jueves, 28 de mayo de 2009

CLASES SOCIAIS.Cpt. VIII ¡HADRIÁN, EU SON TEU PAI!







-----------------------ºººººººººººººººººººººººº---------------------------
Aquel mencer soleado, para Andrés estaba máis ca negro. Era domingo, día que os rapazolos acostumaban a xuntarse na Estada. Alí, e á sombra das estadas cheas de congros secándo ó ar, era o lugar de comezar os seus primeiros namoramentos sen ser vistos por ninguén, pero coa escusa de que non estaban ás furtadelas.
Logo de xantar, Hadrián veu subindo á Fonte do Carral coma quen non quere a cousa. ¡E alí baixou de seguido Lara! Pero sen dar tempo a saúdarse velaí baixa seu pai cun caldeiro a auga: “¿Logo, cara onde ides?”, dixo facendo o tonto. Quixo beber no cano remoleándo no tempo, pero tan nervoso estaba que case traga o picho. Tiveron que petárlle nas costas pois, bebera pola gorxa pequena e atragántarase.
“Papá, vamos palí mesmo á vista da casa, na Estada ho”. Pero a seu pai malditúnha auga lle facía falla e voltou á casa. Non acougaba. “¿Que podo facer?, preguntábase mentras enxugaba as fazulas coa manga de franela. “Isto teño que cortalo antes que enxendre, logo será mui tarde”. “¿Dixen enxendrar? ¡Ai Deus, así me pasou a min e..., e enxendrou!
Rosa ía na Arriloa en casa dos seus pais. Andrés tanto urdía e urdía que máis ben ardía. ¡E botaba fume! ¡Mais, de súpeto pareceu atopar a saída! Baixou preto á vella Torriña. Comezaban as partidas coa chegada da nova baralla que trouxeran uns mariñeiros de cabotaxe.
E alí estaban os seus compañeiros coa brisca de seis. Tomou un Sol e Sombra dun ghirapaldo, facíalle falla. Ollou ós seus, entretidos cantando as corenta. “¡Ai, que ledos están e eu tan pobriño! Xa me conformaba coas vinte en bastos. Ou cun par de besbellos para unha baziña”, pensou .
Mentres barallaban díxolle: “Mirade, vou ir eu co rapás levantar as nasas de Vendaval, total son doce e chegamos ben, vós seguide e, mañá á hora de sempre”. “Bravo Andrés, este sí que é un patrón e un gato é un bicho”, dixeron ledos ollándo ás novas cartas. Namentres, un deles aproveitou para choscar un ollo. ¡Tiña o tres de trunfo!
Andrés saíu, pero porta a fóra non soubo que facer. Comezou a dar voltas baixo o soportal da Torriña. Coma todos os mariñeiros de cote e ollándo o tempo. “Mañá temos vendaval”, dixo un. “¿Que sabes ti ho, se nunca saíches do Biscoiteiro pa fóra unha braza?”, díxolle outro. “Mira quen fala, pero se ti botas a mascada no mesmo Lamegho”, dixo un terceiro. “¡E ti, fanequero, que xa atordas no Petón das Gaivotas!”, rematou o cuarto.
Pero Andrés “estaba na horta”. Sen berzas. Tanto lle tiña Vendaval coma Suroeste, Leste ou Maruxía con Nordés. “¡Ai, Nuestro Señoriño del Cielo, quen me dira na Sarabia. ¡Ou no Canto, aínda que fose sen remos nin poutada, total, alí a poutada tanto ten. Que o vento me levara polo “mar abaixo” deica a América como ao Colón”, seguía barrenando.
“Se llo digo á filla, deseguido vai á nai. E se llo digo á nai..., ¿á nai? Quel Señor me colla confesado, miña Virxe do Carme bendita y Madre del amor hermoso”. “Xa o dicía mi padre: Non as fagas e non as temas”. Pensou en Rosa e levou a man á gorxa intuitivamente.
Volveu a entrar: “Pepe, ponme outro ho, pois, aínda é algo cedo”, díxolle ó taberneiro. Tiña gañas dun cafeíño, pero cos nervos sería saltar ás nubes. “Tamén o dicía miña nai: Tila a pasto. Pero quen pide tila aquí na baiuca?”. Embuchouno dun grolo haber se era a arrancadeira. E desta foi.
Camiño da Solaina baixou polo Carreixo da Estada. Dende unha esquina ollou como estaban aloumiñadas todas as parelliñas novas. Estiradas ó longo das laxes o mesmo ca os congros nas barandas ou os lagartos ó sol. ¡E a súa filla tamén, faltaría máis! “¿Que fago Andrés, isto é dar a nota total. Que dirán os outros?”, seguía na mesma.
Por fin ousou baixar. Brincou unha laxe e pillounos de sotaque. ¡Case, case, case, coas mans na masa, isto é un dicir! Ou sexa, coa mímica só, que eran outros tempos. ¡E menos mal! Lara voltou a cabeza que case o esnaquiza coa mirada. “Que atrevemento o deste meu pai”, pensou con raxeira mentres se erguía e poñía ben as orquillas do pelo .
“¿Hadrián, podes vir axudarme a erguer as nasas do camarón para mañá?, os mariñeiros parece que non teñen aló moitas gañas, xa sabes oh, polo da partida”. Partidos quedaron eles. Ergueron -que remedio- e de esguello chiscaron un ollo de complicidade. “Ai miña nai, como tá o patio”, veu matinando para si mentres o acompañaban ata á Ribeira.
Botaron a chalana abaixo e Lara subío os roletes praia arriba, polo da marea. “Co rolete arrolábate eu a ti, meu pai. Que Deus mo perdoe. ¡Cando estabamos no mellor e ó soliño coma unha Groria!”, rosmou Lara subindo os chanzos deica á casa. Dende o alto ollounos. A el, ou sexa, a Hadrián. A seu pai ta...,tamén, mellor dito tampouco. Menos mal que ía remando de costas e non viu os dedos dela facéndolle a figa.
E chegaron á Costa de Vendaval. Comezaron a erguer as nasas, pero o patrón non paraba de tusir. “¿Logo, pillouno o frio, ho?”, dixo o rapaz. Andrés fondeou coas nasas a bordo e aquilo fixo matinar en Hadrián que había algo máis ca o camarón. ¡E vaia se había!
Ó abeiro das nasas unhas bágoas escorreron nas meixelas de Andrés. Hadrián quedou sen fala, algo lle dicía que..., que aquilo era cousa seria. “¿Que lle pasa, Andrés, atópase enfermo ou ten algún problema que eu poida axudarlle?”. Pero Andrés escudriñouse no chán da gamela.
Sen ollálo, sentiu a súa man na caluga. ¡A súa man! A man da súa sangue. Non era capaz de mirarlle ós ollos. Ata que Hadrián erguiuno e miráronse de fronte. “O que sexa, canto antes señor Andrés. Usté fíxome un home e un home son para facer fronte á vida. ¿Que pasa, non quere que namore a Lara. Pois eu estou toliño por ela. Dende nenos fumos coma irmáns...
“É..., é que sodes irmáns, Hadrián. Eu son teu pai..., teu pai..., teu pai...
E derrumbouse de novo. Hadrián sen cor na cara e lívido preguntou: “Pero usté que di, Andrés, meu pai marchou, meu...”, e quedou mudo sen acabar. De pronto atinou coa resposta. Acubillado na proa dou as costas a Andrés.
“Si Hadrián, eu era noivo de túa nai, supoño que xa o saberías ó longo da vida. Nós eramos pobres e miña nai buscou ó teu avó 25 reais para unha enfermidade. A cámbeo, hipotecounos a casa quedándose coa escritura. Coma sempre facía con todo os pobres. Ó ano e o día xusto do vencimento, desapareceu como de cotío facía. ¡E quedouse coa casa! Unha máis no seu inventario”. Hadrián foi dando a volta cos ollos ben abertos.
“Eu era moi neno para entender diso. Cando tiña catorce anos, teu avó falou co meu pai para que lle fose limpar o xardín da vosa casa. E fun, que remedio. A túa nai xa a coñecía dende a nenez. Polo fachinelo do faiado, ollábaa todos os días no xardin da horta. Era fermosa. ¡Pero era a senlleira filla de D.Agapito, o xefe do pobo! ¡E nós, eramos uns ninguéns ó aluguer del na mesma casa que antes fora nosa!”
“Un día cada semana entraba pola cancela da Fontiña que me habrían as criadas para a limpeza. ¡Ata que túa nai comezou a falar comigo! Eu tremía aíndo estando tolo por ela. Viña sempre ás furtadelas do teu avó cando el estaba no comedor cos invitados. Daquela tiña moitos amigos e mentres estaban bébedos, pois, nós falabamos. Paseniñamente foime dando unhas confianzas que eu non ousaba coller. ¡Coma tódalas mulleres! Sempre son elas quen fan perder o medo ós homes”.
“Un ano despois entrou comigo no pequeno cabanel. Orballaba e mentres eu colgaba os apeiros ela tapoume os ollos cun pano. Xiroume cara ela e sentin o primeiro bico da miña vida. Tremín por aquilo e quixen fuxir co medo. Parecíame un soño. Pero ela colleume de novo e non poiden resistir, tamén a biquei. ¡E declarámonos o amor un ó outro, os dous! Un amor tolo ás escondidas da sociedade. E así de cotío. Cada semana eu esperaba o día de ir ó xardín coa mesma ansia ca ela, túa nai”.
“Xa eramos noivos segredos e unha tarde de verán quedamos na Furna. Eu fun pola Ermida para despistar e ó través do Mal Paso cheguei xunto a ela. Outros días a nado mergullándo para non ser visto. ¡E alí estaba só ela, esperando por min! E..., e toleamos xurándonos amor eterno”. Deica aquel día xa non esperabamos ó día do xardín. Cada noite escura, eu brincaba a cancela. Pola fiestra aberta, ela esperabame co candil apagado. O can coñecíame polo ulido e non daba un só ladrido. ¡E así ata que cantaba o galo!
“Pasaron dous anos e, o segredo érao a voces. Teu avó fervía de raxeira e chimpoume de xardiñeiro. Pero era o mesmo, dunha maneira ou doutra, nós xuntabamonos. ¡Ata a derradeira noite! Con outra chave, entrou no cuarto sen petar pillándonos na cama, eu brinquei pola ventá e non souben máis. Teu avó mallouna e pechouna, pero sen eu sabelo.
Dous días despois souben da súa voda repentina. Era para quitarme do medio. Quería con iso manterse na élite caziquil. ¡E non tivemos espedida!”, rematou Andrés.
“Durante aquel mes para a voda, non poiden voltar a vela . Non a deixaban saír ó xardín. ¡Ata que chegou o día de máis dor da miña vida: o do casamento! Alí, no mesmo xardín fixeron o casoiro. Agora non lle importaba ó avó que eu ollara. Xa estaba casada. Aquel día, estoupoume a cabeza coa dor e, máis cando puxeron ós noivos de costas á nosa parede. Para que non puideramos vernos”.
“E chegou o Fusco eo Lusco, á hora queu máis tremía. Á noite, Hadrián, á noite de vodas. Ela, o meu amor nos brazos doutro e eu ollándo a luz polas rendixas das súas contras. Meus pais non aturaban en min coa tolemia. Os ollos quedáronme enxoitos sen bágoas. Pecheime no faiado case dous anos. Para os meus era un tolo enloquecido. Xa me daban por perdido. A comida, ó mesmo ca un preso, no zapón da miña cela. Tampouco quería ver ós meus”.
“Naciches ti e eu ollaba -sen saber que eras meu fillo- como fuches medrando e logo os teus irmáns. Aquel burato era a miña vida espiándo a túa nai. Os amigos viñan verme a miúdo para sacarme daquel encerro. Pero eu non ousaba saír á rúa. Nunca máis, quería seguir alí ata a morte. Un día falaron con meus pais de cambear de casa. Era a única solución”.
“E así foi. Leváronme case en pandas ó non terme en pé logo de tanto tempo encraquenado. Na Arriloa comecei a ver o Sol e termar de por min. A pillar cor na face na horta traseira. Paseniñamente foron sacándome da casa coas disculpas que se lle fan a un neno. Tempo despois, entrou Rosa no meu corazón, outra amiga dende a nenez. Ela foi a miña salvación. A ela débolle a vida. ¡E o resto xa o sabes Hadrián..., meu fillo!”.
“¿Quén che dixo que era teu fillo, Andrés?”. “Túa nai dende que andabas na miña lancha. Unha noite esperoume no Rancho. Dende a nosa última noite, eu nunca máis a vira. Quería morrer sen vela. ¡Ata que ela mo contou todo! Si Hadrián, agora estou seguro que non hai dúbidas, es fillo meu. ¡Malia que nin túa nai nin eu tivemos culpa algunha!”, falaba Andrés e seguía.
“Pero agora teño o meu fogar formado, Hadrián, as cousas son como son, non como eran nin foron. A vida non ten volta atrás, fillo”. “Grazas, Andrés por traerme á vida, a verdade que para nós xa sempre fuches un pai”. “Pois xa ves, e eu sen sabelo”, dixo Andrés.
“¿E agora, que fago con Lupe, vai tolear se a deixo. Nós tamén estamos toliños, Andrés, o mesmo ca miña nai máis ti. ¡Pero ela é miña irmá, non pode ser! E tampouco pode dicirse, Rosa non se merece esta dor”.

---------------------------------------------------------------------------------------




sábado, 23 de mayo de 2009

CLASES SOCIAIS.Cptlo.VII. ¡SE SON IRMÁNS!

-------------------------ººººººººººººººººººººººººººººº------------------------
“Queridos hermanos, en cuánto a lo ayer sucedido en esta la nuestra parroquia, lo primero que decirvos es que la vuestra vecina está fuera de peligro a Dios gracias”. “En segundo lugar, ruégovos que como buenos cristianos non hacer desta desgracia mala conversación. Eso és pecado, amén que, hoy por los unos y mañana por los otros recemos para evitar otro tanto en las nuestras familias”.
“Por otri parte y en cuánto al tal Igüeldo, hoy voy transmitir al nuestro arzobispado la petición de excomulgarlo dela nuestra parroquia. Un cristiano non puede pegar a la suya mujer a la que en el altar prometió y juró ante Dios: querer, amar y respetar hasta el fin de los nuestros días, tanto en la pobreza como en la riqueza.”
“Nel mismo tiempo, escribo a la parroquia -que la tal persona dióme a saber que pertenecía cuándo la suya boda- para poner al tanto de lo aquí acaecido”. “Y mientras tanto desto no tengamos la respuesta, ruégovos el apoyo a la esta familia tanto espiritual como material, como así repito, no sea motivo de murmuración. La recaudación de la Oblata del este año, será para esta y otras familias necesitadas”.
A xente saiu da misa dando por ben feito o de rexeitalo para sempre da parroquia. Sen outro mal comentario. Era o respecto total á personalidade a D. Francisco, un cura que só tiña de riqueza o seu cabalo e unhas vellas sotás. ¡E velaí a Oblata deste ano para os necesitados!
Aquel domingo pola tarde na baiuca da Torriña -a máis mariñeira do Porto- os patróns e armadores falaron de levar entre uns e outros ós fillos de Lupe. Había que sacar a esa familia adiante de unha vez por todas. Así, Hadrián e Castor seguían con Andrés e Quique máis Eldo irían de “rapaces” -como se adoitaba dicir dos principiantes- un en cada lancha distinta por mor de non ser moita sobrecarga os dous ó non ter oficio aprendido e con pouca idade.
Asimesmo, os presentes comprometérose a facer un pouco de educadores e pais, dada a triste situación. Pero mentres isto se falaba, na casa de Lupe as súas amigas da infancia non vían maneira como pedirlle perdón. Tivo ser ela quen dentro da súa doenza as tivo que arrufar. Mais iso si, deixoulle moi claro que endexamais daría as costas nin pecharía a súa casa ás familias máis humildes que nos derradeiros anos a apoiaron, e con máis motivo logo de ser asoballados polo cazique de seu pai.
“Que las puertas de la nuestra casa estén abiertas de par en par para que todos los nuestros vecinos, sin distinción, puedan venir a verme y entrar en la esta su casa”, ordenou Lupe. “Y nunca pagaré al pueblo que vióme nacer todo lo que ha echo por la nuestra familia”, rematou.
Así e dende aquel día, a súa porta era un entrar e saír de visitas. Asemade repetíase a historia, pero ó revés. Os mesmos que anos atrás entraban aquelas portas cos mellores peixes e manxares para rendir pleitesía ó amo e señor do pobo, entraban agora coa esporta chea, pero de corazón sen pensar no triste pasado.
Un mes adiante Lupe xa ía termando de si. Agora xa saía á horta tomar o sol. A charlas eran alí agora un pasatempo sen clases sociais. Ás mesmas amigas: Aida, Aurora e Yoli que estaban en boa posición económica, de algún xeito aquilo tamén lle serviu de reflexión.
Quince días máis adiante o cura D.Francisco falou: “Queridos hermanos, tal y como hace las unas semanas vos lo hablé, nuestro arzobispado de Santiago considera, en vista de los echos acaecidos, se excomulgue de por vida al tal: Igüeldo de Mahía y de las Huertas”.
“También esta semana recibíme carta de la parroquia madrileña a la que escribí, en la que no aparece registrado ningún feligrés con ese nombre en los libros parroquiales ni nel registro arzobispal madrileño. Nos encontramos ante esto en un problema que quizás irá para largo si es que llega a bién arreglarse. Según la ley actual, si pasados dos años no se encuentran datos reales luego de los requisitos hechos, el matrimonio será considerado nulo a todos los efectos por falsedad de documentos y los hijos habidos en esa unión, pasarán a llevar los dos apellidos de la suya madre”.
Aquilo como é de pensar, caiu coma un derrume na casa de Lupe. Seu pai encamou de vergoña en tal saber. El, que se consideraba tan intelixente, casara á forza á súa senlleira filla cun cantamañáns. Pero xa era tarde para arrepentirse. ¡E fora a voda do ano, por non dicir do século! O autoritarismo de cando era D.Agapito, convertérase agora na ferida que pronto o levaría á cova.
Os nenos, aínda entendendo que seu pai fora o faime rir do pobo, comezaron a coller un trauma por non saber de certo quen era o seu proxenitor, aínda cando nunca máis o verían de por vida. Foi nesta nova, chea de tristura, cando as amigas de súa nai tiveron que bregar a fondo e valéndose dos seus propios fillos como axuda psicolóxica, a que naquel tempo só se adicaban meigas e quita aires.
----------------------------ºººººººººººººººººººººººººººº-------------------------------
E pasaron os dous anos que a ley impoñía. Era o 1.720 cando se comezou a sentar na capelanía de Corme os nomes dos bautizados na parroquia. Así foi como os fillos daquel mal habido matrimonio pasaban agora a levar os apelidos de súa nai. ¡O mesmo ca os de solteira, que naquel tempo eran todo prexuízos! Para eles, case mozos, foi pasar un novo trauma. Agora xa se apelidaban: De Pandulce y del Rosario. O mesmo ca súa nai.
Dous anos despois, súa avoa Amelia finou sen chegar a enterarse disto. A súa endeble saúde e xordeira, foi para ela quizais a mellor morte. Un ano despois, D.Agapito non foi capaz de asumir os feitos por el marcados. Levaba anos esquecido das súas antergas amizades, as cales nin nos intres de máis dor se lembráron del. Finou ós 70 anos cheo da soidade e amargura máis abafante.
Hadrián e Castor estaban xa na pubertade. A súa casa era agora un lar de pan e cheúra. Todos os irmáns saíran serios e formales. Parece que o destino quixo con isto agasallar a Lupe logo do seu triste fado.
Pero velaí as trasnadas da vida. Cando Andrés monos o pensaba, Rosa comezou a decatarse que Lupe e Hadrián parecían sorrir e peliscar doutra maneira. Para Hadrián, o lar dela era tan ou máis familiar ca o seu. Dende que embarcara co seu pai, xogaba de cotío con ela. ¡Coma dous irmáns!
As nais sempre se decatan antes ca os pais. ¡Para algo pariron e diron de mamar! Así, unha noite Andrés levou outro apuro: “¿Non che parece Andrés que, a nosa filla máis Hadrián empezan a xogar doutra maneira?”. “Non sei que queres dicir, Rosa, aclárate”, dixo el, pero xa ó loro. “Pois que hai un tempo que..., veño escudriñándo -sen querer, eh- que a nosa filla..., xa está abrindo o ollo”, dixo Rosa con sorna. “¡Pero Rosa, se aínda ten quince anos, ti tás tola!” “ Xa, pero é a idade da “nena bonita”, sabías? Dende nenos xogaban dunha maneira, pero agora..., agora xa chiscan o ollo, queu ben vexo. Aínda que..., desexaría a outro para ela, meu home”, dixo Rosa. "¿Por qué dis iso, Rosa?". "Algún día cho direi, agora non ouso facelo. Non sei, teño coma un presaxio ..."
“Anda muller, apaga o candil e durmamos que as mulleres sodes moi adiantadas”, quixo rematar el dando as costas a Rosa. ¡Pero coa pel de galiña! “Ai, que fríos tés os pés, chégaos ós meus, anda”, dixo ela. “Deixa muller, vou á cociña facer manzanilla, parece que teño o estómago revolto. Os cachelos coas sardiñas salpresas non me sentáron aló moi ben, ti durme queu quero espelir a cía”, dixo el brincándo ás atoutiñadas.
Andrés xa non sabía se facer macela ou tila. “Tila a pasto, madre”, dicía o vello refrán. E fixo as dúas tisanas no mesmo pucheiro. ¡A pasto! E a trepia co pucheiro foron dar ó chán con tanto nervo. ¡Non era para menos! Sentou no tallo da lareira e quentouse ó lume dunhas cepas de piñeiro. Malia que agora si tiña o estómago revolto e con gañas de trousar.
Porta a fóra, subiu ata o outeiro do Carral e sentou no seu petón de sempre mentres ollaba o areal de Laxe coa noite de luar. O ar fresco fíxoo estarrecer, malia que..., axiña botou a mascada nun pío rupestre. Ollándo ó Monte da Facha, pareceulle brilar unha estrela naquela dirección. E lembrouse e ofreceuse a unha misa na Capela de Sta. Angustia de Anllóns ó pé da Ponte da Garga. ¡Era a patroa dos angustiados! “¿E se non me dá acougo, que fago, Deus?”, implorou de xeonllos. ¡ Se son irmáns, Señor!.

lunes, 18 de mayo de 2009

CLASES SOCIAIS.CPTLO.VI. ¡NAQUELA CAMA!


Camiño de Santo Hadrián Vello e Capela semellante á do Santo.

------------------------------------ºººººººººººººººº------------------------------------
Baixaban as sacristanas cando atopan a Andrés sentado nun arró enxugándose coa manga da camisa. Agora era el o que estaba ido. Non sabía onde ir nin que facer. “Ai, Andrés, logo que fais aí oh?”, dixéronlle.
“Pois..., a verdade que..., nada oh que ía por acó e senteime un pouco”, dixo dubidando. “¿Logo estás cansado, porque o que ía por aí arriba atalora está subindo Tella, ou non o viches?”. “¿Non serías ti o que lle metío lume, porque botar..., botaba fume”.
Vírono tan axitado que sentaron pé del. “¿Que tés Andrés, que pasou logo no Porto ho?”. “Dixeron que fuxira a muller e agora é el o que fuxía. Ai, este conto non hai quen o entenda, alabado sexa el Señor”.
Andrés coa cabeza baixa, contoulles a verdade. Case toda. Pero que non sabía a onde ir nin con quen falar, pois, naquel tempo non había máis Lei ca dos señoríos de casas feudales. Só eles tiñan os seus gardas persoais para impor a súa Lei, segundo lles conviña e para quen fora. Pero por sorte, a parroquia de Corme dependiu sempre de Santiago, aínda cando Gondomil estaba aforado a D.Antonio Moscoso e Caamaño, emparentado co conde de Altamira. Foi esta unha regalía do Mosteiro de Sobrado. Logo, aínda que o señor da casa fidalga era D. Antonio España.

Tamén nese tempo erguérase en Gondomil unha Capela e Santuario na honra de San Antonio de Pádua, obra levada a cabo polo arcebispo compostelán D. Thomás de Monroy. Aínda que, era mellor non entrar baixo favores desa xente, pois xa dixeran quén eran deixando de lado á familia de Lupe cando a viron arruinada. ¡E codeábanse e viñeran á voda dela!
“Mira Andrés, vén connosco a pé de D. Francisco, é un home vello e con moita experiencia na vida, verás como el arranxa a cousa. É un bon cura e aínda mellor persoa, pois non ten gañas de xustizas entre os seus fregueses”.
Erguéronse e pillaron a rilleira dos Agrelos para atallar deica ó Lugar e subir á rectoral. Nese toural estaba recén rematada -1713- a Capela de San Xosé que pronto dou nome ó fermoso outeiro. D.Francisco González de Layño -o nome do párroco- pedira facela, dada a súa idade, mentres non se erguía a de Subaldea. Cos seus anos, ir sempre ata á parroquial de Santo Hadrián nas Salgueiras, era algo penoso naquelas congostras corredoiras.

Dous petos no poxigo coa argola de cobre e saiu a criada. Mandou pasar. Xa ían de cotío polo de arranxar a Igrexia. D.Francisco mandou sair ás dúas mulleres. Que foran xantar, díxolle, que aquilo era segredo confesional. Pechou a porta do seu despacho e Andrés espallouse sen receo. Sabía que podía confiar naquel cura, el fora quen o casara e lle bautizara á súa Lara.
“Andrés, hai tempo que sospecho del este individuo y que tiene nome falso. Creo que no sabemos de donde lo és realmente. Voy escribir a la capelanía de Madríd que figura nel certificado que el aportóme, pois nonme fío dela rúbrica”, dixo no seu castelán mexturado.
“Ben, pero agora que facemos con esa muller no Rancho do Campiño?. Ninguén sabe aínda que está aparecida, só está a miña muller con ela e cando as deixei saín tremendo o peor. Non sei se morrería, D. Francisco, estaba na agonía”.
“¡Ai Deus, pillar vós el faco de la súa cuadra mentres cámbio la sotana”, dixo o cura. “Señora Estrella, córtenos unas robanadas de pan que saímos pretos al Porto”, díxolle á sirventa.
--------------------------------------ºººººººººººººº---------------------------------------
Polo camiño da Escobia que viña ata o Cubeiro viñeron sós. Pero ó velos entrar a cabalo a xente veu vindo tras deles. Nun intre a praza do Campiño quedou chea. “¿Logo, que pasará aí dentro, estará Lupe no Rancho?”, dicían todo os veciños entre si. Entre eles de seguido apareceron os seis fillos de Lupe chorando. Aquilo fixo estremecer ós presentes. “¿E se agora está morta a nai destas criaturas?. ¡ Ai, non queira Deus que queden orfiños tan novos!”, seguían dicindo.
Andrés brincou mentres D. Francisco a cabalo faloulle ós presentes: “Vecinos y feligreses míos, Lupe, la nosa querida vecina está dentro, nel Rancho. Volver a las vuestras casas y atender las vuestras vidas, puesto que levades un día de incertidume y sin descanso. És tema de tristura y non puede quedar nadie la nesta plaza. En misa de mañana domingo, yá se vos dirá como está la esta mujer. Ide con Deus y gracias por la vuestra soliradidade”.
Os veciños entenderon e sen dar pío foron deixando valeiro o Campiño. O respecto a D.Francisco era total e tamén entendían a tristura da situación. Os nenos de Lupe premeron nel que querían ver a súa nai canto antes. Baixou do faco nas escaleiras do potin e con eles ó seu lado esperaron que saíra Rosa para dicir como estaba súa nai. Bagoaban berrándo: “Mamá, mamá, queremos verte”.
“Pode pasar D.Francisco, dentro do malo parece fóra de perigo aínda que está moi magoada. Isto foi un crime”, díxolle sen escoitaren os nenos. Entrou el primeiro namentres eles quedaban ó aloumiño de Andrés.
Saiu o cura ó pasamán das casetas: “Venga pues los niños, entrar, pero cuidado con la vuestra madre que la podedes dañar en las suyas feridas”. Choutaron en dous brincos as escaleiras e aquilo foi unha escea de dor e bágoas. Ata D. Francisco non poido termar delas, logo dunha vida vendo traxedias a milleiros no mar e na terra.¡ E iso que non a viu pola mañá!
Lupe xa collera coñecemento e calor coas atencións da súa coidadora. Durante o día, Rosa fora á casa por máis roupa e unha perfia para lavala da sangue vertida. Fixérao con tanto disimulo que ninguén picou nos seus viaxes. D. Francisco falou de a sacar canto antes polo cheirume das recén encascadas redes. Andrés buscou tres veciños e entre os catro nunha parigüela pillaron camiño da casa. Tiña un brazo partido e unha perna escordada, amais da chea de mazaduras a tombos escaleiras abaixo.
“Andrés y Rosa, vós atendédela con los vecinos de confianza, puesto que los suyos hijos son muy niños. En cuanto “a lo resto” és de la mía incumbencia.”. Metío man do peto e sacou unhas moedas, as que tiña naquel intre: “Déjovolas hoxe esto, pero haberá más. Que no pasen hambre las estas criaturas inocentes nin los suxos avós. Mañana luego de la santa misa, vuelvo visitarla”.
Pero unha sorpresa agardaba a Lupe e ós presentes. Namais chegar á casa, saíron á porta as súas tres amigas da mocidade: Aida, Aurora e Yoli. Elas coa triste nova da mañá, falaron do seu mal comportamento deixándo de lado á súa amiga dende que casara con aquel home. Era hora dunha vez por todas de amosar o seu arrepentimento.
Foi así como dende a mañá acudiron pretas á casa de Lupe. Aqueles nenos máis os seus avós tiñan que ser atendidos. Limparon a casa de arriba abaixo. Acougaron a todos eles, pero sobre todo ós nenos. Fixeron xantar para o cal foran elas con boas esportas de viandas.
O encontro no umbral da porta foi sen palabras. Lupe só coa mirada e véndoas de mandil, entendiu que acababa de recuperálas. De pronto os bicos delas lle encheron o corazón. Máis bágoas, pero agora de ledicia dentro da triste situación.
Rosa e Andrés, sentiron en certo xeito unha sorte. Para eles era unha situación amolada dadas as circunstancias pasadas, aínda cando ían seguir apoiándoos, pero mellor nun segundo lugar.
Andrés nunca entrara por aquela porta principal e o corazón, aquel día tan sensible, comezou a lle palpexar con forza. Pero máis aínda cando as amigas de Lupe falaron de a deitar no cuarto de baixo para mellor atendela e sen subir escaleiras. A entrada no cuarto “dos recordos”, fixo que Andrés cruzara unha mirada con Lupe e os dous torceron o colo para que os presentes non se decataran.
Sen darse conta, viu a súa man no marco da porta. Da porta que tampouco nunca traspasara. A súa foi sempre a fiestra.¡E o cuarto aínda coa mesma pintura azul, máis as portas co mesmo verde! Non sabía se estaba soñando ou desperto. Tantas cousas nun día parecían máis ben un soño de pesadelo.
Polos cristais da porta traseira, ollou a súa antiga casiña. Alí estaba o fachinelo polo que ollaba a Lupe. Ó fondo da horta, a cancela que tantas veces brincou na noite escura para entrar pola xanela dese cuarto que agora tiña en fronte. ¡E alí estaba a cama! A mesma dos cinco torneados balaústres de castaño na cabeceira. A mesma..., a mesma da que un albor brincou sen saber que era á derradeira vez. A mesma onde ás furtadelas foron felices no seu primeiro amor...
Aloulado dou a volta e viuse fronte a D. Agapito ollándoo polas costas. Non souberon que dicir. ¡A verdade, tampouco falaran nunca! “Rosa, eu vou indo mentres vós a atendedes”. “Lupe, non foi nada e ánimo á vida, quedas en boas mans para arrufarte. Deica logo”. E saiu axiña. Aquilo éralle moi forte, máis vendo como Hadrián ó pé de súa nai sentaba á beira..., naquela cama. ¡Naquela cama...! ¡Ai Deus, se ti souberas Hadrián que de esa cama fuches ti o froito do noso amor...!

----------------------------------ººººººººººººººººººººººº-------------------------

P.D. O nome do cura D. Francisco González de Laíño, como asimesmo as datas dese tempo das Capeliña de S. Xosé -1713-, da anterior -1706- a S.Antonio en Gondomil máis os nomes dos persoaxes citados, son reais.


miércoles, 13 de mayo de 2009

CLASES SOCIAS. Capítulo V. O FADO DE LUPE


-----------------------------------------------------------------------------------------------
A vida parecía comezar a sorrirlle a Lupe. Agora os dous fillos ían traendo para a casa, cando menos para comer. Andrés ademais de darlle o seu quiñón, botáballe no cesto -coma quen non quere a cousa- canto peixe podía sen que os mariñeiros se deran conta.
Un domingo á saída da misa e no medio do rebumbio, Deus –tivo que ser El, pois da misa viñan- fixo que no portelo do adro se encontraran Rosa e Lupe. Puxéronse vermellas e intentáron sorrir mentres de esguello vían ás marmuradoras.
Coma tódalas mulleres, comezaron a poñer ben o pano ea toca unha a outra. Viñeron vindo ata o Campiño falando somentes de Hadrián e Castor. “Ai, Lupe, non sabes ben o ledo que está Andrés con eles de formales, educados e traballaores que son”. “Cuanto alégrame lo que me dices Rosa. Para una madre no hay mejor orgullo que oir esto”.
Deica ese día, xa as dúas facían por atoparse no adro e ata ousaban entrar na Capela e para o mesmo tallo. As vellas de reollo, peliscaban unhas nas outras en tal ver. Ó sair: “¡Ai Pepa, a que mundo chegamos, Rosa falando coa primeira moza do seu home! El Señor nos colla confesadas”.
“Tan boa é unha como a outra, María, se tiveran vergoña nin se miraban á cara. E pa máis Andrés, aínda lle leva os fillos na lancha .Quedoulle a boca doce de..., xa me entendes, na Furna do Osmo.” “¡Ai meu Lelo -na Groria esteas- que me leváche ó altar coma cando nacín”, dixo Pepa.
“Bueno Pepa, que aínda recordo aquela tardiña en Allarís cando vos pescamos dentro dunha xesteira”.
“¡Ai barallo, logo de onde saíches ti máis o teu Ramón aquela hora, se pode saberse?”.
“Baixabamos de Candelagho do estrume, muller, pois..., veume axudar a erguer o alimpeiro, sabes? ¡Aaai meu home, nel Cielo estea que, tamén me levou ó Altar o mesmiño ca ti, o mesmiño”, dixo María.
“Pero mira muller, volvamos ó conto e deixémolo noso: falando destas dúas, vaite ti a saber o que hai no medio. ¡Ai, meu Sanantonio mo perdoe se peco.” “Calemos que vimos en gracia de Deus, pois confesamos e comungamos hoxe”, dicían ó saír e dando un Nome do Pai, do Fillo, do Esprito Santo e Amén, que casemente llelo creería o cura.
Malia que as cousas comezaron a complicarse en casa de Lupe. O seu home -por chamárlle algo- agora xa quitaba o peito fóra coas ganancias dos fillos. Xa pedía purrela do mellor nas baiucas e fumaba cuarterón con librito. A cousa viña sendo que: facía ir ós nenos pequenos vender o peixe dos irmáns ás cánebas do pobo para ter el cartos de seu. ¡E viño na mesa!
Aquilo comezou a facer mágoa nos fillos e tumbar a Lupe de novo: “¿Te dás cuenta de lo que valen mis hijos, pueblerina? Gracias a ellos, pues, por la tenencia del tú padre vaia por Dios. No sé ni cómo hé venido parar al este pueblo de miseria teniendo mi carrera en Madrid”, e así de cotío.
Mais isto non foi nada. Unha noite que viña bébedo coma sempre, petou no cuarto de Lupe: “Abre la puerta, eres la mi mujer y quiero hacer uso del matrimonio que para eso otórgamelo la Ley”. Lupe non habrío e el descerraxou o fecho. Sen máis, batiuse sobre dela na cama. Ela, nun arranque de xenio arrumbouno contra o roupeiro mentres fuxía do cuarto.
Un retorno ó pasado fíxoa estarrecer e berrar cando el a agarrou pola melena e comezou a pegarlle cal fera endemoniada. Os nenos co seu avó ollándo aquilo e véndoa sangrar. ¡Seu pai! ¡Seu pai ollándo o quel fixera antes! A rolos polas escaleiras chegou ó chán de pedra. Ollou ós seus fillos bagoándo: “Adiós hijos míos, cuidaos y cuidar la abuela”. Coxeándo e a toda présa dou volta ó ferroxo do poxigo e perdiuse na noite escura. “Mamá, mamá, no nos dejes solos, mamáaaa...”, sairon pretos tras dela pero xa non a ollaron na noite de néboa.
Pola mañá seguía a néboa cando se escoitou a campá da pequena Capela tocar a rebato. O pobo baixou a choutos á Ribeira. ¿Quen faltaba, quen fora ó mar?. “Ningún mariñeiro”, berrou o sacristán baixando a Solaina: “Falta Lupe da súa casa que a mallou o seu home”.
A xente fixo correlos para porse de acordo na súa busca. Falaron de comezar espallándose pola beira da Ría. Rosa e Andrés ollánrose mudos, non sabían que dicir. De pronto el tivo un presentimento: “Rosa, espera aquí un pouquiño, vou ó Rancho polas botas e veño nun intre”, mentiu.
Namais subir as seis escaleiras, comezou a ollar. ¡ De sotaque, un calafrío lle fixo pór a pel de galiña! Alí estaba Lupe nun curruncho encollediña, descalza, en camisón ensanguentado que case nin se coñecía. Coa cara magullada e os cabelos pegados pola sangue na comisura dos beizos, a súa mirada estaba ida e non artellou fala.
Andrés abriu o zapón da súa caseta e volveu por ela. Pero non se tiña de pé. De pronto sentíua nos seus rexos brazos como cándo a collía de mozos. Estaba conxelada. Parecía unha mártir lapidada. Acomodouna sobre dunhas redes e tapouna con canto farrapo había alí. Envolveulle os pés nun vello gabán e aloumiñouna. Ela non atinaba coa mirada, estaba ida.
Andrés saiu voando. A néboa seguía e ata o agradeceu. En catro brincos estivo ó lado de Rosa no potín da Ribeiriña. “Rosa -díxolle sen que ouvise ninguén- Lupe estaba no Rancho e resgardeina na nosa caseta. ¡Mete medo vela! Colle axiña á nena, leva á casa dos avós e baixa a présa con roupa, meiciñas e un caneco de leite quente que quedaba preto da lareira. Non digas nada a ninguén e queda con ela o tempo que faga falla ata que eu volva, eu vou semellar que a estou buscando namentres pensamos que facer. Isto é moi serio”.
Saíron calados cada un ó seu. Rosa logo baixou cunha esporta cuberta dunha roupa de augas para disimular. ¡Só vela, reventou a chorar mentres pechaba a porta! Comezou a dárlle unhas fregas nos pés xeados e porlle uns escarpíns de la. Axiña un pouco leite morno do caneco e cunha culler, o mesmo ca ós agónicos, achegoulla á ensanguentada boca ata que comezou a ir bebendo sen forzas. “Deus Santo, Lupe vaime morrer nas mans”, maxinou pa si. “Mira ti o inútil ese para o que vale, era visto”, pensou.
Andrés baixou e no mesmo potin do Rancho tropeza co Igüeldo con cara de ínquedo baixando ó Río dos Pulpos. “Verás Andrés, discutimos un poco, nada, cuatro tonterías y se escapó dejando a los niños solos. Estas mujeres de ahora...”, dixo facendo o inocente. “Haber si la encontramos entre los dós, hombre”, seguiu. “Si ho, vén comigo deica á Arnela ou ó Osmo”, dixo Andrés.
No Río da Arnela: “Vaia hombre, y ahora como salto yó sin mojar mis zapatos de boscal”. “Se tanto lle queres á túa Lupe, pois, descálzate”. Brincou e mollou os pés ata os nocelos. Pasaron o Pescante e Andrés ollándo ás pedras coma quen: “Pois aquí tampouco está, vaia por Deus. Vamos deica ó Osmo logo”. “Si hombre, que no hará yó por la madre de mis hijos”, dixo o cínico.
Baixaron ó Osmo e o maxín de Andrés comezou a voar mentras cruzaban a praia. Nunca máis voltara á Furna dende que estivera con ela, con Lupe. E agora..., con este cerillitas ó meu lado, pensou. “Anda, veña, brinca o río que non é tan ancho”, díxolle.
Namais sortexar as pedras da Furna a mirada fóiselle contra a parede da esquerda, a que facía de abeiro e escondrixo ó pobo. Os ollos comezaron a sairlle das casulas e o corazón a petárlle con forza. “Vén, anda, haber se está escondida tras da pena”. ¨Subiron a pequena rilleira de area ata que Andrés coa caluga baixada ficou quedo.
“¿Que te pasa Andrés, encuéntraste mal?”. Andrés baixouse naquel “currunchiño”, colliu un presa da area na man e bicouna. Aínda de xeonllos erguiu a cabeza e..., a súa mirada fixo estarrecer a Igüeldo. Nunca o “madrileño” vira uns ollos tan vermellos de carraxe.
“¿Ves esta area, Purrelas, porque non és outra cousa. Nela eramos felices Lupe máis eu. Ela con 15 e eu 17 anos. Neste curruncho está o noso amor e neste areal a nosa felicidade de noivos. Esta foi a nosa primeira cama, sabías? ¡Ata que chegáche ti. E sacáchema sen amor que tampouco llelo díches a ela!
“Acabo de atopala e vela na agonía...,e..., agora vouche dar o mesmo amor ca ti a ela. Coa mesma “discusioncita” como ti dís”. Sen máis erguiuse cos ollos reflectindo sangue entre as bágoas. “Toma a miña navalla mariñeira e mátame á primeira”, díxo poñéndolla na man. “Porque, ou me matas o mesmo que a Lupe, ou te mato, mal nacido”. Igüeldo, vendo as cousas mal paradas quixo facerse valer. “Así que tú... y mi mujer...” “Pues considérate nel cementerio. Tú lo has querido, pobre matrero de mierda”,dixo ó mesmo tempo que comezaba a facer unhas filigranas coa faca.
“Toma a area da muller que maltratáches, miserable cerillitas”, díxolle ó tempo que lla tiraba ós ollos. Non tivo tempo de limpálos cando Andrés xa o pillara pola pechera arrincándolle os botóns e a paxarela. Apretoulle o esmirrado puño coa súa man de rexo mariñeiro ata que a faca caiu na area ó mesmo tempo ca os xemelgos de camisa do “señor”. Nun intre xa de tolemia, Andrés comezou a darlle unha caterva de sopapos. Na súa locura pillouno polo cocote e fíxolle comer unha presa “daquela”area para que a levase de recordo.
Era agora o pobre diablo quen choraba de xeonllos pedindo clemencia. Erguiuno polo cinto: “Sabes, morto de fame, agora vás pillar o camiño de volta á "túa cidade". ¡Porque tí és un home da capital! Pero vás saír por onde non entráches, cobarde inútil”. Enfilouno polo camiño do Mal Paso deica a praia da Ermida. “Ves, por aí é o teu camiño de volta a onde nunca debías haber vido. Andando, asasino cobarde”.
“Andrés, por favor, déjame ir por otri sitio, por aquí puedo matarme, esto pone miedo”. “Se te matas, diráse que foi un sucidio polo que fixéches. Todo pobo pensará o mesmo”.
Agarrado ás rochas e ós guizos dos toxos, berraba coma un tolo cando ollaba os cantís afiados. Suaba e sangaba coas espiñas nas mans. “Veña valente, así cando chegues a esa "cidade" que ninguén sabe cal é, poderás contar esta fazaña”.
Chegaron á Ermida e atravesaron polas Areas. Logo de pasar as Brañas e na Pedra da Serpe díxolle: “Aquí e poñendo esta Cruz de testigo, xúrame que nunca máis voltarás a Corme. Ves esta costa que vai ó Santo Hadrián?, pois, pillas camiño arriba e nunca máis volvas a aparecer neste pobo. Se o fais, sabes que o cárcere che espera de por vida polo que fixéches. Todo pobo irá en contra túa. Fuxe e..., non te preocupes polos teus fillos que agora an ter máis que comer”, díxolle Andrés ó mesmo tempo que lle lostregaba “unha lapada máis de recordo”.
Andrés sentou na Pedra ollándoo ata que desapareciu. Baixou ó río de Gondomil e refrescou a cabeza ardente. O Igüeldo, chegara á Capela do Santo Hadrián e dúas mulleres estaban preparando a Igrexa para cando "aparecera" a difunta. Ó velo tan magoado dixéronlle: “Ai, San Antonio, pero a que falta non é a túa muller?”. Mais el seguiu sen fala e a fume de carozo mentres elas quedaban abraiadas en tal ver. “Ouh María, non che parece un morto en vida?”. “Pois ata tés razón Jesusa, porque en vida xa foi un morto”. “¡O malo é que non temos chope sen non hai enterro! Pecha a porta e vamos daí xantar que é hora”.
----------------------------------------------------------------------------------------------
P.D. Glorasio deste léxico: Baiuca=tasca. Cáneba=tenda. Choutos=saltos. Cuarterón= tabaco antigo . Paxarela=pajarita. Purrela=viño cativo.
Castelán: Semellándo ó desa época.




lunes, 11 de mayo de 2009

CLASES SOCIAIS Capítulo IV



Hadrián e Castor, máis tódolos fillos de Lupita falaban o galego coma os demais rapaces do pobo, aínda que co seu pai chapurraban o castrapo. Mellor dito, seu avó xa non tivo valor de inculcarlles o seu castelán falante ó verse na ruína económica e social na que se atopaban.
Quince días adiante do encontro de súa nai con Andrés, aló se presentaron ó pé da lancha. Diante dos seus xa coñecidos mariñeiros, diron os bos días e achegáronse a “botar unha man” coma de costume. Antes de xantar, baixara Rosa e a nena. Diante de todos aproveitaron a ocasión: “Señor Andrés, non podería enrolarnos para o verán a nolos dous?, xa estamos na idade de traballar e con vostede temos máis confianza ca con ninguén”, dixeron.
Andrés contaba con isto, non o pillou de sorpresa. “Pois haber..., haber se hai prazas e levaréivos logo, pero non é de todo seguro. Aínda que..., de calquera maneira tedes que vir primeiro uns días de bon tempo na chalana para ver se non vos mareades, vale?”.
Os rapaces choutaron ledos ó escoitar aquilo. Na mesa xantando, Andrés rompío o xeo: “Ti que dís Rosa co destes rapaces, enrolámolos ou non?”. “Home, ós pobriños faille falla, quizais máis ca ningúns outros do pobo, que xa é dicir sendo netos de D. Agapito. Tamén teñen corpo e gañas de traballar, ó revés de seu pai”, dixo Rosa.
O do “seu pai” fixo que Andrés estoupára a tusir “unha espiña dun farro”, segundo el. “Tamén veño ollando dende hai tempo que o máis vello, non se parece en nada ós outros. Non cho parece?”, dixo Rosa tan inxénua. Agora foi a tona dun cachelo a que se lle “pegou ó ceo da boca” de novo a Andrés. Coma quen non quere a cousa, colleu deica ó vertedeiro coa ferrada por auga da sella. A face vermella saltáballe á vista.
“Papá, mamá, levade ós meus amigos na lancha, ho, pois son moi boíños e xogan comigo”, saltou Lara de ledicia. “Rosa, vou ata as Casetas da Talaia ver o tempo pa ir pescar unhas bicudas tan siquera, logo veño”, dixo Andrés saíndo. “Papá, vou contigo tamén pasear”. “Verdade que os vas levar na lancha?”, dixo a nena subindo o Caramanchón. “Papá, son tan boíños que ata parecen meus irmáns, lévaos ho”. Andrés con tal ouvir, tropezou nun pelouro e levou unha escotelada nun xeonllo que amosou sangue pola rodilleira do pantalón.
Dous días adiante co tempo de calma, Andrés convidounos a subir na chalana. Só ata Riocobo ó socairo da Estrela polo do mareo deles. Namais subir, Andrés -de reollo- cravou os ollos en Hadrián mentres lles ensinaba a coller os remos, meter os estrobos nos toletes e vogar. ¡Era verdade, pouco se semellaban entres sí! ¿Como nonme decatei antes?, pensou vogando no banco de popa fronte a eles e ciándo a chalana.
Durante a tarde e mentres pescaban unha, fixouse que Hadrián tiña dous remuíños na cabeza. ¡O mesmo ca el! E os pés, clavadiños e abertos para fóra. ¡Ai Deus noso Señor!, a xente vai decatarse e isto vaime desfacer a vida.
Mais, algo no seu adentro comezou a facerlle sentir agarimo. Antes era lástima pola súa pobreza. Agora era diferente: era o seu fillo. De volta na Ribeira, choutaron na praia: “¡Non nos mareamos nin nada!”. Só foi unhos segundos, pois nun intre comezaron a atordar na area. Andrés agarrounos pola caluga ó ver que caían. De sotaque sentiu unha sensación distinta entreles. O contacto con Hadrián, fíxolle por a pel de galiña.
Cando termaron de si, Andrés púxolle un cesto de mimbre cheo de peixe que os dous colleron polo aro. Ían ledos a máis non poder cando pasaron fronte á vella Torriña e os mariñeiros sorriron ó velos. “Os fillos do Purrelas non parecen del”, dixo un. “Non hai mellores fillos cós dos vagos”, dixo outro. “E pensar que o D. Agapito non quixo a Andrés de xenro, e agora é quen lle saca a fame da casa!”, falou un terceiro.
Namais pasar o umbral cheos de ledicia, súa nai non poido conter as bágoas mentres ollaba ó seu pai na lareira. Foi unha mirada case de odio que o vello entendiu sen falla de comentarios. “¿Que, padre, estais satisfizo agora de la mi boda conel aristócrata madrileño? ¿Acordáisvos de la paliza por ser feliz con el hombre que yó quería?. Nó padre, tampoco siento pena por vós desde el momento que por la vuestra vanidad hicísteme la más desgraciada del nuestro pueblo”, dixo Lupe enxugando as meixelas.
Os nenos axenos a todo isto, estricaban polo vertedeiro a primeira cheúra que nunca viran na casa. Seu avó pillou escaleiras arriba sen cear. Tampouco había nada na despensa apolillada. ¡Só o peixe dos netos! Un pouco máis tarde o ulido do fritó na tixola chegáballe ó cuarto. Ata lle chegou ó “xenrrísimo” que baixou co recendo logo de durmir toda a tarde. Agora xa non tiña nin para unha caneca de viño purrela, ía ós grois e amoras polas silveiras. Facíanlle de viño e compango.
¡Quen o diría que agora naquela casa -outrora a rica do pobo- o que primeiro albiscaba un pexego ou unha mazá na horta, á boca aínda sendo un verde abrouxo! Na cociña o mesmo, unha fungalla de broa: á boca do máis espabilado. ¡Que fácil foi mentres a pobreza lles enchía a casa de canto había! E do melloriño, por suposto: O mellor peixe, polos, ovos, patacas, trigo e millo, raxo eo mellor pernil do porco... ¡Ata as criadas tiñan a pel fina de tanta abundancia!
Pero dende aquel día, Lupe decidiu adicar o resto da súa vida a cuidar ós seus fillos e a súa nai Amelia, outra vitima do seu pai aínda sendo tódolos bens propiedade dela por herencia. A el, ó fillo do tal D. Enrique de Mahía -que nunca máis se lle viu o pelo dende a triste voda prántoulle cara: “Igüeldo, hasta aquí llegamos. Sabes mui bién que casáronme contigo a la fuerza sin conocerte de nada. Me violaste durante diez años, porque..., yó jamás sentí el amor contigo. Embarazásteme cuantas veces dióte la gana y borracho. Llevástela nuestra casa a la ruína total. Eres la verguenza del nuestro pueblo. ¿Ganáste un real nestes diez años? ¿Dónde está la tuya rica familia que nunca viósele el pelo?”.
“Pero sabes, tú no duermes nunca más conmigo ni harás uso del matrimonio por mucho que te pertenezca. ¡Porque, vale más amor sin sexo, que sexo sin amor! Y tú no tienes amor ni para ti mismo ni...,ni para los nuestro hijos. A partir de ahora mismo sacas las tuyas cosas del nuestro cuarto o sácolas yó las mías”.E canto ao seu pai, endexamais tivo outro sorriso nin mimo para el.
De pronto, Lupe, unha de tantas mulleres obxecto naquel tempo -máis aínda na nobleza feudal- dicidiu revirarse para sempre do asoballamento machista. De ser casada con quen seus pais lle impoñían. De ser unha ama de cría logo de satisfacer os desexos do home cando a el se lle antollaba.
No outro día, Lupe saiu á rúa coa cabeza erguida. Sabía que ó pobo nada tiñan xa que esconderlle. ¡Que máis tiña a verdade total! Polo menos comezou a ter con quen falar.¡Ter con quen falar! Que doado parece e que tan difícil é nalgunhas vidas. ¡Canto vale unha verba con agarimo aínda pasando fame! Pero ela levaba dende que a “casaron” sen ter con quen desfogar.
Comezou a coller cor na pel, pálida do seu encerro por vergoña. O pobo, sabedor do seu triste fado marcado polo seu pai, comezou a arrufala a máis non poder. Ela fora a máis grande vítima del, do cazique que asoballou a todo un pobo. Mais agora, xa eran as mulleres dos armadores pobres quen lle falaban de embarcarlle ao resto dos fillos tempo adiante. Os armadores ricos tamén lle diran as costas dende que a viron empobrecer. ¡Eles, os pais das súas amigas da mocidade as cales a rexeitaron dende que casou!
Mais que grande lección aprendío Lupe: Os pobres aos que seu pai asoballara eran agora quen lle daban alicerce. Por fin, aquela “pobre rapaza” comezaba a sentir algo no seu adentro: O agarimo do pobo que a viu nacer e que foi testigo do seu triste fado. Lupe agora xa quedaba a falar no adro logo da saída da misa e, cada día ía tendo máis amigas. Non sabía o porqué, pero sexa como for, estaba convencida que dende a súa conversa con Andrés, algo meirande estaba a mellorar na súa vida. Iso pensábao ela...

jueves, 7 de mayo de 2009

CLASES SOCIAS. CPTLO.III DEZ ANOS DESPOIS

Nota: Para quen entre de novo, ir ó capítulo I.
-----------------------------------------------------------------
No 1700, o Porto estaba medrando ó redor da pequena Capela e do cemiterio no seu preto valdío. Fora o frade cormelán Xoán Gago -xa desaparecido- quen coa súa obra dou pulo ó pobo de Corme como asi á Confraría Dulce Nome de Jesús tamén por el fundada.
Ata iso, os rueiros e núcleos de Corme eran: Arregadiña, Agra, Arriloa, Carral e Candelago Gafote e Paxariña. Ou sexa, a xente buscaba terreos onde plantar os froitos ó mesmo tempo ca o socairo. Foi a época do espallamento na veira do mar: Baixo da Capilla, Estada, etc. Xa o pobo tiña Misa ós domingos sen falla de ir a Santo Hadrián Vello, aínda que pertencía ó devandito patrón.
Pero Andrés endexamais ía á misa por mor de non tropezar co seu antergo amor. Xurara nunca máis vela dende o día que ela casou. ¡E xa pasaran dez anos! Lupita, agora xa Lupe, tampouco saía máis ca ós actos relixiosos, era a única vida social que facía.
Unha noite de Luar, pero con nubarróns, Andrés fora ó Rancho do Campiño onde os matreros gardaban os seus pertrechos. Saía polo pequeno zapón da súa caseta cando escoita unha voz tras dun tabique: “Andrés, soy yó, Lupe”. Un calafrío fíxoo estarrecer dos pés á cabeza. Calou, non contestou, quedou teso. Unha sombra amosou nese intre xusto nun claro de Lúa. Era ela, a que el non quería ver máis de por vida.
Pero tiña razón Rosa, aquela xa non era a que el quixera con tolemia, pensou ó vela á luz do candil. Aquela non era a Lupita, o seu primeiro amor. Ela achegouse a el: “Dádeme la mano, Andrés. ¿Non quieres tocarme?”., dixo no seu castelán da época. Pero el quedou mudo. Ela comezou a chorar sen trégola ó decatarse que xa non eran os mesmos púberes noivos.
“Que queres de min, facerme máis dano? Tes o destino que elexíches, a vida non ten volta atras. Eu era un ninguén para teus pais, pero se de verdade me quixeras fuxiríamos ata o fin do mundo. ¡Pero xa ves, as cousas cambearon, eu teño a miña familia e son feliz con ela! Por tí enfermei, pecheime na casa durante anos. Ata que Rosa me salvou a vida. ¡Dándome a súa! Ela si é o meu amor de verdade. Non poido facerlle dano. Ti..., tes a túa. Fai o favor e vaite, nunca máis quero voltar a verte”.
“Andrés, despues la última noche que pasamos juntos, el mi padre habíanos espiado, dióme una brutal paliza y encerróme con llave para que non pudiera escaparme contigo. Un més inmediato, casáronme a la fuerza sin poder contravenir al mi padre. Y mi “noche de bodas”..., sentíme ultrajada y violada por un borracho”. E seguiu...
“Ahora se dan cuenta que estamos arruinados, ahora. Andrés, sé quel tú corazón es grande, nos estás dando de comer . Y el mi padre no sé como tiene valor de comer el tú pescado. Pero lo más grande que quedóme de ti, es...,es...,es que Hadrián és tú hijo, nuestro hijo, lo fruto del nuestro amor ”, dixo ela caéndo de xeonllos ó pé del cun chanto do máis fondo.
“Si Andrés, la nuestra última noche sospechábalo ya que estaba embarazada. Quería con eso fuerzárlos cuando pasaran unos meses para casarme contigo. Pero de nada valióme, ni siquiera tube tiempo de decírtelo, pues quería darte una sorpresa”. “Recién lo vés todos los días Andrés, fíjate en sus modales, en sus gestos. Los sus ojos y sus piés al andar, son los tuyos. ¡Y nació sietemesino! Para la gente, para mi nó. Hecha tú mismo las cuentas”.
Agora foi Andrés quen tamén caiu de xeonllos. De repente sentiu as bágoas dos dous caer polas meixelas ata mollarlle as mans. Quedaron sen fala. Só o contacto dos dedos entrenzados fíxoos voltar a un pasado de ledicia. Sen darse conta foron pousando o barbuqueixo no hombro dun noutro.
“Si Andrés, tú fuistelo desgraciado dos ó tres años en tú encierro. Salvóte Rosa y eres feliz, deséotelo. Pero yó llévome doce desgraciada y pásolas mis penas sola. Solo deséome la muerte antes de vivir al lado duna persona con la que nunca fuíme capaz de mantener una conversación. ¡Nel fondo, casi prefiérole borracho! Nadie sabe del nuestro hijo, pero non quiero morirme sin decírtelo, para cuándo Dios y mi Señor me llame”, borboriñou no oído del.
“Grazas por dicirmo Lupe e..., perdoa pola miña maneira de falárche. Son un egoísta, só pensei en min aínda sabendo que ti tamén sofrías. Pero endexamais imaxinaría isto. ¿Que poido facer por el..., e por tí Lupe, e polo resto dos teus fillos, son moitos”, dixo enxugándo os ollos coa manga de franela.
“Andrés, por favor, llévame a los dos hijos mayores en la tuya lancha. Morímonos de hambre y no hay otri persona que nos quiera ayudar por lo que fué mi padre. El pueblo nos odia y con razón. Te lo suplico por..., por el nuestro hijo Andrés. Sólo eso te pido”.
“¿E como llo plantexo eu a Rosa, pois ata agora xa sinto os sorrisos de cotío cando están pé de min os teus fillos, sabes? E iso que ninguén sabe...”.
“Andrés, Rosa és buena, lostá demostrando cada día dando víveres y merienda a mis hijos y..., y al nuestro. Non le digas que me viste, que nunca sepa de nuestro hijo, que no sufra por lo nuestro. Los niños pedirántelo delante della o de los tuyos marineros”.
“Ben, agora que está a Lúa cuberta de nubarróns, vaite que poden albiscarnos, falareino coa mi..., con ela, e haber que poido facer. E grazas por dicirmo aínda cando o vou a pasar mal. Dende hoxe, será para min un fillo máis aínda en segredo”.
“Gracias Andrés, gracias. Tú dísteme mi primer beso, fuiste el mi primer amor. El mi único amor. ¡Déjame a mi darte el último..., en la mejilla, Andrés, la tuya boca pertenece a Rosa! Por el mío esposo me dá lo mismo, al contrario, siempre sentíle asco por tener el valor de casarse conmigo a la fuerza y sin conocerme de nada”.
Ela foise envolta nunha toca e uns farrapos polo Carreixo da Man Peluda e Andrés baixou ó Río dos Pulpos refrescar as meixelas nunha poza do mar. Seguiu pola Estada. Sabía que non ía pegar ollo aquela noite. Tremíalle á noite. Ás voltas na cama. ¿Que ía dicirlle a Rosa cando o vise tan nervoso? Se fora verán, sairía coa lancha toda a noite. Pero non, era inverno. Na Fonte do Carral apagou a secura.
Máis a sorte estivo do seu lado. Namais chegar á casa, ela doulle unha nova: morrera o pai dun mariñeiro da súa lancha: o señor Pedro. ¡Que sorte! Que mellor ca ir ó velorio? Ceou e pillou camiño da Riloa. Termarei ata o día, dixo pa si.
No alpendre da casa do difunto e sentado nun longo tallo, a súa cabeza quedou absorta total. Agora sabía que ela, o seu primeiro amor, era digraciada de por vida. Sentiu vergoña de si mesmo pensando o quela pasou sen ter con quen desfogar. E cun home que non facía falla escoitárllo a ela, bastaba con velo dende que casou.
¿E agora que farei cando vexa mañá ó neno, ó meu fillo? E se un día se entera Rosa? Pero non, case prefiro dicirllo co tempo, non quero enganala. ¡Ai, Deus, canto daría eu por ver a Lupe en boa situación, polo menos que tivese que levar á boca! Malia que ese inútil que seu pai lle impuxo de home...,home (¿). Seu pai, o culpable de todo isto. Ata lle desexo a morte, Deus mo perdoe se peco. ¡Facerlle isto a unha filla!
O canto do galo no preto cortello do cabanel fíxoo espertar do seu ensimismamento. Estaba conxelado e nin se enterara. O albor comezaba a amosar e tiña que voltar á casa. Elas, a súa familia non podían sofrir por isto. Pero estoupaba coas gañas de chorar. Baixou polo Riñote e, ó abeiro dos piñeiros da Ribela desfogouse en bágoas.
----------------------------------------------------------------------------------------
P.D. Seguirán máis capítulos.

domingo, 3 de mayo de 2009

CLASES SOCIAIS. Capítulo II

(Nota:Para quén entre de novo, ir ó capítulo I anterior).
-----------------------------------------------------------------
Dez anos adiante, Andrés xa tiña unha das mellores lanchas do Porto. Rosa máis el puxeran tanto pulo á vida que fluxían como a marea.
Un serán cando Andrés estaba botando un cabo da chalana na Pedra Furada da Ribeiriña e sacudindo o iscallo das redes, achegáronse dous rapaces coller entre o golfe o quel sacudía. ¡Quedou abraiado, eran os fillos máis vellos de Lupita! De socate, nun anaco de rede botoulle unha chea de bicudas e canto atopou no cesto baixo a estampa de popa. “Grazas, señor Andrés”, dixéronlle.
Ollounos con mágoa. “Volvede mañá meus nenos”. ¡Meus nenos! De repente a cabeza doulle unha volta atrás no tempo. ¡E si realmente foran meus!, pensou abouxado mentres eles alancaban a rilleira da Solaina. E alí estaba o seu avó esperándoos co apoio dun caxato. O outrora cazique do pobo. O señor que non o quixo de xenro. ¡E agora cunha chaqueta roída e as lapelas brileiras da baba!
Ollándo Ó Carral viu a súa nena capeándolle cun pano e a Rosa no balcón tendendo a roupa nos cordelos do tendal. Lauriña seguía capeándo esperándo unha resposta e el aloulado sen atinar no que estaba a facer.
Aquela noite non durmiu. Tampouco dixo nada na casa, sería erguer postelas da vella ferida. Dunha cicatriz que aínda deixaba sinais. Pero a vida non ten volta. Alí, ó seu lado estaba Rosa, a muller que llo dou todo aínda sabendo o que todo pobo coñecía. A que o sacou á luz do día. Ela, a que o curou do seu encerro. ¡Non, non podía ferila, a vida é como é, non como foi!, pensou.
A casa do D.Agapito tamén foi coa marea. Pero o mesmo ca do refluxo da meirande do ano, a do Venres Santo. Ou sexa, unha casa de miseria. Xa non se sabía se estaban na cama ou se erguían. As fiestras e poxigos pechados de cotío. ¡Non tiñan xa que vender! Os outrora rendeiros foran mercándolles de novo o que nalgún tempo el mesmo lles embargara. E coa mesma moeda lle pagaron: a de aproveitar a ocasión.
Cada serán os nenos de Lupita estaban pretos na Ribeira para axudar a Andrés a dar a chalana arriba. Mellor dito, cos roletes, pois el xa tiña os seus mariñeiros. E cada tarde peixe para a súa casa. Rosa decatouse dende O Carral, pero calou, sabía que a fame asolagábaos. Ela tamén era nai.
Semanas adiante Lauriña esperando por seu pai baixo a Fonte do Carral, comezou a xogar co eles na area. Cando Andrés os albiscou dende a lancha sentiu un calafrío abraiado. ¡O que é o destino!, maxinou.
Malia que chegou o inverno. Xa non había que dar a chalana arriba. A lancha estaba na Aimea ó socairo do temporal. Había que preparala para o verán. E alí estaban os nenos dela facendo fías de estopa para ver que lles daba Andrés. ¡Pero non había peixe para darlle! Ó serán baixou Lauriña cunha rebanda de pantrigo. Eles de esguello ollaban ó pan dela caéndolle o ollo. Andrés non vía para onde mirar, aquilo faciaselle duro. ¡Eran nenos inocentes! Ata que Rosa, como nai e muller, rompío o xeo: “Ala, vinde comigo tamén merendar, para algo traballáchedes”, dixo ela arrufándoos. Andrés non daba creto véndoos entrar na súa casa.
Nisto estaba matinando, cando baixa polo carreixo o Igüeldo, o pai das criaturas. O Purrelas, lle chamaban -isto era o nome dun viño froxo e barato da época- pois non bebía outra cousa. ¡Non tiña para máis! “Hola Andrés, puedo echarte unha mano en algo?”, dixo. Andrés case cae sen alento. “O que me faltaba”, pensou tremendo. Mais nisto ve como baixa Rosa con Laura e os rapaces cunha esporta chea de canexas curadas. “Ala, ide a mamá con iso para facer a cea. E rendédeas para uns días”, dixo ela. Namentres, Andrés quería meter unha tosta de carballo baixo a quilla da lancha. Mellor dito, non sabía se meterse el debaixo.
Igüeldo nunca soubo da relación da súa dona con Andrés, estaba tan inocente. Ou máis ben era estulto. ¡Pero ó fin eo cabo tantotiña! A súa contribución ó fogar eran catro bicudas que pescaba á vara no Petón das Gaivotas, ou na Ría dos Pulpos algún inocente que saía ó Sol. Logo, collía lapas, mexilóns, ourizos e algún lorcho nos pociños. Pero sen mollarse. Por fóra, claro.
“Andrés, sei que estás a pasar un apuro polo destes nenos. Eles son inocentes, non sintas culpa por isto”, dixo Rosa na cea vendo ó seu home coa caluga baixada. “¿De verdade Rosa, que non o tomas a mal?, eu non teño culpa disto”, dixo el erguendo a súa filla no regazo. “¿Que dirá todo pobo, muller, que dirá a xente?, isto é unha vergoña Rosa”. “Non Andrés, a vergoña non é nosa, nin túa nin miña, a vergoña é deles”.
“Rosa, eu non sei que estarás pensando de todo isto?, eu...”, dixo el na cama logo de apagar a candelexa. “Andrés, ti estivéches namorado de Lupita, seino, sábeo todo pobo. Pero aquela Lupita xa non existe, Andrés. Aquela mociña que ti coñecíches xa non está en ningures, meu amor. Iso é cousa pasada. Agora é a nai destes nenos. É a muller dese pobre home que o fado lle puxo no seu camiño. Tampouco ti tivéches culpa diso Andrés. Anda meu amor, durme. Pero antes dáme un biquiño, ho”, rematou Rosa cun aloumiño. Logo, cun forte soplo apagou o candil e o cheiro da mecha deixouse ulir.
¡Canto saben as mulleres!, matinou pousando a man dereita no van do seu amor. E quedou durmindo coma un paxariño no albor da primaveira. ¡Ata soñou que tiña sete fillos. A súa Laura, máis os outros seis!. Co susto espertou e suaba pelo e cabelo. Dun chouto puxo pé no chán do cuarto que casemente se mata ó escorrer na branca area. “¿Que tés Andrés, atópaste mal?”, preguntou Rosa mentres acendía ás atoutiñadas a candelexa cun mixto.
“Non muller, e que tiven un pesadelo: soñei que iamos ter sete fillos. Paréceche pouco susto?”. “Pois durme tranquilo que se non..., se non iso, xa me entendes, non chegamos nin á parella”, dixo Rosa mentres o arrolaba para o xergón de cazula.