CEN ANOS DA FONTE DO CAMPO

A José Torrado Esmorís (Tío Pepe de Torrado)

(Publicado na Voz de Galicia o 17 de setembro de 2016)

Querido e inesquencible bisavó: En nome de tódolos teus netos e bisnetos Torrados, quero con estas letras lembrarche que non nos esquecemos de ti e da bisavoa Clarisa. Cando menos para min, fostes os senlleiros bisavós que coñecín.

Este ano, querido bisavó, cúmplense cen –un século- dende que ergueches coas túas humildes mans de canteiro/labrador a nosa Fonte do Campo. E velaquí está, á intemperie, ó sol e ó vento. Un pouco esnaquizada polos quinachos dos camións, pero iso si, imperturbable.

¡Canta lenda na túa Fonte, bisavó, cantos amoríos e primeiros bicos á sombra do seu fuste!. Cantas borracheiras naqueles días dos Quintos e cantos milleiros de cervexas pousadas  en col do  seu brocal. Ao seu abeiro, esperaban as nais ás fillas cando o Paseo do Campo. E entre murmurios e coas mans baixo o mandil, de reollo refrescaban a vista ou ben lazaban o pano á curra pasando a man polo queixo coma quen non quere a cousa.

 A Fonte do Campo era o marco para as parellas: nin un paso deica o Río da Roda. E volta á Casa dos Cans. Era, bisavó, era. Agora non hai marcas nin marcos. Tampouco nais ó axexo mentres esperaban a quenda para encher no cano de Riba ou no de Baixo. E sellas, caldeiros e bañeiras facendo tempo no chan, cal  semellanza de dúas serpes. Logo, as bañeiras cheas na cabeza das mulleres con molideira de apoio. E cunha verza sobor da auga para amainar o vaivén das súas ondas.

Canta secura apagou a túa Fonte, noso bisavó. Aquel pingar dos pichos medíase por ferradas cando máis falla facía lavarse pola ruda vida. Agora que só suamos na praia, por toneladas. E hai uns inventos que vós non coñecéches nin falla que fixo: a ducha e un tal "chacusi", unha bañeira de trinta billas botando auga polo de relaxarse sen dar pandolada. O mundo ao revés, bisavó, daquela tampouco tiñades estrés nin "pchiscólogo".

Como dicía, a túa obra marcou naquel tempo que para os rapaces había un Corme subindo ata a Paxariña que se chamaba Givaje. Logo, da Fonte para abaixo, xa era a Ribeira. E veña pedradas nos días de cámbeo de tempo se uns pisaban a raia do outro bando. Xa daquela as cabeciñas non paraban, como se dí agora.

No seu alicerce, se farían os primeiros palcos das festas,  engalañados con espadañas do Río de Riba, fiúncho da Paxariña e hedras do Carral. Fuches testigo, Fonte,  de chantos, tristuras e milleiros de enterros. Pero tamén de cantareas, aturuxos, piropos e paso de Procesións da Virxe do Carme, San Roque e os Remedios. E na  volta das misas de festa, dos bailes solto ou amarrado e todos ben fardados. ¡Ai, meu, pero tamén de lavar e enxugar no pilón, as bágoas das primeiras coitadas e desventuras!

Cando había vodas- mellor dito casamentos- había que coller praza na Fonte, era o lugar de privilexio polo de ver o traxe das noivas, como ían acicaladas, e contar os seus convidados. Ou ás furtadelas ás 6 da mañá cando eran de viúvos ou solteiróns e se soltaban gatos cunhas vellas tixolas amalloadas ao seu rabo.

Pero agora, bisavó, xa non hai Paseo do Campo. Nin ringleira de sellas no chan cando a secura da traída da Arregadiña. Nin Día dos Quintos ou veleiros de arribada. Nin festa algunha ao pé da túa Fonte. Malia isto, a xente aloumiña e quere a túa Fonte, a Fonte do Campo. Durante este século foi o símbolo de Corme como punto de referencia.

Cada noite, escura ou de branco luar, me sento na xanela e penso naquel Corme que te viu erguer. Do primeiro retrato ao teu redor. Dos milleiros de segredos ao teu pé. E maxino dende a miña fiestra, quén te verá deiquí a outros cen anos, nosa Fonte do Campo.