LEMBRANZAS CORMELÁNS. Capítulo II

O das tabernas –baiucas- aínda foi indo, pero no entanto ás cánebas –tendas de ultramarinos antergas- xa vai ser bastante máis difícil.
Así e para non a liar máis, vamos facer unha mesturanza de todo o restante que houbo na vila. Aquí si que pido colaboración, pois o asunto, repito, ten o seu máis ou menos.
No concernente ás devanditas cánebas onde se vendía un pouco de todo, vamos comezar polas máis clásicas que están na memoria de todos.
A primeira, e quizais neste momento a máis vella é sen dúbidas a de Carballal, fundada polo pai de Pepe, o señor Manuel.
Outra clásica fora a de Tía Carmen de Tella na mesma Praza do Pan, e anos despois de Fernando e Maruja. Tiña fonda, camas e taberna.
Comezando agora pola Paxariña, había a tenda de Tía Carmen do Couto, para seguir ata a carnicería de Virucha. (Esta, aínda hai poucos anos).

Baixando tiñamos a de Tía Pepa de Cachea. Podíase “mollar a palleta” mentres se enchía a esporta.
Ao seu lado estaba a de miña avoa Rosa, pero quizais era máis ben de louza. Aínda lembro que tamén vendía aspirinas soltas. Que tempos! Tamén tivera tahona, antes de eu nacer.
Dúas casa abaixo, estaba a panadaría de Tía Manuela da Leduza (do Leduzo) e o seu home Evaristo.
Outras dúas máis e atopabamos a tendiña de Tía Angélica, onde había un pouco de todo. Mentres atendía, ela panillaba a eito na súa almofada.
De seguido estaba a nosa casa onde miña nai Teresa tiña mercería, coa cal tamén ía ás feiras de Baio e a Trave.
Xa na esquina - hoxe carnicería- estaba a de Tía Natalia. Anos despois fora a carnicería de Manuel de Lela da Malpicana. Ao lado, nun cuarto, meu pai e Francisco Rey tiñan unha banquilla.
Ollándo á Fonte, na casa onde vivo, houbo tenda de teas antigamente e tamén bailes. Anos adiante, estivo a barbería de Suso da Maximiliana.
Seguimos pola Fontiña e na Rúa Pondal, tivera Tía Carmen de Luísa a súa pequena tendiña de comestibles. Tamén vendía tabaco, coma todas: Cuarterón, Caldo de Galiña, etc., e libritos, mixtos e pedras de mechero.
Un pouco máis arriba, ao socairo do cabazo da Arriloa, tivera tenda de Tía Marinera. Na Praza do Pan, a súa filla Manola tivo tenda de mercería moitos anos.
Ao lado, o Estanco e con tenda de roupa, perdurou durante moitos anos.
Case en fronte, a casa de Sabina foi ultramarinos e carnicería. Anos despois na esquina a tería Carmen do Grocho. Se mal non teño entendido, houbo tenda tamén na de Tía Engracia, ao lado da anterior.

Un pouco máis arriba, queda na lembranza a tenda de pan de Tía Concepción.
Na esquina da Calle co Río da Roda, estaba o correo na casa de Fernando Garrido, a onde tamén cambeara a súa carnicería. Un pouco abaixo estivera a de Bendaña.
Comezamos o Río da Roda e alí nos esperaba Xisco co seu bo humor de sempre. Electicidade e moitos artigos de uso cotián.

Pero tamén houbo, xa máis actual, un videoclube de Romualdo Lista ao lado do Dolmen. Mesmo en fronte, tivera a súa clínica médica D. Celestino.

Baixando ao Campiño, de novo outra cáneba: a de Tía Teresa da Grisalda.
O Correo o tiñamos en Vidal, nesa rúa. Cola á noite das mozas pola carta!
Seguimos un pouco máis e xa estaba a mercería de Tía Lola de Torrado. Parece ser que antes fora taberna.
E temos que baixar á Estada para lembrar a casa de Tía Pepa, onde mercaba a palilla de moitas compañeiras para vendela coa súa.
No Campiño, quédanos a lembranza da fábrica de salazón de Piñeiro, un tempo que xa non volverá. Aínda lembro como encascaban a rede! E alí preto, O Rancho, unha nostalxia cormelán do mundo mariñeiro.
Ao lado, na casa de Tío Patola recordamos a sé do Pósito no 1º andar.
Subimos ao Río da Roda e alí estaba a Peluquería Moderna de Juán Crúz, que logo sería coñecida como a das Barbeiras, as súas fillas.
Pero antes estaba a casa de tío Jesús do Chinito. Aceites industriais e a primeira gasolineira de Corme no Alto da Costa.
En fronte estivo o Hotel Moderno de Victor Cousillas. (O 2º de Corme. Anos 30). (Antigo local da farmacia).
Vindo deica arriba, estaba a frutería de Carmen da Coxa, que anos adiante cambearía para a súa nova casa.
De novo á Praza, pois, súa nai Tía Josefa, tivo tenda de comestibles e lambetadas para os rapaces.
Seguimos baixando para non esquecer a de comestibles de Aurita da Caola. Estaba na subida ao Gafote, preto da Ribeira.
Un pouco máis arriba tivera tenda Tía Frasquilla, na casa de Mourelle.
Facendo esquina a esta subida estaba a panadaría de Cambón, outra das clásicas de Corme.
E camiño da Calle, alí quedaba a zapatería da familia de Ramón Agrazo.
Na casa de Tía América, era un dos puntos de venda de sal, no seu soto.
De novo na Praza, queda a antiga lembranza da panadaría de: As do Pan.
Na esquina, o súper Xemelas pasou a punto de venda da panadaría Estrela.
No Río da Roda (isto é un ir e vir), estivo a tenda de roupa O Dolmen.
Mesmo en fronte, tiveramos a primeira clínica cormelán: A de D. Antonio Ramos. Logo subindo tiñamos a Casa do Estanco e ao lado a tenda de roupa das Chucas, así coñecidas polo nome da nai: Tía Chuca do Recoste.
Mesmo en fronte, tiveramos a carnicería de Manuel e Lela da Malpicana.
Onde hoxe está Vidú, alí estivo o Banco da Coruña. (Pepe de Blanca).
De Casa Isabel xa falamos no anterior capítulo. Tamén tenda de comer.
En casa Cotelo, pois iso, parada e embarque para as feiras, á Coruña coas regateiras, viaxeiros, etc., era a estación de autobuses do pobo. Tamén no baixo tivemos a primeira xoiería de Corme: A de Susita de Cotelo.
Detrás do Bodegón, estivo sempre a lexendaria panadaría de Tecelán.
Casa de Clarisa, a tenda de roupa da bisbarra. Cantos petos ás catro da mañá para vestir e calzar aos difuntos!
Pegadiño e case ao lado do adro, estaba a de Tía Pura. Velas, mariposas e cousas afíns á Igrexa.
Un pouco máis abaixo e aínda recente, estivo a libraría de Aurelita.
Xa no cruce da Igrexa, a Axudantía de Mariña era lugar de obriga do mundo do mar dende o 1929. Cantas trompas os días de quintos!
Na outra esquina do Campo, estaba a parada do Guillén dende o ano 1921.
E enfilamos o Campo, (a Rúa Real) con outra de ultramarinos: A de Blanca do Chinito e o seu home Pepe. Tamén se vendía a Voz de Galicia.
Ao lado, Tía Lola de Áurea tiña case o mesmo, amais de moitas novidades para os rapaces como foron os famosos Pirulís e Chupa Chups.
Xa en fronte, a Casa de dona María era unha das fortes de Corme onde o atopabas todo menos o de comer. Anos hai, tiveran a primeira central de teléfono (1956) de Corme e Ponteceso nun cuarto ao lado da tenda.
Na outra beira, a casa de Birloto tamén tivo un pouco de todo. Tempo despois, Manolo abrira un ambigú na entrada do cine. Hai poucos anos, tivemos sala de xogos de Manolo fillo, e logo outra: a de Finsol (fillo), fronte aos xardíns.
Pero antes do cine Olga (1944) xa quedaba o Avenida (1942). (Deles xa fixen memoria hai un tempo neste blog. Ir a anteriores). Ao mesmo tempo, Santiago mercaba puntilla ás palilleiras de Corme.
Seguindo na mesma man, chegabamos á tenda de Tía Rosalía de Andrés. Louza e droguería, máis cristais á medida para tanta pedrada dos rapaces.

De novo na outra beira, tivera a zapatería Francisco Rey. Anos despois foi a barbería de Jesús Ameixenda.
Baixo da Capilla, solo unha lembranza ás fábricas de salazón de Boedo,etc.
No Campo, subir un pouquiño por pan á tafona do Panadeiro Novo, hoxe Praza da Constitución. Mesmo en fronte tivera libraría Manola Pombo.
Ao baixar alí estaba a clínica privada de D.Ramón, o médico ourensán.
Ao lado queda o local do recén ido Banco Pastor.
Seguindo a rúa, a ferretería e tenda de Porteiro queda na lembranza.
Ao seu lado estivo a moblería Gelín durante moitos anos.
Tamén na outra beira queda no recordo Calzados Jaypa, de Paca de Jaime.
Ao lado tivemos a 1ª farmacia no 1962 de D.Manuel Pazos Pobes.
De seguido, na de Tía Susa de Ricardo tamén se vendía sal.
Seguindo dúas máis, estaba a droguería de Tía Gabriela, xa coñecida como a dos “efectos navais”. Unha tenda mui moderna e moi repleta de pinturas.
En fronte á actual farmacia, estivera a oficiña de correos na casa de Tía Daría. Velaí o apodo de toda a familia aínda a día de hoxe. “As do Correo”.
O Cuartel da Garda Civil, co comandante de posto, máis nove gardas e o radiotelegrafista, impoñían un respecto polas rúas que te facían tremer aínda sen romper nada. E os bos días/tardes, que remedio! E en castelán.
Ao seu lado estaban as casas de Tío Cachea e Tía Encarnación. Primeiro tabernas e logo a última, mercería.
Pegadiño a ela, estaba a do Cheíño, onde nos mercaban a chatarra aos rapaces a cámbeo de pitillos soltos de Celtas ou Peninsulares. Se chegaba, comprabamos Chesterfiel ou Bisonte, facían menos tós!
Pegadiño, estaba a sastrería de Anselmo, o músico e xastre que tocaba a batería no salón Miramar os domingos e festivos. Primeiro namoraba aos noivos e logo lle facía o traxe. Ao noivo, claro. Ai non!
No soto do Miramar, mesmo na Arnela, alí estivo a carpintería de Luís de Armelina coa primeira máquina moderna. (Traballei dous anos nela).
Pouco adiante tivemos un local de vestimenta á medida para as mulleres. O de Basilisa: A Modista, como así foi coñecida.
Na rilleira de Givaje, estaba ao comezo a casa de Tío Arán. Era un mestre artesán da hoxalata que facía xerros do leite, sellas, caldeiros, etc. e reparaba canto facía falla nos cacharros do fogar.
Asentada na mesma praia da Arnela, estaba a casa de El Otro, autos Pombo, a segunda empresa de transporte de Corme. Un pouco adiante, o taller de Pepe o Mecánico (así coñecido, con maiúscula), era a base naval para as embarcacións da época, e algúns turismos que escasamente había.
Na curva do Chalet, Suso Neira foi un dos primeiros en facer aparatos de radio e máis tarde de televisión.
E ao seu lado tivemos no 1918 o primeiro hotel de Corme, O Chalet, propiedade de Tío Eliseo Pailos (dos Teceláns). Onde fora a escola do Pósito, fixera tamén salón de baile e no soto estaba a súa ebanistería.
Pero non debemos esquecer na Rúa Cubeiro, ao artista e artesán Calixto, que amais de ser un mestre da gaita, facíaas el mesmo e..., como soaban!
E no alto, xa vedes, a Serra queda na memoria. Un día tiña que ser, pois os toxos son para o monte.
Mais queda unha no recordo. No Río de Arriba houbo outro aserradoiro antes ca Serra. Movíase a vapor e tiña a típica cheminea de ladrillo.
E rematamos ollándo de esguello á caseta que foi o surtidor de Tío Jesús do Chinito. Medida a xerros e con embudo, deu de “beber” aos primeiros coches e motoras cormeláns.

----------------------------------------------------------------------------------------------

P.D. Como subliñei no anterior capítulo, o tratamento de tíos/as que fago, é unha tradicción cormelán que respecto e con moito agarimo. Que sexa do voso agrado.