A mesma que sobor das súas raiceiras dirixo eu  84 anos despois.
Remata a triste continda en abril do 1.939, xusto cando a tempada de festas comezaba. Viñan xa ensaiados e falan entreles de seguir como: Banda de Música La Nueva de Corme.  Pero como en tódalas Bandas da época, o nome queda a un lado, sempre se coñecerían polo do director. Sería logo, a Banda de Basilio. Ata hai hoxe, 7 do maio,  53 anos. Logo, en 8 anos máis, até o 1.975,  pasarían 4 directores.
Casáramos nós o 25 de febreiro e o 23 de abril, un ictus o levaría tal día coma hoxe. Soio fixera o Venres Santo en Fisterra, a primeira do ano. E a última. Por sorte, alguén hai anos me dou a foto dese día dirixindo a Danza dos Paus. Ali, na entrada ao Adro. Onde eu tamén tocara esa danza. Aquela esquina, a entrada, segue sendo para min  algo que non atopo as verbas do que me pasa para expresalo.
Papá, meu pai, foi o mestre, dicía. O amigo. Quén me ensinou os routeiros da vida e tantas portas abertas aló por onde el andivo. Ou ese íntimo amigo, pra superar o despecho coitado da carta desa primeira noiva que te deixa. E con catro agarimosas palabras. Lle sobraban. Nunca o entendín. Canta personalidade sen estudos, cando menos de bacharalato.¡E nacera en Froxán, corredoiras lamacentas. Sen luz e chan de terra na cociña!.
Hoxe fun ao cemiterio. Non sei a qué?. Alí non hai nada. Nada había xa cando mamá me dixera de o xuntar con el. E soio pasaran 40 anos. Era a miña ínqueda esperanza de volver a velo. Mais, me quedan catro consellos que marcaron o Norte da miña vida: “A un home, non hai falla de dicirlle unha cousa dúas veces”. “A palabra dun home, é un acta de notario”. “Hai sinceridades que matan, fillo”. E a última: “O importante non é atopar o músico, o importante é atopar o home”. Sabias palabras e sabios consellos.
Así, aprezados amigos, vos pido perdón por non ser capaz de esquecer este día. Ou este pai, amigo, compañeiro e casemente padriño, porque aló onde vou, serei sempre: Suso de Basilio. 

miércoles, 6 de mayo de 2020

"E A FOTO, QUEDOU SEN BICO"


“E A FOTO, QUEDOU SEN BICO”
Hoxe teño que cumplir a promesa de onte. E pesoume, porque eu son así de palabra. Dicía onte, que vos contaría a miña voda. Pero o meu foi casamento, como ten que ser. Non sei  por que será, mais na miña esculca da vida, vexo que van durando algo máis. Tampouco é pra tirarse ao río, porque de todo hai nesta vida do Señor.
Ai meus,  pero por qué non estaría  onte calado?. Quén son eu pra contar o noso casamento?. Porque un casamento, sempre é cousa de dous. A saber?.
Asi que aínda sen termos esa moda que hai agora de: “Separación de bienes y gananciales”, vou facer coma quén, falo de min e non creo que me riña por iso. Amais, que hoxe me fixo unha cacho tortilla que me puxen xebre.
A cousa do casoiro, veu sendo que o día antes confesáramos. Ou esa era a cuestión. E aló foi ela, a noiva. Primeiro. Eu ollei como facía e se poñía no lateral axeonllada. Erguío un vélo negro e aló debío contarlle baixiño ao través duns furados. Non puiden ouvir nin ren. Casamente parecía, Deus mo perdoe, que estaba ollando un cobo de abellas por se había mel.
E  tocoume o turno a min. Dende a primeira comuñón. Así que, eu tamén, tamén fixen coma ela, pero sen vélo. Ata que escoitei ao través dos furados: “Jesús, frente a mi y de rodillas”. Xa metera a pata, era visto. Volta en pé, e veña de fronte. No erguer e volver a axeonllar, mirei á noiva. Estaba coa cabeza baixa envolta no vélo. A cousa pinta mal, pensei. A penitencia debíu ser boecha. Xa a teño clara. Mellor dito, escura.
Escura non sei, pero cura tiven abondo. Mesmamente parecía que viña a por min. Doume un sermonciño, de que o casarmos era cousa seria. Ata aí ben.  Pró, xa dereito ao sesto. Ai, pero dou cun remancheiro (músico na xerga dos canteiros) que se criara entre 20 remancheiros na Banda. E menudos mestres ensinándome o seu “catecismo”.
“Mirusté, ata o sesto hai cinco antes” lle dixen case no ouvido. E sen mascarilla como agora co cornavirus. Terqueámos e nada, que non cedía. E eu tampouco. E non houbo consenso: “Bueno, lo vamos a dejar así, ya veo que le estás dando vueltas”, me dixo. “Así que reza seis Padrenuestros, si los sabes, que ya lo dudo, y cuatro Ave Marías”, me puxo de castigo. Perdón, digo de penitencia.
Ai, meus convidados, pero  gardouma para o día seguinte. Todo moi ben. Os aneis foron ao revés cos nervios. E logo aquilo de: “hasta que la muerte os separe os declaro marido y mujer”. ¡E eu esperando, meus!. Esperando que tamén dixera: “ Ya puedes besar a la novia, tú mujer”. Nada, a bendición e á Sacristía. A asinar no libro de actas e moita foto. E xa.
Chegou o xantar, disque foi de fartura. Nin me enterei. Logo o pastel de noivos coa foto de rigor. Comabén. E despois outra bailando, pero sen bailar, comabén. Todo era comabén. E eu sen comer nada. Cabreado, meus. Non lle importaba ao crego que eu matara; roubara; honrara a meus país; amar a Deus e non xurar. E do sesto pra riba, tampouco quixo saber nada. Soio do sesto. ¡Se aínda agora vivo no terceiro. E pra chegar a el, xa se me fai abondo!.
A noite veu vindo, e aló me quedei sen o noso bico. O día do meu casamento. Nin sequera tamén, comabén. Se o sei, lle invento algo do sesto. Comabén. Agora no sofá, ollo dende a lonxanía de aqueles 53 anos. E non vexo o bico do noso casamento. E eu, músico, artista,  quería dar ese bico. Pero ao comezo da pilícula da nosa vida.  Non como o Chico e a Chica do Cine. Que sempre o dan ao final.


martes, 5 de mayo de 2020

QUE POUCO AGUANTADES, CHÉ


¡QUE POUCO AGUANTAMOS, CHÉ!
A verdade que non sei se son eu un aguantón, ou son ao revés do mundo. Nestes 55 días que levo medio “reconfinado”,  a cabeciña levoume dar voltas ata non sei onde. Ata me lembrei do  día que casei, minuto a minuto. Menos da minuta que non sei se xantei ou non. Pero diso xa vos falarei outro día, que o conto este non foi máis que comezar, o mesmo que o rañar.
E coma tódolos vellos, que cando algún se lembraba das cousas da mili, dicíamos: “Uuiii, cando comeza a falar da mili, é que está chocheándo, ou sexa, que vai vello”. Ante isto, pois nada, que tamén me lembrei hoxe de estarmos no Campamento de Parga en Guitiriz, tres meses xustiños. Iso si, a panorámica fermosísima. Non había toxo nin silvas, solo queiroas e nin un árbore onde resguardarse en algún lecer de aquel sol de primaveira.
Ai, pero non vexades cando volvín a Corme, viña máis moreno que ata na casa levaron un susto. E non fora da praia, senón de estarmos todo o día ao aire libre naquela agreste montaña. E a xente agora, collendo  o avión a Cancúm aló onda o Xulio Catedrais para poñerse moreno  coma el.
Mais  ao que iba, foron tres meses, noventa días xustiños nin un menos. Nin teléfono nin televisión; a luz, máis amortuxada nas noites non podía ser. A ducha,  un container acondicionado para iso. Eo rancho ben, non me queixo. O peor eran os 5 minutos ás 7 da mañá, que nos daban para vestirse e saír formar filas. Xa tiñamos a cousa controlada, e aló ás 6, nos íbamos vestindo por debaixo da manta, pero nin o mínimo ruído. Logo toque de corneta e saíndo a “fume de carozo”, unha frase que alí aprendín.
Tres meses, meus, e a golpe de carta vai e carta ven. E mirade vós onde metín a pata tan inocentemente. Un kilómetro máis abaixo, había un tabernucho, o senlleiro nos tres kilómetros ata Parga. Chamábase o bar Las Manolas, e a xefa A Rachona. E era iso, xa sabedes, un lugar de desfogo “fisiolóxico”. Ou sexa e en Román Paladino, porque senón non doi feito:O día-clube da zona, porque era de día. Catro paredes, unhas uralitas e tería 75 mtrs. cadrados para “abastecer” a mil ou dous mil soldados.
Eu fora voluntario con recén cumplidos os 17 anos. Ou sexa, un neno, porque no Exército se incorporan aos 21 ou máis. Moitos xa casados. Un domingo me colleron un grupo: ¡Veña Torrado,neno, ven con nós ata a Rachona! E alá fun. O chiringhito na mesma carretera e centos de soldados ao redor, porque dentro imposible. Non sei como amañarían a cousa “fisiolóxica os desfogadizos”, porque eu non vin habitación por ningures. Pasei a tarde, recordo, sentado nun valado e mirando semellante acontecer. Imposible mercar unha cervexa ou refresco, aquilo parecía a Romaxe de San Fins na hora punta.
Ata eiquí, todo normal, meus. Pero velaí que á pregunta por carta de meu pai, se o pasaba algo ben, lle respondín que estivesen tranquilos,  que ata baixáramos aquel domingo a unha taberna mui animada e se chamaba “Las Manolas”, pero de alcume: “A Rachona” que era a xefa.
Ai, inocente de min. Aquela semana, se encontrou con aquel inolvidable Aurelio Piñeiro, solteirón, mozo de farras tódolos días e un pedazo de persoa que Deus o teña pé Del. Aurelio tamén estivera en Parga: “Basilio, (lle dixo a meu pai) aí se pasa tremendo aos domingos no puticlub da Rachona, eu volvía mañán”. Meu pai, tamén era moreno de face. Pero naquel intre, seica quedou como a cera. E sen fala total entre as risotadas dos amigos xogando ao dominó no Casino. Era visto.
E eu tan inocente desfilando e cantando aquela típica que nos ensinaran:  “Margarita se llama mi amor, Margarita Rodriguez Garcés, una chica, chica, chica pum, del calibre ciento ochenta y tres”, etc. Logo viña o estribillo: “De Las Manolas nos hecha La Rachona…del Campamento nos mandan al Cuartel…”.
Así que meus, non me digades que levamos 55 días na casa e non podedes máis. Non vedes como eu aguantei 90 entre queiroas e arrestos pelando patacas?. E con moita secura, tanta,tanta,tanta, que: Nin un Orange ou Fanta bebín. Xa sabes onde, non?.        

lunes, 4 de mayo de 2020

CORME, CINCUENTA DÍAS DESPOIS


“CORME, CINCUENTA DÍAS DESPOIS”
Eran as 9 da noite, pasaran 50 días dende a última vez do meu diario pasexo despois de cear. O cotián, pasear por diante das Casetas que sempre fan abeiro. Custoume media hora decidirme a dar ese paso. Ata que o dín. Case temblando, coma quén vén de roubar ou camiña roubado. Unha nova sensación, como cando maxino que dende o máis aló, os nosos, ou nós cando sexa, poidamos outear o noso Corme.
Pero segundo iba camiñando, me parecía estar nun pobo esquecido, sen habitantes, como se todos eles se houberan ido a non  sei  onde. Tremenda sensación no mesmo routeiro de toda unha vida. E cunha noite de verán total. Como se baixara dentro de uns anos despois de irme na derradeira viaxe e vira este deserto, esta Ribeira que recordo rechear, como tamén todo xardín sobor daquela Praíña dos Pulpos até a Rambla de Baixo da Capilla. A de subir ou baixar ao bote cando na Ría tiñamos 12 barcos fondeados.
Durante este emocionante pasexo, de verdade que non sei se estaba soñando ou desperto. E as árbores florecendo coa música natural das golondrinas anunciando os días máis longos do ano. Mirei as folliñas abrouxando e lembrei cando estes anos á  volta do muelle escoitaba algún que outro remexer entrelas. ¿Serían as ledas golondrinas, pensaba eu?. Pero non, era algo mellor, eran parelliñas quinceañeiras acougadiñas entre ramilleiros e follas dos plataneiros.
Que fermosa lembranza, que recordos de cando a Asociación plantamos centos de árbores e, uns fóronse cos salseeiros do mar, pero aquel traballo dou o seu froito: Temos unha das poucas alamedas de toda Costa da Morte. Así como soa. E iso, loitada e feita polo pobo.
Neste ir e vir, me preguntaba ata cando teremos que esperar pra escoitar ese refulgar plataneiro ou as verdentes palmeiras. E as parelliñas a miles, sobor das xardiñeiras o día do Percebe desconectando do longo curso dos estudos. Xa non haberá aloumiños nin primeiros bicos. Nin os curtidos mariñeiros tomando ese sol tan ben gañado e outeándo ese mar, ese mar, onde comezaron aos 8 aniños e ata a xubilación.
Malia que faltan os nosos cruñeses, os que cada semana nos enchen de ledicia e no verán fan revivir os rueiros. Aquel ulido a peixe frito nos seráns do estío, que te leva a voar ata a aquela infancia das fiestras de cociñas abertas e escoitabas o son nas tixolas de aqueles  fritós. Así, por qué non darmos un pasexo inda sexa virtual?.
Dende a Fontiña ao Gafote ou da Arriloa ao Riñote; ou da Agra á Paxariña visuando a Arregadiña; baixamos polo Recoste e na Arnela damos volta, deixando Vila García pra vir Baixo da Capilla; inda nos falta o Campiño e logo o Río da Roda, e ó Campo non iremos, que o Paseo xa foi moda; na Praza do Pan faremos, un retrouso de fiada, e outro aos do Carral dende as laxes da Estada; e xa sen folgos pra subir, dende a Aimea ao  Caramanchón, na Torriña a arrancadeira  pra rematar na  Ribeira.  ¡Canta nostalxia desta nosa idiosincrasia cormelán!         
Non, non sei se foi un mal soño ou unha realidade. Se foi peor saír ou quedar unha noite máis. O mar segue batendo agarimoso cal Delfín brincando  na Illa da Estrela. E os galoios mainiños acariñando as praias de noso. Eles non se enteran desta mágoa xusto cando chega a primaveira, ese fachinelo polo que vemos amosar o novo verán.
Que dirán os nosos devanceiros vendo o seu Corme valeiro, a súa Estada sen ninguén, alí onde tantas aventuras e fazañas contaban mentras falaban do tempo. O tempo, sempre o tempo, ese tema cotián polo que teimaban entreles en saber quén acertaría pra dar a chalana abaixo e ver de pescar unhas bicudas.
Hogano, vamos deixar de lado  aquel poema das “Escuras Golondrinas” de G. Adolfo Bécquer, unha oda á fatalidade ou ao amor perdido. Porque   quizais sexa mellor non perdela esperanza con aqueloutra canción de Manolo Tena non  hai tantos anos: “Cuando llegue septiembre, y el 13 sea el 7, todo será diferente”.

O BALDE E AS CAÍNZAS


                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                O BALDE E AS CAÍNZAS
La Voz de Galicia 4 maio de 2.020
Agora que tanto se fala de reciclar, e non reciclan máis que catro de cada rueiro como moito, e tendo contendores verde; amarelo; pra cartón; e cristais e iogures sen caducar.Lémbrome que de neno, daquela se reciclaba de verdade. E  sen contendores nin Leis medioambientais.
Naquel tempo, o contendor era a cañeira da porta da casa, ou o preto cortello, moitas veces, baixo as escaleiras do propio lar. E  todo sobrante, mellor dito, que xa case non sobraba nada, para a encaldada do vacoiriño e as galiñas, velaí logo, como todiño era aproveitado.
 As espiñas e tripas de farros, bicudas e barbadas, para o gato grande, os pequenos nin achegarse. Ata as planas das patacas, senón se facían cachelos, tamén na encaldada, así como a auga do guiso mesturada con salvado do trigo.
Logo viña a parte quizais máis importante, porque do de comer, xa malditún quedaba ren, o prato non facía falla lávalo. Pero ao que iba, ás bacenillas do mexiño da noite. Todiñas pra cañeira e que bo esterco facían durante o ano. E durante o día, baixar os pantalóns ou erguer as saias  en directo na cañeira. Eiquí se entende na cañeira de atras. ¡ E vaia esterco!
Así as cousas, meus, que vamos de mal en peor. Porque antes xa non había iogures en cacharriño de plástico, nin os brikes eses do leite, nin os envases do aceite, nin o viño en cartóns tamén brikes. Porque isto parece unha brikolandia co ditoso plástico, que en mala hora ao mundo veu.
Pero non ten culpa o plástico, que todo adianto moderno é bo, a culpa é nosa. E así nos irá indo de agora en diante. Vamos acabar, plastificados.
Recordo na casa do avós en Froxán, que o balde das vacas estaba todo día funcionando. Nel, xa se lavaba a louza e facía de lavavaixelas,  e os prebes iban facendo boa encaldada cunhas verzas moitas veces xa rescaldadas coa auga do pote sempre quente na lareira.
Mais velaí a multifunción do balde, como se día agora dos modernos tranganillos. O balde facía tamén de bañeira de baño, ou sexa, de “chacusi”, agás que sen billas. Pillábanse as dúas caínzas do carro, e en col do esterco da corte, o balde cheo con auga morna do “calentador” natural do pote da lareira. Logo o calor natural das vacas, xa facía de estufa, a máis natural sen consumir un céntimo. A ferrada da auga, facía de ducha e se caía auga por fóra, non facía falla fregona. Tamén facía esterco.
Pero non remataba aí a cousa, se querías ambentar o “chacusi” balde, veña herbas de fiúncho ou chuchameles. Aquilo recendía, o mesmiño que a Cleopatra  bañándose en leite de burra e herbas hulideiras. (Véighana os demos que seique foi boecha, según contaban os vellos da parroquia).  Ou sexa, e Deus me perdoe por estas comparacións: Nada novo baixo hai o sol, amigos. E falamos, falamos case tódalas semáns de que saíu un novo invento que anuncia o televexo. Nada, meus, o dito, que xa os avós estaban de volta da Misa e sen tantas parsimonias.
Eisí que vamos de mal en peor, porque aínda que os contendores tamén son de plástico, se están ben limpos e desinfectados son os mellores. Pero cando vemos como se emborca o barreñón da semana ao picho carneiro sen ningún envase, e sen mirar se é o verde ou amarelo, mal vamos. E de malvas falamos agora,  pero malvas de hulor, dicían nosas nais, ou sexa, de hulir a natureza de seu.
Así que meus, como adoito dicir, queira Deus non volvamos a ter de “chacusi” o balde sobre os caínzos e a cañeira recollendo o picho do vertedeiro. Pro, que tódolos males sexan eses. Requinasanimpace. Amén.